turan-sam yıl:1 sayı:3 yaz 2009

TURAN-SAM YIL:1 SAYI:3 YAZ 2009
TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALARI MERKEZİ DERGİSİ
www.turansam.org
AB bu konuda Türkiye ve Yunanistan’a karşı farklı tavırlar sergiliyordu. Fransa açıkça
Yunanistan’ı desteklediğini bildiriyordu. Diğer AB ülkeleri şu veya bu şekilde Yunanistan’ı haklı
buluyorlardı. (5, 202)
1980’li yılların ikinci yarısı ile 90’lı yıllarda uluslararası ilişkilerde yaşanan gelişmeler,
uluslararası sistemin yapısal değişimi, Kıbrıs sorununun bir müddet unutulmasına sebep oldu.
Sovyetler Birliği’nin dağılması, merkezi ve Doğu Avrupa’daki siyasi problemler, Avrupa Birliği’nin
ve diğer batılı kurumların dikkatini bu bölgeye çekti. Bu dönemde, yani 90’lı yıllarda Türkiye-
Yunanistan ilişkilerinde belirgin müspet değişiklikler kendini göstermeye başladı.
Az önce de belirttiğimiz gibi, 90’lı yıllarda Yugoslavya’da baş veren çatışmalar, genel olarak
post Sovyet mekanında ortaya çıkan yeni ihtilaflar, uluslararası camianın dikkatini Kıbrıs’tan ayırdı.
Bu ihtilafların kısmen yatışmasından sonra, yani 90’lı yılların sonunda, uluslararası camianın dikkati
йенидян Кыбрыс мясялясиня йюнялди. AB’nin doğuya taraf genişleme süreci de zorunlu olarak
Kıbrıs sorununu gündeme taşıdı.
Kıbrıs sorununun çözümü ile devamlı ilgilenen BM Genel Sekreteri Kofi Annan’ın planları,
ihtilafın çözümüne dair ümitleri artırmıştı. 2004 yılında Annan beşinci ve son planını açıkladı.
“Annan Planına” göre adada iki toplumlu ve iki bölgeli devletin kurulması amaçlanıyordu.
Kurulacak Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti’nde (BKC) 2001 yılına kadar 6 bin, 2018 yılına kadar ise 3
bin Yunan ve Türk askerinin bulundurulmasına karar verilmişti. Askerlerin sayısı gittikçe azaltılarak
nihayetinde 650 Türk, 950 Yunan askerinin bulundurulması düşünülmüştü. (7,32)
Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti’nin idare yapısı ise şu şekilde oluşturulmalı idi:
1. Parlamento seçimleri sonucunda cumhurbaşkanlığı şurasının üyelerinin de seçilmesi
planlanıyordu.
2. Cumhurbaşkanı şurası ise içlerinden cumhurbaşkanı ve yardımcısını seçecekti. Senato ve
cumhurbaşkanı şurasında taraflar, veto hakkına sahip değillerdi.
Plana göre 24 Nisan’da yapılması kararlaştırılan referandum gerçekleşirse, İngiltere,
Yunanistan ve Türkiye belgeyi imzalayacaklardı. “İsviçre modeli” şeklinde kurulan BKC’nin bayrağı
belirlenecek ve ada üzerinde AB’nin bayrağı ile birlikte dalgalandırılacaktı. (9, 12)
Referandumda Rumların yüzde 75’lik kısmı planın aleyhinde, Türk tarafının yüzde 65’i ise
lehinde oy kullandılar. Rum tarafı “Annan Planı”nı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin resmen
tanınması anlamına geldiğini düşünüyordu. Sonuçta bir kez daha Kıbrıs’ın birleştirilmesi mümkün
olmadı. (8, 10)
“Annan Planı” Güney Kıbrıs tarafından kabul edilmese de, 2004 yılı мayıs ayında Güney
Kıbrıs Rum Kesimi, Avrupa Birliği’ne tam üye olarak kabul edildi. Lakin 2004 yılından sonra hem
Türkiye’nin tavrında beklenen değişimin olmaması, yeni bir takım uluslararası faktörlerin ortaya
çıkması, Rum kesiminin tavrında bazı değişikliklerin meydana gelmesini sağladı. AB devletlerinin
yeni bağımsız devlet gibi Kosova ayrılıkçı devletini tanıması ve ileride dünyanın diğer ihtilaflı
bölgelerinde de benzeri tavrı gösterebileceği ihtimali, Rum kesiminin çekinmesine, Kuzey Kıbrıs
Türk Cumhuriyeti ile yakınlaşmasına neden oldu.
Şunu da belirtelim ki, Rum kesiminin tavrının yumuşamasında, aynı zamanda onların
stratejik müttefiki olan ABD’nin tavrı etkili olmuştur. ABD’nin Bağımsız Kosova’yı tanıyan
devletlerden biri olması, İsrail-Filistin sorununun çözülmesinde ortaya koyduğu irade ve Filistin
devletinin kurulmasına çalışması da Rum kesiminin tavrını etkilemiştir. Rum kesiminin tavır
değiştirmesinde Türkiye’de gerçekleştirilen demokratik reformların da payı vardır.
Liderler Arası Görüşmeler
Bölünmüş adanın liderleri, Rum kesiminin başkanı Demetris Hristofyas ve Kuzey Kıbrıs
Türk Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat, Kıbrıs sorununun çözümü konusunda ilk olarak
1 Temmuz 2008 yılı cumartesi günü görüştüler. İki lider ortak hükümet ve vatandaşlık konularını
tartışmış, prensipte anlaşmışlardı. Cumhurbaşkanı Talat, 23 Mart 2008 yılında Hristofyas’la yaptığı
görüşmeleri yorumlarken, iki toplumun, ikiye bölünmüş adanın siyasi birliğinin sağlanması
durumunda, anlaşmaya varmanın mümkün olduğunu bildirmiştir. Yine Mehmet Ali Talat, Kuzey
* 46 *