âKimia 7-8-9âe-mail - Albas

Libër mësuesi për tekstin “Kimia 7-8-9” 

Libër mësuesi për tekstin 

“Kimia 7-8-9” 

Përgatitur nga: 

Lumturi Xhezo 

Raimonda Lilo 

Botime shkollore Albas 

1


Botues: 

Latif AJRULLAI 

Rita PETRO 

Redaktore: 

Natasha PEPIVANI 

Arti grafik: 

Eva KUKALESHI 

© Albas, Tiranë 2008 

Të gjitha të drejtat janë të rezervuara 

Shtëpia Botuese Albas 

Në Tiranë: Rr. Budi, Pall. “Clasic Construction”, zyra nr. 2 

Tel/Fax: ++ 355 4 379184 

e-mail: albas_tr@yahoo.com 

Në Tetovë: Rr.Ilindenit, nr.105 

Tel: 044 344047 

e-mail: albas_te@yahoo.com 

Në Prishtinë: Rr.Eqrem Çabej, nr.121 

Tel: 038 542765 

e-mail: albas_ks@yahoo.com 

www.albasint.com

PLANI MËSIMOR ALTERNATIV KIMIA 7 

35 javë x 1 orë/javë = 35 orë 

Teori - 30 orë 

Orë në dispozicion - 5 orë 

Libër mësuesi për tekstin “Kimia 7-8-9”





35 javë x 1 orë/javë = 35 orë




35 javë x 2 orë/javë = 70 orë 

Teori - 42 orë 

Ushtrime - 5 orë 

Punë Laboratori - 8 orë 

Testime - 5 orë 

Orë të lira - 10 orë 



10


11


12


DISA KONSIDERATA LIDHUR me MËSIMDHËNIEN 

Studimet kanë treguar se gjatë një ore mësimi, nxënësit përvetësojnë rreth 10 % të 

asaj që lexojnë, 20 % të asaj që dëgjojnë, 30 % të asaj që shikojnë, 50 % të asaj që 

dëgjojnë dhe shikojnë, 70 % të asaj që dëgjojnë, shikojnë dhe flasin dhe shkalla më e 

lartë e përfitimit, deri në 90 %, kur nxënësit jo vetëm dëgjojnë, shikojnë dhe flasin, por 

edhe veprojnë, pra, kryejnë një veprimtari. 

Kjo “piramidë” ndryshe do të quhej edhe kredo e të mësuarit aktiv, që e shprehur më 

thjesht dhe më kuptueshëm, do të ishte: 

• Atë që e dëgjoj…. e harroj. 

• Atë që e dëgjoj dhe e shikoj… e mbaj pak mend. 

• Atë që e dëgjoj, e shikoj dhe për të cilën bëj pyetje ose diskutoj,… filloj ta kuptoj. 

• Atë që e dëgjoj, e shikoj, e diskutoj dhe e bëj vetë: për atë filloj të grumbulloj 

njohuri dhe aftësi. 

• Atë që ia mësoj një tjetri, e zotëroj. 

• Ajo që praktikoj më ndryshon. 

Cilët do të ishin disa nga faktorët që mund të ndihmojnë në zgjedhjen e metodave 

efikase të mësimdhënies? 

Së pari: statusi dhe përbërja e klasës; 

Së dyti: objektivat e vendosura për orën e mësimit; 

Së treti: veçoritë e rrugës që ndjekim për realizimin e objektivave. 

Metodat dhe teknikat mësimdhënëse nuk duhen parë si veprimtari të njëanshme 

dhe qëllim në vetvete. Sikurse edhe procesi mësimor, ato karakterizohen nga një 

bashkëveprim i dyanshëm i mësuesit dhe nxënësve të tij, e në të njëjtën kohë edhe si 

një bashkëveprim i nxënësve me njëri-tjetrin. 

