związkowe przedstawicielstwo pracowników zakładu pracy - Gandalf

Rozdział 1. Związkowe przedstawicielstwo pracowników...
Warto zatem postawić pytanie o to, jak ten model powstał i ewoluował,
jak wygląda obecnie i czy pożądane są jego zmiany.
2. Geneza i ewolucja
1. W okresie międzywojennym funkcjonowanie związkowego
przedstawicielstwa pracowników w miejscu pracy nie było przedmiotem
regulacji prawnych, lecz kształtowało się w wyniku negocjacji zbiorowych
i praktyki. Najczęściej związki zawodowe w zakładach pracy były
reprezentowane przez mężów zaufania lub delegatów, desygnowanych
przez dany związek zawodowy i pozostających w ścisłej zależności od
niego. Obok nich działali delegaci fabryczni, wybierani przez wszystkich
pracowników i reprezentujący interesy całej załogi, a nie tylko członków
związku. Ich status był regulowany w układach zbiorowych lub regulaminach
pracy 2 .
2. Pojęcie zakładowej organizacji związkowej pojawiło się po
II wojnie światowej. Ustawa z dnia 1 lipca 1949 r. o związkach zawodowych
3 dopuszczała funkcjonowanie jedynie związków branżowych, co
wykluczało powstawanie związków zawodowych na poziomie zakładu
pracy 4 . Także układy zbiorowe pracy były zawierane tylko na poziomie
branży. Pojęcie zakładowej organizacji związkowej nie miało charakteru
pojęcia ustawowego, lecz było pojęciem statutowym 5 . Reprezentację
związku branżowego na poziomie zakładu pracy regulował dekret z dnia
6 lutego 1945 r. o utworzeniu Rad Zakładowych 6 , a od 1 stycznia 1975 r.
także kodeks pracy (art. 24). Zgodnie z tymi przepisami organami
branżowego związku zawodowego w zakładzie pracy były rady zakładowe
lub delegaci związkowi. Rady były powoływane w zakładach
2 A. Raczyński, Polskie prawo pracy, Warszawa 1930, s. 339; W. Masewicz, Położenie
prawne związków zawodowych w Polsce w latach 1919–1939, Warszawa 1972, s. 169–182.
3 Dz. U. Nr 41, poz. 293 z późn. zm.
4 Ściśle rzecz biorąc, dotyczyło to formalnie okresu od wejścia w życie ustawy
o związkach zawodowych z 1949 r. do 11 października 1982 r., tj. do unieważnienia rejestracji
związków zawodowych powstałych przed ogłoszeniem stanu wojennego, dokonanego
przez ustawę z dnia 8 października 1982 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 32,
poz. 216; tekst jedn.: Dz. U. z 1985 r. Nr 54, poz. 277 z późn. zm.). Faktycznie jednak
ustawa z 1949 r. przestała być stosowana od sierpnia 1980 r.
5 Zob. np. Statut Zrzeszenia Związków Zawodowych w Polsce z 1962 r., Statut
Zrzeszenia Związków Zawodowych z 1972 r.
6 Dz. U. Nr 8, poz. 36 z późn. zm.
28