Enver Ziya Karal Osmanlı Tanzimat Dönemi indir - Tarihsuuru.com

Mustafa Reşit Paşa tarafından Gülhane'de okunan
Hatt-ı hümâyunun suretidir
Cümleye malûm olduğu üzere Devlet-i aliyyemizin bidayet-i zuhurundan beri ahkâm-ı celîle-i
kur'aniyye ve kavanîn-i şer'iyyeye kemaliyle riâyet olunduğundan saltanat-ı seniyyemizin
kuvvet ü meknet ve bilcümle tebaasının refah ü mâmuriyeti rütbe-i gayete vâsıl olmuşken
yüzelli sene vardır ki, gavâil-i müteâkibe ve esbab-ı mütenevviaya mebni ne şer'-i şerîfe ve ne
kavânin-i münîfeye inkıyat ve imtisâl olunmamak hasebiyle evvelki kuvvet ve mâmuriyet
bilâkis zaaf ve fakre mübeddel olmuş ve hâlbuki kanânîn-i şer'iyyen tahtında idare olunmayan
memâlikin payidar olamayacağı vazıhattan bulunmuş olup cülûs-ı hümâyunumuz rûz-ı
fîruzundan beri efkâr-ı hayriyet âsâr-ı mülûkânemiz dahi mücerret îmâr-ı memâlik ve enha ve
terfih-i ahâli ve fukara kaziyye-i nâfiasına münhasır ve memâlik-i devlet-i aliyyemizin mevkii
coğrafîsine ve arazi-i münbitesine ve halkın kabiliyet ve istidatlarına nazaran esbâb-ı
lâzimesine teşebbüs olunduğu hâlde beş on sene zarfında bitevfikihi taâlâ suver-i matluba
hasıl olacağı zâhir olmağla avn-ü inâyet-i hazret-i bârîye îtimat ve imdâd-ı ruhaniyyet-i
cenab-ı peygamberîye tevessül ve istinat birle bundan böyle Devlet-i aliyye ve memâlik-i
mahrusamızın hüsn-i idaresi zımnında bazı kavânin-i cedide vaz' ve tesisi lâzım ve mühim
görülerek işbu kavânin-i mukteziyyenin mevadd-ı esasiyyesi dahi emniyet-i can ve
mahfuziyet-i ırz u nâmus ve mal ve tayin-i vergi ve asâkir-i mukteziyenin suret-i celb ve
müddet-i istihdamı kaziyyelerinden ibaret olup şöyle ki, dünyada candan ve ırz-u nâmustan
eaz bir şey olmadığından bir adam onları tehlikede gördükçe hilkat-i zâtiyye ve cibiliyett-i
fıtriyyesinde hıyanete meyil olmasa bile muhafaza-i can ve namusu için elbette bâzı suretlere
teşebbüs edeceği ve bu dahi devlet ve memlekete muzır olageldiği müsellem olduğu misillû
bilâkis can ve namusundan emin olduğu halde dahi sıdk-u istikametten ayrılamayacağı ve işi
gücü hemen devlet ve milletine hüns-i hizmetten ibaret olacağı dahi bedihî ve zâhirdir ve
emniyet-i mal kaziyyesinin fıkdanı halinde ise herkes ne devlet ve ne milletine ısınmayıp ve
ne îmâr-ı mülke bakmayıp endişe ve ıztıraptan hâlî olamadığı misullû aksi takdirinde yâni
emvâl-ü emlâkinden emniyet-i kâmilesi olduğu hâlde dahi kendi işi ile tevsi-i dâire-i
taayyüşiyle uğraşıp ve kendisinde günbegün devlet ve millet gayreti ve vatan muhabbeti artıp
ona göre hüsn-i hareketle çalışacağı şüpheden âzadedir ve tâyin-i vergi maddesi dahi çünkü
bir devlet muhafaza-i memâliki için elbette asker ve leşkere vesâir masarif-i muktaziyyeye
muhtaç olarak bu ise akçe ile idare olunacağı ve akçe dahi tebaasının vergisiyle hâsıl
olacağına binaen dahi bir hüsn-i suretine bakılmak ehem olup eğerçi mukaddemlerde varidat
zannolunmuş olan yed-i vâhit beliyyesinde lehülhamd memâlik-i mahrusamız ahalisi bundan
evvelce kurtulmuş ise de âlât-ı tahribiyyeden olup hiçbir vakitte semere-i nâfiası görülmeye
iltizamat usûl-i muzırrası elyevm câri olarak bu ise bir memleketin mesâlih-i siyasîyye ve
umûr-ı maliyesini bir adamın yed-i ihtiyarına ve belki pençe-i cebr-ü kahrına teslim demek
olarak oldahi eğer zaten bir iyice adam değilse hemen kendi çıkarına bakıp cemi harekât ve
sekenatı gadr ü ve zulümden ibaret olmasıyla bâde-ezin ahâli-i memâlikten her ferdin emlâk
ve kudretine göre bir vergi-i münasip tâyin olunarak kimseden ziyade bir şey alınmaması ve
Devlet-i aliyyemizin berren ve bahren masârif-i askeriyye vesâiresi dahi kavânin-i icâbiye ile
tahdit ve tâyin olunup ona göre icra olunması lâzım edendir. Asker maddesi dahi ber minvâl-i
muharrer mevadd-ı mühimmeden olarak eğerçi muhafaza-i vatan için asker vermek ahalinin
farize-i zimmeti ise de şimdiye kadar câri olduğu veçhile bir memleketin aded-i nufus-ı
mevcudesine bakılmayarak kiminden rütbe-i tahammülünden ziyade ve kiminden noksan
asker istenilmek hem nizamsızlığı ve hem ziraat ve ticaret mevadd-ı nâfiasının ihlâlini mucip
olduğu misullû askerliğe gelenlerin ilânihâyet-il-ömür istihdamları dahi füturu ve kat'-ı
tahassülü müstelzim olmakta olmasıyla her memleketten lüzumu takdirinde talep olunacak