Metodat dhe teknikat e mësimdhënies janë procedura standarde që përdorin 

mësuesit në bashkëveprim me nxënësit për paraqitjen dhe zhvillimin e materialeve dhe 

veprimtarive mësimore. Qëllimi final i tyre është arritja e objektivave mësimore. 

Didaktët i ndajnë metodat mësimdhënëse në dy grupe të mëdha: 

I. Metoda që kanë në qendër veprimtarinë e mësuesit, pra që synojnë dhënien 

e informacionit dhe njohurive për të siguruar zhvillimin e të menduarit. Në këtë 

grup përfshihen metodat tradicionale të mësimdhënies, si: shpjegimi, leksioni, 

demonstrimi etj. 

II. Metoda që kanë në qendër veprimtarinë e nxënësit, pra që synojnë aktivizimin 

e nxënësve me qëllim nxënien efektive. Këto metoda ndahen në dy nëngrupe: 

• Metodat dhe teknikat e punës në grup, ku nxënësit nëpërmjet bashkëveprimit 

me njeri-tjetrin, formësojnë njohuritë si puna në grupe, diskutimi, debati etj. 

• Metodat dhe teknikat e hulumtimit, të cilat u mundësojnë nxënësve vënien 

13


në praktikë të aftësive, nxjerrjen e përfundimeve dhe përgjithësime si dhe 

përdorimin e tyre në funksion të rrethanave. Këtu bëjnë pjesë: vrojtimi, 

ekskursioni, hulumtimi, zgjidhja e problemit, projekti kërkimor etj. 

Shpjegimi, një metodë me në qendër veprimtarinë e mësuesit 

Shpjegimi përfaqëson një metodë mësimdhënie, që synon sqarimin e koncepteve, 

të ideve, marrëdhënieve të ndryshme, sqarimin dhe paraqitjen me hollësi të diçkaje, 

duke e shoqëruar me argumentimin e mendimeve të shprehura. 

Shpjegimi mund të përdoret me sukses në të gjitha veprimtaritë ku synohet të 

kuptuarit e thelbit, të shkakut dhe si rrjedhojë ai ndihmon në formimin e koncepteve të 

qarta e të qëndrueshme. 

Kjo metodë është parë si pronë e mësuesve, por sot tentohet gjithnjë e më shumë 

në tërheqjen e nxënësve gjatë shpjegimit. Ky ndryshim i ndihmon nxënësit, por edhe 

mësuesit, të organizojnë një shpjegim aktiv, bashkëkohor dhe të motivuar. 

Shpjegimi, si metodë, përdoret në rastin e temave që kërkojnë zbërthim dukurish 

apo sqarim ligjësish, dhe këtu në qendër është pa diskutim fjala e mësuesit. 

Disa nga rastet kur shpjegimi është i nevojshëm: 

• kur përmbajtja e mësimit nuk mund të njihet nga nxënësit në mënyrë tjetër; 

• kur mungojnë mjetet e përshtatshme për t’i njohur nxënësit me materialin 

mësimor; 

• kur mësuesi ndien nevojën që të ngjallë emocione te nxënësit nëpërmjet 

fjalës së gjallë; 

• kur është i nevojshëm interpretimi i përmbajtjes; 

• kur shfrytëzimi racional i kohës është domosdoshmëri. 

14 

Gjatë shpjegimit duhen mbajtur parasysh tre faktorë: 

Shpjeguesi, por edhe nxënësit, duhet të ndihmojnë në shpjegim nëpërmjet përgjigjeve 

të pyetjeve: ç’është?, si është?, pse është?. 

Për shembull: Ç’është moli? Si është i ndërtuar atomi? Pse ndotet mjedisi nga 

industria kimike? Ç’është seria homologe? Ç’janë izomeret? 

Shpjegimi na ndihmon për të kuptuar: 

Konceptet 

- duke përfshirë koncepte të reja, si moli: barazimi 

kimik, simboli, formula kimike etj. 

Lidhjet shkak-pasojë - si djegia e metaleve në ajër lidhet me formimin e 

oksideve, kombinimi i elementeve kimike nëpërmjet 

lidhjeve kimike, jep një përbërje të re kimike etj. 

