yönetimde yeni yönelimler bağlamında lider yöneticilik - Suleyman ...

293.1.2. X ve Y KuramlarıX ve Y Kuramları Mc Gregor tarafından formüle edilmiştir. X kuramı ve Ykuramı, aslında insanın davranışlarını incelemektedir. Dolaylı olarak da liderliğiincelediği düşünülmektedir. Çünkü bu kuramlar esas olarak insanı tek boyutlu olarakinceler. Sadece işgörenin davranışlarını ve işgörene nasıl liderlik edileceğiniincelerken, işgören için eski ve yeni iki görüşü birbirleriyle karşılaştırır. (Başaran,1998: 51) ‘Mc Gregor, insan doğası ile güdüleme arasındaki ilişkileri X ve YKuramları altında toparlamaya çalışmıştır. Yazara göre uygulamada yöneticiler buiki kuramdan birini benimseyerek, insanı o kuramın bilgileri ışığında güdülemeyeçalışmışlardır.’ (Şimşek, 1999: 196)X Kuramı’na göre: insanlar genellikle çalışmayı sevmezler ve işten kaçmaarzusu içindedirler. Sorumluluk yüklenmek istemez, çalışmaya pek istekli değildirler.Risk almaktan kaçınırlar onlar için güvence altında olmak önemlidir. Bu yüzdeninsanları çalıştırabilmek için zorlamak, kontrol etmek ve cezalandırmak yöneticininmetodu olmalıdır. (Koçel, 2003: 594) X Teorisi’ne göre bu tembel, bencil vesorumsuz insanın kişisel hedeflerine, arzularına karşı örgütü koruyabilmek içindışardan kontrol kaçınılmazdır. (Tosi v.d., 1990: 17) Yani insanı çalıştırmak için yaceza ya da ödül yöntem olarak kullanılmalıdır. (Sabuncuoğlu ve Tokol, 2001: 174)İşgörenler yaratıcılıktan uzaktır ve değişikliklere karşı dirençlidirler.Yükselme hevesi içinde olmazlar ve güven içinde ama en yüksek geliri eldeedecekleri işlerde çalışmayı tercih ederler. Mc Gregor’a göre klasik yönetimcilerinsanı X Kuramı ışığı altında değerlendirmişlerdir. Klasikler insanları güdülemekiçin ekonomik araçlara ağırlık verip; planlama, örgütleme, denetim ve kontrol gibiteknikleri geliştirmişlerdir. (Can, 1992: 165-166) ‘Çünkü klasik kuram, katı mantığıile insanı teknik ilkeler ve basit ekonomik güdülerle hareket eden bir robottan farklıtutmamaktadırlar.’ (Eren, 1996: 33)Mc Gregor, Dr. Mayo’nun çalışmalarından büyük ölçüde etkilenmiştir. McGregor, Taylor ve Fayol’un geliştirdiği klasik yönetim kuramının izahını yapmayaçalışmış ve buna X Teorisi adını vermiştir. Fakat daha sonra bu teoriyi kesin bir dillereddetmiştir. Bu teorinin karşısında ‘beşeri ilişkiler teorisini geliştirerek buna da Y