notlar 24 (pdf) - Bilim ve Sanat Vakfı

Sanatorium, Babak Golkar, Black Cube, 25 Mayıs - 25 Haziran 2011Siyah Küp Üzerinden İran Tarihine Bakışİbrahim ErkinBabak Golkar’ın Siyah Küp’ü üniversite ve iş hayatımın ilk yıllarında birincielden tanıma fırsatı bulduğum İran’ın yakın tarihini hatırlattı bana. Bir yanıKara Küp’ün siyah, öbür yanı Sanatorium’un Siyah Küp’ün gölgesinde griye çalanbeyaz duvarıyla çevrili dar koridorda ilerlerken 1979 öncesinde Şah RızaPehlevî’nin yaşamayı zorlaştıran uygulamalarıyla sol akımın öğretileri arasındasıkışmış bir İranlı gibi hissettim kendimi. Golkar’ın küp yerleştirmesinde kullandığımalzemeler dile geldiler ve bana İran’ın yakın tarihini anlattılar sanki.İran İslâm Devrimi öncesi Şah Rıza Pehlevî’nin baskıcı politikaları altındaezilen İran halkı, dar bir yolda ilerliyordu. Etrafı; bir yanda halkı yok sayarakŞah’ın otoritesini güçlendiren Şahenşahlık rejiminin kapkara duvarıyla, öbüryanda Kitlelerin Partisi TUDEH’in gri duvarıyla çevriliydi. Griydi çünkü ne tamanlamıyla solu ne de tam anlamıyla sağı yansıtıyordu. Şah’ın zalimliklerle kararmışkapkara duvarı gibi olmasa da gri bir duvar şeklinde halkı kuşatıyordu.İranlı, tıpkı Golkar’ın sergisine giren izleyici gibi, önündeki dar koridorda biradım sonra ne ile karşılaşacağını bilmeden yol alıyordu.Sokaklarda siyah tonların hâkim olduğu bu dönemde İranlı, cezbedici karizmasınıyüzlerce yıllık dinî gelenekten alan, üzerindeki siyah tonlar baskıyıve zulmü değil de dünyevî ve uhrevî kurtuluş çağrısını imleyen AyetullahHumeynî’nin en çok güvendiği mekânlardan; medreselerden ve camilerdenyükselen sesini duydu. Ses dinî mekânlardan gelse de hem dünyaya hem deahirete ilişkin bir şeyler söylüyor, birtakım vaatlerde bulunuyordu. İranlı bu sesekulak verdi ve Humeynî’nin yol göstericiliğine sığındı. Hayatına yine siyah tonlarhâkimdi ama bu kez siyah, kurtuluş çağrısının sembolüydü. Üstelik başındakisiyah sarığı, onun Hz. Peygamber’in soyundan geldiğinin simgesiydi. İranlı,sesin büyüsüne kapılmış halde sapağı dönünce feraha kavuşacağını umarakdar koridorda ilerledi.Sapağı döndüğünde karşısına çıkan sergideki gibi sarı bir merdivendi.İranlı’nın imgeleminde her zaman Güneş’le özdeşleştirdiği renkti sarı… Dün-Güncel Sanat Notları11