Procedurat - rregullat, kërkesat - si peshohet, si duhet të mbrohemi nga acidet 

dhe bazat gjatë përdorimit të tyre në laborator etj. 

Qëllimin dhe objektivat - çfarë parashikojmë që të arrijmë në fund të 

eksperimentit, çfarë do të sjellë një reaksion bashkimi etj.


Marrëdhëniet 

Proceset 

- një tretësirë acide krijon një mjedis me pH


16 

Mësuesi si menaxhues i situatës, përdor dërrasën e zezë apo tabakë letre për 

hedhjen e ideve, të cilat nuk komentohen. Idetë e shkruara duhet të jenë të dukshme, 

të shkruara qartë dhe nënvizimet të jenë të dallueshme nga pjesa tjetër e ideve që nuk 

janë të vlefshme. Në fund, mësuesi bën përmbledhjen dhe komentet e duhura. 

Eksperimenti është një tjetër metodë që përfaqëson një përsëritje të kontrolluar në 

kushte laboratorike, të dukurive natyrore. Ajo përdoret për të parë ndikimin e faktorëve 

të ndryshëm në zhvillimin e këtyre dukurive apo për të përcaktuar një rrugë të re për 

realizimin e diçkaje. 

Kjo metodë është shumë e rëndësishme në lëndën e kimisë. Gjatë zbatimit të saj, 

synohet që kryerja e veprimtarisë praktike, ta nxisë nxënësin për të vëzhguar, për të 

mbledhur të dhëna, për t’i interpretuar ato si dhe për të nxjerrë përfundime, si p. sh., 

vetitë kimike të metaleve, elementi galvanik, elektroliza, ndarja e substancave nga 

tretësirat etj. 

Eksperimenti synon të: 

• vërtetojë ose të hedhë poshtë hipotezat e ngritura; 

• përcaktojë mënyrën se si ndikojnë në proces ndryshimi i kushteve; 

• nxjerrë ligjësi apo përfundime; 

• gjejë rrugë të reja implementimi; 

• tregojë në mënyrë praktike dukuri, duke përmirësuar ndjeshëm shkallën 

e të nxënit. 

Nëpërmjet eksperimentit, nxënësit kuptojnë thelbin e dukurisë apo ligjësisë, zhvillojnë 

aftësitë për punë të pavarur, nxitin të menduarin aktiv, sintetik dhe analitik, krijojnë 

shprehi për përdorimin e aparaturave, njohin dhe respektojnë rregulla të caktuara etj. 

Eksperimenti, kur është e mundur, mund të përdoret me sukses edhe si detyrë 

shtëpie, si në rastin e pastrimit të kripës së gjellës, eksperimentit që tregon kristalizimin 

e sulfatit të bakrit etj. 

Demonstrimi përfaqëson një teknikë të përdorshme në lëndën e kimisë. Kjo teknikë 

tregon se si të paraqesësh një veprim ose të përdorësh një procedurë. 

Në thelb, demonstrimi është një prezantim vizual i sendeve, dukurive ose proceseve. 

Demonstrimi përfaqëson në të njëjtën kohë mënyrën me të cilën mësuesi modelon 

paraqitjen, analizën dhe sintezën. Roli i nxënësit gjatë zbatimit të kësaj teknike është ai 

i vëzhguesit, i regjistruesit të informacionit, të aftësive dhe shprehive. 

Kur materiali teorik shoqërohet me demonstrim të eksperimenteve gjatë shtjellimit të 

temës së mësimit, informacioni që përcillet te nxënësit, është më i qenësishëm, pasi ai 

përcillet nëpërmjet vëzhgimit dhe dëgjimit. 

Diagrami i Venit është një teknikë mësimore që shërben për përcaktimin e anëve të 

përbashkëta dhe të dallimeve midis dy ose më shumë koncepteve, dukurive, kategorive 

sistematike etj. 

