TÜRKİYE I. BESİ VE SÜT HAYVANCILIĞI SEMPOZYUMU ...

TÜRKİYE’DE ET VE ET MAMÜLLERİNİN ARZ, TALEP VE DIŞ TİCARETDENGESİY. Erdal ERTÜRK, Sibel TANTarımsal Ekonomi Araştırma EnstitüsüGİRİŞTürkiye’de et arzı, bakımından mevcut hayvan potansiyeli herhangi bir sorunoluşturmamaktadır. Hayvan sayısı bakımından dünyanın sayılı ülkelerinden biri olmamızarağmen sahip olduğumuz hayvanların düşük verimli olması, yem problemlerinin henüzçözülmemiş olması, uygulanan hayvancılık politikalarının yetersizliği ve buna benzer bazıalt yapı eksiklikleri hayvancılığın belli bir seviyeye gelmesini engellemektedir.Ülkemizde kesilen hayvanların % 69.9’u koyun, %11.7’si keçi, % 19.2’si sığır, % 0.2’simanda olup, et üretiminin % 27.2’si koyun, % 4.4’ü keçi, % 67.5’i sığır ve % 0.9’u mandaetinden elde edilmektedir. Kesilen koyunların tamamına yakın bir kısmı yerli koyun,kesilen sığırların ise %11.0’ı kültür, % 41.6’sı melez ve % 47.4’ü yerli ırklardanoluşmaktadır.Son yıllarda hayvan sayısında bir azalma görülürken hayvan başına et veriminde artışmeydana gelmiştir ki bunun sebebi kültür ırk oranındaki artıştır. 1980’li yıllarda sığırbaşına karkas ağırlığı 120.5 kg civarında iken bugün sığır karkas ağırlığı 200 kg civarınayükselmiştir. Koyun karkas ağırlığı ise 1980’li yıllarda 12 kg civarında iken bugün 15-17kg’a yükselmiştir (Yurdakul ve Ark, 1999)Son yıllarda hayvan sayısındaki azalmaya rağmen verimlilikte meydana gelen artışlarnüfus artışına paralel olarak artan talebi karşılayamamış ve 1997 yılına kadar et ithalatıartmıştır. Bu yıldan sonra ithalat yasaklanmıştır.Konuyu tüketim açısından ele alacak olursak, Türkiye’de et ve etli mamüllerin geliresnekliği hâlâ yüksek olup, yapılan bir çalışmada gelir seviyesi yükseldikçe et ve etürünleri tüketiminin arttığı görülmektedir (Koç ve Ark,1999). Dolayısıyla et ve etürünlerinin tüketimi gelişmiş ülkelerin oldukçe gerisinde olup ABD’de kişi başına ettüketimi beyaz etle birlikte 90-100 kg, AB’de 100-105 kg iken Türkiye’de 20-25 kgcivarındadır (Ertürk ve Tan, 1999).Hayvancılığın ihtisaslaşmamış bir faaliyet olarak sürdürülmesi, üretimdeki artışlarıntalepteki artışları karşılayamaması ve uygulanan politikalardaki yetersizliklertoplumumuzda bitkisel üretime dayalı dengesiz bir beslenme alışkanlığı oluşturmuştur.Bu çalışmanın amacı Dünya’da ve Türkiye’de et ve et ürünlerinin üretimi, tüketimi, dışticareti ve stok miktarlarını inceleyerek arz talep dengesini kurmak ve et sektörünün içindebulnduğu durumu ekonomik olarak analiz etmektir. Dünya tabloları ile ilgili bilgiler,USDA/ERS-FAS, FAPRİ, FAO, OECD ve ABARE gibi kuruluşların yayınladıklarıSituation & Outlook’lardan, Türkiye verileri başta DİE olmak üzere, DPT, hazineMüstaşarlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı kayıtlarındanfaydalanarak hazırlanmıştır. Çalışmada önce Dünya’da büyükbaş ve küçükbaş et dengeleri,sonra Türkiye için, büyük baş, küçükbaş kırmızı et ve et mamülleri arz talep dengelerigösterilmiştir.28