turan-sam yıl:1 sayı:3 yaz 2009

TURAN-SAM YIL:1 SAYI:3 YAZ 2009
TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALARI MERKEZİ DERGİSİ
www.turansam.org
(1952), «Çiçeklenen Tarlalar» (1954), «Sanatın Kudreti» (1955), «Hafiz’in Kabri Üstünde» (1959),
«Kaybolmuş Kız Hakkında Destan» (1957), «Şiirler» (1963), «Öyle Oğul İstiyor Vatan» (1964),
«Mecnun Söğüt» (1966), «Savalan Efsanesi» (1967) kitapları basılmıştır (6).
Şiire savaş yıllarında gelen genç neslin temsilcileri sonralar poema türünün ilginç örneklerini
vermişlerdir. B.Vahabzade’nin «Istırabın Sonu», «Sade Adamlar», «İtiraf», «Şeb-i hicran», «Yollar,
Oğullar», «Muğam», «Atılmışlar», N.Hazri’nin «Sumgayıt sayfaları», «Güneşin Bacısı», «İki
Hazar», «Ana», «İnam», H.Arif’in «Sevgi», «İbrahim Köprüsü», «Yolda», «Dilgem», «Sonahanım»,
«Üçler», Gabil’in «Mehpare», «Tramvay Parka Gidiyor», «Nesimi», İ.Kebirli’nin «Sahralar
Çiçeklenir», «İlk Sevgi», E.Kerim’in «İlk Senfoni», «Üçüncü Atlı», İ.Seferli’nin «Aşık Elesger»,
A.Babayev’in «Dikenli Teller Arkasında», E.Kürçaylı’nın «Turnalar Güneye Uçur», «Deneme»,
«Tebessüm», «Hiddet» vs. bu dönemin ürünüdür. Daha sonraki neslin temsilcileri de bu süreçte faal
iştirak eder. N.Hesenzade’nin «Neriman», «Zümrüt Kuşu», «Kimin Suali Var?», M.Araz’ın «Asker
Kabri», «Kayalara Yazılan Ses», «Babamın Kitabı», «Üç Oğul Anası», «Araz Akar», «Ben De İnsan
Oldum», «Paslı Kılıç», «Ömür Tazelenir», «Ömür Geçir, Gün Geçir», F.Goca’nın «Salam,
Vietnam», «Hose Risal», F.Sadığ’ın «Ömrün Bir Günü», «Sevgi Yağmuru», C.Nevruz’un
«Köyümüzün Antik Heykeli», «Zaman», «İnsan Sevgisi», «İnsan Marşları», T.Bayram’ın «Seher
Rüzgârları», «Tebrik Çiçekleri», «Sebuhi», «Yaralı Nağme» gibi çeşitli konulara adanmış şiirler bu
sıradandır.
Azerbaycan şiiriyle birlikte ağır koşullar altında Azerbaycan nesri de gelişiyordu. 1940’lı
yılların sonu edebiyatımıza Güney Azerbaycan konusu dahil olur. Azerbaycanlıların İran zulmüne
karşı mücadelesi M.İbrahimov’un «Güney Öyküleri» eserinde edebileştirilir. 1949 yılında basılan ve
tüm SSCB’de üne eren «Gelecek Gün» (1946) romanı M.İbrahimov’un Güney konusunda yazdığı ilk
büyük romanıdır. Son derece tipik, gerçek ve canlı yaşam materyaline, güçlü ideyolojik istikametine,
zengin, kamil imajlar âlemine ve inkılabî coşkusuna göre bu roman kendisinden önce ve sonra
Güney konusunda yazılmış eserlerden köklü şekilde farklanır.
M.Hüseyin’in Azerbaycan amele ve mühendislerinin yaşamına adanmış «Abşeron» (1947)
romanında emekçi insanların yaşamı bütün taraflarıyla ışıklandırılır. 1953 yılında onun
Azerbaycan’da inkılabi süreçlere adanmış «Seher» romanı basılır. Edebi süreçte yakından iştirak
eden yazar, kısa zamanda kuvvetli nasir, dramaturg ve ilkeli eleştirmen gibi tanınır. Bir sıra eserleri
Rus ve başka halkların dillerine tercüme olunur, özellikle «Abşeron» romanı dış ülkelerde geniş
şöhret kazanır (5, s.425).
Orijinal komedileriyle edebi gülüş ustası gibi şöhret kazanan Sabit Rahman’ın emek
kahramanlarına adadığı «Kudret» (1948), «Yoldaşlık» (1950), «Komediler» (1954) kitapları ve 1958
yılında «Nina» romanı basılır. Klasik irsin sağlam ve realist geleneklerini yaratıcı şekilde devam
ettiren ve geliştiren S.Rahman’ın «Alikulu Evlenir» (1962), iki ciltlik «Seçilmiş Eserler»i (1958-
1960), «Tiyatro Öyküleri» (1964), «Komediler»i (1967) ve altı ciltlik «Seçilmiş Eserler»i (1975-
1978) yayınlanır. Onun senaryosuyla «Arşın Mal Alan» (1951), «Meşedi İbad» (1956), «Köroğlu»
(1959), «Ahmed Nerededir?» (1964) filmleri çekilir. «Yıldız», «Hicran» musikili komedilerinin
librettosunu da S.Rahman yazmıştır. Çeşitli yıllarda V.Şekspir, J.B.Molyer ve birçok dünya
klasiklerinden tercümeler etmiştir. «Müfettiş» (Gogol), «Otel Sahibesi»nin (Goldoni) tercümeleri
henüz önemini kaybetmemiştir (5, s.405).
Savaş sonrası Azerbaycan dramaturgisi de sert koşullar altında gelişmekteydi. XX. yüzyıl
Azerbaycan edebiyatında kudretli yazar ve dramaturg gibi bilinen İlyas Efendiyev, (1914-1996)
emek adamlarının fedakâr yaratıcı emeğini, arzu ve emellerini tasvir ve terennüm eden bir sıra öykü
ve denemeler vermiştir. İnsanların bilinç ve psikolojisinde oluşan değişiklik ve tebeddülatın, yaşamın
gelişme hızının vatana, emeğe sonsuz sevgi hissiyle ilişkilendirilmesi onun «Gül Açar», «Görüş»,
«Su Değirmeni» ve «Yün Şal» öykülerini birleştiren genel özelliktir. İlk dram eserleri «İntizar»
(M.Hüseyin’le birlikte), «Işıklı yollar» (1947) ve «Bahar suları» (1948) piyeslerinden sonra 1954
yılında kaleme aldığı «Atayevler Ailesi» piyesiyle mahir dramaturg gibi tanınır. Onun 1950 yılına
kadarki yaratıcılığı yeni dönemin yeni insanını daha çok sosyal açıdan keşfetmeye yönelse de,
çağdaşlarının manevi aleminin keşfine dikkat ve ilgisi azalmıyor (4, s.397). Bu dönemde «Işıklı
* 14 *