Në mënyrë grafike kjo teknikë paraqitet përmes strukturave të dy ose më shumë 

rrathëve që priten mes njëri-tjetrit. Në sektorin e prerjes së këtyre rrathëve renditen


të përbashkëtat, p.sh., vetitë fizike ose kimike për elementet e grupit të parë A dhe të 

grupit të tretë A, vetitë kimike të komponimeve të pangopura organike, si alkenet dhe 

alkinet etj. Në sektorin tjetër, vendosen veçoritë apo dallimet, si p.sh., veprimi me ujin, 

djegia në ajër në funksion të temperaturës, formimi i bazave përkatëse nga tretja në 

ujë e oksideve, reagimi ndaj veprimit me ujin e bromit apo tretësirën e permanganatit 

të kaliumit etj. 

Diagrami i Venit përdoret gjerësisht gjatë fazës së reflektimit dhe nëpërmjet tij nxënësit 

zbulojnë veti të përbashkëta, sjellje të përbashkëta, dallime në veti, sjellje apo dukuri. Kjo 

realizon atë që nxënësit të arrijnë të mbajnë qëndrime personale lidhur me to. 

Metoda e konkursit është shumë efikase, pasi vë në pozitë aktive të gjithë nxënësit 

në klasë duke i motivuar ata të japin maksimumin e njohurive të tyre brenda një ore 

mësimi. Metoda e konkursit mund të zbatohet në lëndën e kimisë si në ligjin periodik, 

ashtu edhe në sistemin periodik, dukuritë elektrokimike, barazimin e reaksioneve kimike 

etj. Gjatë zhvillimit të saj, nxënësit aftësohen të formulojnë pyetje dhe, në të njëjtën 

kohë, të shprehin aftësitë e tyre analizuese dhe sintetizuese. Përdorimi i teknikës së 

të pyeturit, në të gjithë gamën e saj, bën që edhe nxënësit e prapambetur të gjejnë 

mundësi për t’iu përgjigjur pyetjeve të nivelit më të ulët si atyre përshkruese, riprodhuese 

etj. Po ashtu, gjatë aplikimit të kësaj metode, u jepet përparësi edhe formimit të aftësive 

vlerësuese të nxënësve. 

Ekskursioni mësimor është një metodë e frytshme për përvetësimin aktiv të 

njohurive teorike. Ajo jep mundësi të mëdha për rritjen e shkallës së pjesëmarrjes së 

nxënësve në mësim, në gjallërimin e veprimtarisë së tyre, si dhe në rritjen e aftësisë së 

të menduarit aktiv e krijues. 

Qëllimi i organizimit të tij është që nxënësit të njohin objektet, dukuritë, proceset dhe 

ngjarjet në mjedisin që i rrethon. Ai përfaqëson një nga mënyrat për ta bërë mësimin 

real dhe të gjallë. 

Nëpërmjet ekskursioneve mësimore nxënësit njihen më nga afër me zhvillimet e 

teknologjisë kimike, si dhe problemet mjedisore që e shoqërojnë këtë zhvillim. 

Ajo për të cilën mësuesi duhet të këmbëngulë gjatë një ekskursioni, është që nxënësit 

të dallojnë thelbësoren nga jothelbësorja, të zbulojnë lidhjet dhe varësitë ndërmjet 

mjedisit dhe zhvillimit të teknologjisë etj. 

Një vizitë në Uzinën e përpunimit të thellë të naftës, do të jepte një harmonizim 

efikas midis teorisë dhe praktikës në këtë rast, por jo vetëm kaq. Ndotja që shkaktohet 

në mjediset përreth, do të ishte një shtysë për të ndërmarrë një nisëm brenda grupit 

për mbrojtjen e mjedisit apo për rritjen e shkallës së ndërgjegjësimit për problemet e 

mjedisit në tërësi. 

Të menduarit dhe të arsyetuarit kritik do ta shohim në dy aspekte: përmes 

arsyetimit deduktiv dhe atij induktiv. 

