Enver Ziya Karal Osmanlı Tanzimat Dönemi indir - Tarihsuuru.com

hayli ziyaret ve tören yerleri kurmuşlardı. Bundan başka, bir aralık Kudüs'ü Müslümanların
elinden almak için yapılan Haçlı seferleri neticesinde kurulan Hristiyan devletlerinin başında
bulunmuş olan kralların mezarları da Kudüs'te idi.
Din değeri taşıyan bütün bu anıt ve tapınakların korunması, yönetilmesi ve onarılması,
Hristiyanlar için çok şerefli ve önemli bir işti. Böyle olduğu için de Ortodokslarla Lâtinler
arasında Kutsal Yerler üzerinde devamlı bir rekabet sürüp gidiyordu. Bu, Hristiyanlık için bir
kepazelik, Müslümanlar için ise bir alay konusu idi. Kudüs'e sahip devlet için de sonu
gelmeyen üzüntülü bir problem teşkil ediyordu. Kutsal Yerler genel olarak şunlardı:
Kamame kilisesi,
İsa'nın kabri,
Meryem'in türbesi ve bitişiğindeki bahçe,
Beyt ül-Lahim'deki büyük kilise,
Tahun ül-Atik isimli alan ve oradaki mahzenler,
Mağarat ül-Reate ve etrafındaki arazi,
İsa'nın mezarı sanılan yer ve etrafı,
Mağarat ül-Mehd,
Hacer-i Mugtesil
Osmanlı Devleti, Ortodoks kilisesinin başı bulunan Rum patriğinin başkenti İstanbul'a
yerleştiği günden başlayarak, Kutsal Yerler problemini miras aldı.
Yukarıda sayılan yerlerden her birinin bir kısmı üzerinde Ortodoksların, bir kısmı üzerinde
Lâtinlerin, bir kısmı üzerinde de Ermenilerin hak ve imtiyazları vardı. Bunlar menşur ve
fermanlarla tanınmış, genişletilmiş veya onanmıştı. 1455'te Kudüs Rum patriği İstanbul'a
gelerek Halife Ömer'in, kutsal problemler hakkında Ortodokslara haklar tanıyan bir yazısını
Fatih'e göstermiş ve haklarını tanıtmıştı.
Fatih'ten sonra Yavuz Selim ve Kanunî Süleyman, Rum ve Ermenilere yeni menşurlar
vererek, Kutsal Yerlerdeki imtiyazlarını ve haklarını tanıdılar. Rum ve Ermenilere gösterilen
bu teveccüh, Katoliklere ağır geldi. Türlü vakitlerde Ortodokslarla kavga çıkardılar. Murat IV
devrinde yer alan bir anlaşmazlığı Kudüs mahkemesi çözemediğinden, İstanbul'da
şeyhülislâm Yahya Efendi, vezirler ve kazaskerler tarafından kurulan özel bir divan
inceleyerek Ortodoksların çıkarına uygun olan şu hükümlere bağladı:
''Kamame içinde vâki Mugtesil ve Mevled-i İsa Aleyhisselâm, ki Beyt ül-Lahim denmekle
meşhurdur, bahçeleri ve kemerleri ve patrikliğine tâbi gülgüleleri ve şamdan ve kanadili ve
şimal ve kıble taraflarında iki kapının miftahları dahi yedlerinde bulunan temessükât
mucibince tasarruflarında iken mukaddema bir tarik ile Frenk rahipleri dahleylediklerinden
keyfiyet Âsitane-i Saadet'te bilfiil şeyhülislâm Yahya Efendi ve vüzera-i izâm ve kazaskerler
hazeratı taraflarından tetkik olunarak olbabda verilen ilâm mucibince Sultan Ahmet Han tâbe
serah câmi-i şerîfine kadîmi veçhile beher sene bin kuruş riyal verilmek üzere zikrolunan Beyt
ül-Lahim kilisesi ve tevabii kemerleri ve bahçe ve Kamame vesair tevâbi ve levahıkiyle Rum
taifesi rühbanlarına zabt ve kadimüleyyamdan beru Rum rühbanlarında olan anahtarları Frenk
rühbanlarının ellerinden alıp geru Rum rühbanlarına ve Kudüs-i şerîfte vâki Rum patriklerine
teslim ettirilüp minba'de vaz'-ı kadime mugayir ve emr-i şerîfe muhalif Frenk rahiplerine dahl
ve taarruz ettirilmeyüp ve ziyaret murad eylediklerinde Rum patriği izin ve rızasiyle ziyaret
ettirilmek.''
1644 ve 1657'de Ortodokslarla Katolikler ve Ortodokslarla Ermeniler arasında yeni
anlaşmazlıklar çıktı. Bunlar da, evvelkiler gibi, İstanbul'da incelendi ve Ortodoksların
çıkarına uygun şekilde çözüldü.
Katoliklerle Ortodokslar arasında yer alan anlaşmazlıkların hep Ortodokslar çıkarına
çözülmesi, Kanunî Süleyman devrinden beri Türklerle dost geçinen Fransa'yı ilgilendirdi.
Fransa, Katoliklerin Kudüs kadılığından 1564'te başlamak üzere türlü tarihlerde almış
oldukları hüccetlerle (*) kutsal yerlerde tanıtmış oldukları hak ve imtiyazları, Köprülü Fazıl