06 - çevresel etki değerlendirme planlama genel müdürlüğü

R.2.6. İyonize radyasyondan korunmaVücudun dıştan ve içten radyasyon tesirine maruz bırakılması halinde radyasyonkaynaklarının sebep olduğu tehlikeler daima göz önünde bulundurulmalıdır. İyonlaştırıcıradyasyonların hücresel düzeydeki etkileri, ışınlanan bireyde gözlenebilen somatik(bedeni) etkiler ile sonuçlanabildiği gibi, ışınlanan bireylerde bu tür etkiler meydanagelmediği halde onların nesillerinden meydana gelenlerde ortaya çıkan genetik etkilereneden olabilir. Radyasyon alan bireyin yaşam süresi içinde ortaya çıkan somatik etkilerinniteliği ve derecesi; alınan radyasyon dozuna, dozun alınma süresine, ışınlanan vücutparçasının büyüklüğüne, dozun dokularda dağılımına, ışınlanan dokunun radyosensitivitesine bağlıdır.Tablo.215. İyonlaştırıcı radyasyonun normal insan vücudu üzerindeki etkileriRadyasyon korunmasında temel standartlar milletlerarası radyolojik korunmakomisyonu (ıcrp) tarafından bildirilmektedir. Radyasyonla çalışanların bir haftadaalabilecekleri maksimum müsaade edilen doz şiddeti (mpd); 100 miliremdir. Radyasyonlaçalışan bir kimsenin bütün vücuduna, gonadlarına veya kırmızı kemik iliğine herhangi biryıl içinde alacağı maksimum müsaade olunan doz 5 remdir. Radyasyon kaynakları ileçalışan kimselerin cep dozimetresi, film dozimetresi, radyasyon kontrol aletleri vs. Gibiözel alet ve cihazları kullanmaları ve bir planlama yapılması zorunludur.RF elektromanyetik dalgalarının foton enerjileri, atomları ve molekülleriiyonlaştıracak düzeyde değildir. Elektromanyetik radyasyonun göreceli olarak düşükfrekanslı biçimleri olan görünen ışık, kızılötesi radyasyon ve RF dalgalar iyonlaştırıcıolmayan radyasyona örnektir.Ortamdaki iyonlaştırıcı olmayan elektromanyetik dalgaların etkisinde kalmasonucunda canlılarda iki tür etki oluşabilir: Isıl etkiler ve ısıl olmayan etkiler.Isıl etkiler,vücut tarafından yutulan elektromanyetik enerjinin ısıya dönüşmesi ve vücut sıcaklığınıarttırması olarak tanımlanır. Bu sıcaklık artışı, ısının kan dolaşımı ile atılarakdengelenmesine dek sürer. Cep telefonları gibi RF kaynaklarının sebep olabileceği sıcaklıkartışı gerçekte çok düşüktür ve büyük olasılıkla vücudun normal mekanizmaları ile kolaycaetkisizleştirilebilir. Cep telefonu ile beyinde oluşabilecek sıcaklık artışı ortalama 0,1∞Cdolayındadır [11].Isıl olmayan etkilere bağlı olarak RF dalgaların etkili olduğu iddia edilen bozuklukve hastalıklar arasında beyin aktivitelerinde değişiklikler, uyku bozuklukları, dikkatbozuklukları, baş ağrıları bulunmaktadır. Ancak bu riskler çok yüksek deneysel dozlar vesürelerde geçerli olabilir ve cep telefonları gibi kullanımlar için geçerli değildir. Yüksekenerjili iyonlaştırıcı elektromanyetik dalgalar, DNA ve genetik malzemeyi kapsayanbiyolojik dokuda hasara yol açabilen moleküler değişikliklere yol açabilirler. Bu etkininolabilmesi için dokunun x-ışınları ve gama ışınları gibi yüksek enerjili fotonlarlaetkileşmesi gerekir.( http://www.biltek.tubitak.gov.tr/sandik/gsm.pdf)Radyasyon bir çok insanın düşündüğü gibi 1900’lü yıllarda keşfedilmesi ile ortayaçıkan bir tehlike değildir. Tam aksine ilk çağlardan beri vardır. Ancak, teknolojinin vesanayileşmenin gelişmesi, uranyum elementinin eldesi ve kullanılması ile radyasyonunetkileri giderek artmıştır. Radyasyon üreten bir çok kaynak vardır. Bunlardan televizyongibi elektronik cihazlar, X–ışını üreten tıbbi ve endüstriyel röntgen cihazları en sıkkarşılaşılanlardır. En önemli bir başka radyasyon kaynağı da nükleer reaksiyonlardır.Nükleer denemelerde (atom ve hidrojen bombaları) reaksiyon sonucu oluşan ürünler415