Enver Ziya Karal Osmanlı Tanzimat Dönemi indir - Tarihsuuru.com

da önemli sayıyorlardı. Bu yerler, Hindistan'a giden ticaret yollarının üzerinde olduğundan
başka, Doğu Akdeniz ticaretinin de kilidi sayılabilirdi. İngiliz hükûmeti, Mehmet Ali Paşanın
Suriye'ye yerleşmemesi için Osmanlı İmparatorluğu'na, bu düşünce ile yardım etmişti.
Mehmet Ali problemi çözüldükten sonra, Fransa'nın Suriye ve Lübnan'da nüfuzunun
yayılmasına da bu düşünce ile engel olmaya kalkıştı.
İngilizler, Doğu'da dinin oynadığı rolün önemini kavramış olduklarından Suriye ve Lübnan'da
politika silâhından başka din silâhıyla da Fransa'yı zayıflatmak istediler. Bunun için de
kuvvetli bir Protestanlık propagandasına başladılar. Propaganda merkezi olarak, 1842'de
Kudüs'te bir Protestan kilisesi kuruldu. İngilizler, Alman ve Amerikan Protestan misyonerleri
Suriye ve Lübnan'ın her tarafına yayılmaya başladılar. Protestanlık, az zamanda büyük
ilerlemeler kaydetti. Marunîler koyu Katolik oldukları için, Protestanlık propagandaları
karşısında lâkayıt (ilgisiz) kaldılar. Fakat dinin inanç kaidelerinden ziyade şekle bağlı kalan
Dürzîler, Protestanlığı kabul etmeye başlayarak İngiltere'nin himayesine girdiler.
Macar Ömer Paşanın Lübnan Emirliğine getirilmesini Fransa protesto ederek, Şahap ailesinin
haklarını müdafaa etmeye koyuldu. İngiltere, Dürzîlerin hâmisi (koruyucusu) sıfatıyla işe
karıştı. Osmanlı hükûmeti, Macar Ömer Paşayı azlederek Lübnan için yeni bir idare usulü
kabul etti. Buna göre Lübnan, Sayda valisine bağlı olmak üzere, biri Dürzî diğeri Marunî
olarak, iki kaymakam tarafından idare edilecekti. Fakat bu idare şekli de beklenen yatışmayı
sağlayamadı. Dürzî kaymakamının idare bölgesinde pek çok Marunînin bulunması,
şikâyetlerin başlıca sebebi idi. Bu bölgedeki Katolik Marunîler, Müslüman Dürzîlerin
baskınına maruz kalıyorlardı.
Beş büyük devlet elçilerinin müdahalesi üzerine Bâb-ı âlî, Lübnan'a olağanüstü yetki ile Şekip
Efendi'yi gönderdi. Uzun incelemelerden sonra Şekip Efendi, Arabistan ordusu mareşali
Namık Paşa ile görüşerek, aşağıdaki tedbirleri yürürlüğe koymayı kararlaştırdı:
''Halkın elinde mevcut silâhlar toplanacak; 1844'te patlak veren isyana karışanlar affedilecek;
vergi genel bir değer üzerinden alınacak; isyanda malları yağma edilenlere tazminat
verilecek.''
Silâhların toplanmasında halkın mukavemetine rastlandı. Marunîlerin ve Dürzîlerin başkanları
mukavemeti teşkilâtlandırdılar. Bunun üzerine kaymakamlarla başkan ve şahıslardan birçoğu
yakalandı.
Bu olaylar karşısında Fransa, Suriye sahillerini abluka ederek, karaya asker çıkaracağını
bildirdi. Lübnan olayları, kötü maksatlarla, asılsız bir şekilde Avrupa'ya da yayıldı. Fransız
konsolosunun tevkif edilmiş olduğu şayiaları çıkarıldı. Umumî efkâr derhal Türkler aleyhine
döndü. Bâb-ı âlî bu durumdan ürktü. Şekip Efendi Dışişleri Bakanlığı'ndan azledildi.
Lübnan'da silâh toplama işi bırakıldı. Mahpus kaymakamlar ve başkanlar tahliye edildi. Yeni
bir idare şekli 1846'da kuruldu. Buna göre kaymakamlardan her birinin başkanlığında idare,
adalet ve mal yetkileri olan ve 10 üyeden kurulan birer meclis teşkil edildi. Bu meclislerde
Hristiyanlar çoğunluğu alacaktı (4 İslâm karşı 6 Hristiyan). Bu sistem, Marunîler ile
Müslümanları tam manasıyla barıştıramadı ise de, 1860'a kadar Lübnan'a bir barış durumu
sağladı.
Lübnan problemi Osmanlı İmparatorluğu işlerine Fransa ve İngiltere'nin sözde dinî
menfaatlerini korumak maksadıyla, fakat gerçekte siyaset ve iktisat amaçlarıyla yaptıkları,
devletler haklarına aykırı bir müdahaledir. Bu müdahale, 1852'de Rusya'nın Ortodokslar
lehine imtiyazlar istemesi hususunda işine yarayacaktır.
V. MACAR MÜLTECİLERİ PROBLEMİ
Fransa'da 1848'de yapılan devrim, siyasî olduğu kadar içtimaî bir karakter de taşıyordu. O
zamana kadar siyaset hakları kazanmak için çalışan sınıflar arasında ismi görünmeyen bir
sınıf meydana çıktı: İşçi sınıfı. Fransa'da 1848 devrimi ile meşrutiyet krallığının temsilcisi