związkowe przedstawicielstwo pracowników zakładu pracy - Gandalf

3. Stan obecny
struktury branżowe (sekretariaty i sekcje) pełnią drugorzędną rolę,
mają niewielkie kompetencje, są słabo reprezentowane w centralnych
organach i niedoinwestowane 51 . Ogólnego obrazu tej sytuacji nie
zmieniają niektóre silniejsze i bardziej aktywne związki zrzeszające
pracowników na podstawie kryterium branżowego lub zawodowego,
jak np. Związek Nauczycielstwa Polskiego czy Ogólnopolski Związek
Zawodowy Lekarzy, które tylko w nielicznych branżach są zdolne do
podjęcia rokowań ponadzakładowych.
• Zaznacza się tendencja do ograniczania znaczenia rokowań
układowych i obecności związków zawodowych w zakładach pracy.
Opisany system rokowań ma wyraźne cechy tzw. dualizmu rynku
pracy, charakteryzującego się współwystępowaniem znacznych segmentów
rynku pracy objętych i nieobjętych układami zbiorowymi. W takich
warunkach występuje silna tendencja pracodawców związanych układami
do uwolnienia się od dodatkowych kosztów związanych z działalnością
związkową i zobowiązaniami układowymi w celu sprostania
konkurencji z pracodawcami wolnymi od tych obciążeń 52 . Rezultatem
działania tych czynników jest stagnacja rokowań zakładowych 53 .
• Koncentracja działalności związkowej w zakładzie pracy
i marginalne znaczenie struktur ponadzakładowych (branżowych
lub o przekroju zawodowym) tworzy dwubiegunowy system zbiorowych
stosunków pracy.
Koncentrują się one na szczeblu zakładu pracy i centralnym, natomiast
szczebel pośredni (sektorowy, zawodowy) ma niewielkie znaczenie.
Konsekwencją minimalizacji udziału organizacji ponadzakładowych
51 Na te struktury przeznacza się 2% środków ze składek członkowskich, a na regiony
25%. Na 101 członków Komisji Krajowej 85 reprezentuje regiony, a tylko 16 branże;
uchwała nr 5 XIX KZD w sprawie działalności finansowej Związku, zmiana: uchwała
nr 7 XXI KZD (tekst jedn.) z dnia 13 października 2005 r., www.solidarnosc.org.pl/pl/uchwala-finansowa.html;
§ 35 Statutu NSZZ „Solidarność”. Zob. też
J. Gardawski, Związki zawodowe na rozdrożu, Warszawa 2001, s. 212 i n.
52 Szerzej J.H. Goldthorpe, The End of Convergence: Corporatist and Dualist Tendencies
in Modern Societies (w:) J.H. Goldthorpe (red.), Order and Conflict in Contemporary
Capitalism, Oxford 1984, s. 315–343.
53 Jest to widoczne w liczbach zawieranych układów podawanych w corocznych
sprawozdaniach Głównego Inspektora Pracy oraz w powtarzających się w tych sprawozdaniach
od kilku lat stwierdzeniach konstatujących minimalizm treściowy układów zakładowych.
Wskazuje się też na zmniejszającą się od kilku lat liczbę organizacji związkowych
w zakładach pracy, co ogranicza liczbę zawieranych układów; Sprawozdanie
Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2010 r., Warszawa
2011, s. 31.
49