związkowe przedstawicielstwo pracowników zakładu pracy - Gandalf

2. Geneza i ewolucja
przedmiotowy stał się również opisany wyżej art. 24 k.p., odwołujący
się do stanu prawnego ukształtowanego dekretem z 1945 r. Ustawa ta,
realizując cele władz stanu wojennego, zlikwidowała stary system
związków branżowych, „Solidarność” oraz inne nowe związki zawodowe
działające przed datą jej wejścia w życie i przyjęła zasadę tworzenia
struktur związkowych od nowa (tzw. opcja zerowa). W 1983 r. organizacje
związkowe mogły powstawać tylko na szczeblu zakładu pracy.
Następnie, w 1984 r., miały powstawać branżowe organizacje ogólnokrajowe,
od 1985 r. zaś zrzeszenia międzyzwiązkowe (art. 53) 11 . Ustawa
ta zainicjowała w Polsce nowe zjawisko powstawania związków zakładowych,
tj. odrębnych związków zawodowych, obejmujących zakresem
swego działania jeden zakład pracy lub przedsiębiorstwo. Unormowanie
to było pomyślane jako rozwiązanie przejściowe, pozwalające na stopniowe
i w pełni kontrolowane „odrodzenie” branżowej struktury
związków zawodowych. Związki zakładowe miały stać się ogniwami
tworzonych w następnym etapie związków ogólnokrajowych 12 . Dlatego
pierwotnie ustawa nie przewidywała istnienia zakładowych związków
zawodowych, stanowiąc, że związek zawodowy zrzesza pracowników
zatrudnionych w danej gałęzi pracy, w danym rodzaju zatrudnienia
lub zawodzie (art. 10 ust. 2 u.z.z. z 1982 r.). Liczne organizacje zakładowe
powstałe na jego podstawie nie zrezygnowały jednak z uzyskanej
samodzielności i utworzone na ich bazie struktury ponadzakładowe
przyjęły formę federacji związków zakładowych. Akceptując te realia,
nowelizacją z 1985 r. zmieniono art. 10 ust. 2 u.z.z. z 1982 r., uznając,
że związek zawodowy zrzesza pracowników zatrudnionych w danej
gałęzi pracy, w danym rodzaju zatrudnienia lub zawodzie, w danym
przedsiębiorstwie wielozakładowym lub zakładzie pracy.
11 Art. 52 i 53 u.z.z. z 1982 r. Tryb powstawania związków zakładowych określiła
uchwała Rady Państwa z dnia 12 października 1982 r. w sprawie zasad i sposobu tworzenia
organizacji związkowych w zakładach pracy (Dz. U. Nr 34, poz. 222 z późn. zm.). Szerzej
J. Wratny, Ewolucja zbiorowego prawa pracy w Polsce w latach 1980–1991, Studia i Materiały.
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych 1991, nr 16, s. 44–45; M. Seweryński, Collective
Labour Law in Poland, Tokyo 1999, s. 11.
12 Art. 10 ust. 2 u.z.z. z 1982 r. w pierwotnym brzmieniu stanowił: „Związek zawodowy
zrzesza pracowników zatrudnionych w danej gałęzi pracy, w danym rodzaju zatrudnienia
lub zawodzie”. Zob. też uchwałę Rady Państwa z dnia 12 kwietnia 1983 r.
w sprawie zasad i sposobu tworzenia ogólnokrajowych organizacji związkowych (Dz. U.
Nr 21, poz. 92), uchyloną ustawą z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U.
Nr 55, poz. 234 z późn. zm.).
31