Të arsyetuarit induktiv përfshin kalimin e arsyetimit nga specifikja tek e përgjithshmja 

që do të thotë: nxjerrja e përfundimeve për të gjithë përfaqësuesit e kësaj klase në kimi, 

nga studimi i disa përfaqësuesve të një klase. Kjo është një nga mënyrat efikase për të 

17


ndarë me nxënësit koncepte të reja. 

Për të krijuar një koncept për klasën e oksideve, mësuesi, u prezanton nxënësve 

një metal që bashkëvepron me oksigjenin dhe formon një oksid bazik apo një jometal 

kur bashkëvepron me oksigjenin jep një oksid acid. Nëpërmjet këtij shembulli, nxënësit 

nxjerrin konkluzionin se cili është kushti për të përftuar një oksid bazik apo një oksid 

acid. Këtë konkluzion ata e arrijnë përmes arsyetimit induktiv, nga specifikja tek e 

përgjithshmja. 

Të arsyetuarit deduktiv ndjek logjikën e kalimit nga e përgjithshmja tek e veçanta. Ai 

funksionon duke kaluar nga përkufizimet e përgjithshme, në përfundime të veçanta. 

Nxënësit në fillim njihen dhe përvetësojnë rregullin e përgjithshëm dhe më pas u 

kërkohet të saktësojnë nëse ky rregull është i vërtetë apo jo për situata të ndryshme, si 

p. sh., metalet alkaline janë metale aktive që lëshojnë 1 elektron dhe marrin 1 ngarkesë 

pozitive: Na + , K + , si elemente të grupit IA e gëzojnë këtë veti. 

Të menduarit kritik përmban në thelb të menduarin produktiv dhe reflektiv, paralelisht 

me vlerësimin e fakteve. Ai është një proces kompleks i integrimit të ideve dhe burimeve 

në mënyrë krijuese, i riformatimit të koncepteve dhe informacionit. Të menduarit kritik 

është një proces njohës, veprues dhe ndërveprues, i cili ndodh njëkohësisht në disa 

nivele të të menduarit. 

Aftësia për të menduar në mënyrë kritike është diçka që duhet kultivuar me kujdes 

dhe të nxitet brenda mjediseve që mbështesin të nxënit. 

Të menduarit kritik është një proces aktiv që kërkojmë ta zhvillojmë ose ndodh 

rastësisht dhe në mënyrë të qëndrueshme e bën nxënësin të kontrollojë informacionin. 

Nxënësi kështu mund të përballojë çdo sfidë, të përfshijë, të përshtatë apo të përhapë 

informacionin. 

Cilat janë rrugët më të efektshme përmes të cilave duhet ndërtuar të menduarit 

kritik? 

• Mos pyesni vetëm se çfarë ndodhi, por edhe si ndodhi dhe pse ndodhi. 

• Shqyrtoni të gjitha mundësitë dhe rrethanat e supozuara. 

• Ngrini të gjitha hipotezat e mundshme dhe përcaktoni nëse ka ndonjë mundësi 

për t’i mbështetur ato. 

• Arsyetoni në mënyrë të logjikshme dhe jo të udhëhequr nga emocioni. 

• Mbani parasysh se ka gjithmonë më shumë se një mundësi dhe më shumë se 

një përgjigje të vetme dhe korrekte për të shpjeguar diçka. 

• Krahasoni përgjigjet e ndryshme të dhëna për të njëjtën pyetje dhe gjykoni 

me gjakftohtësi dhe mprehtësi se kush është përgjigjja që mund të quhet më e 

mira. 

• Jepuni mundësi edhe të tjerëve të thonë përgjigjen e tyre dhe vlerësoni në fund, 

jo të vlerësoni përgjigjen e parë që merrni si të vërtetën e vetme. 

• Drejtoni pyetje ”spekulluese”, me qëllim që të tërhiqni një informacion më të 

gjerë, edhe pse ai që ju dini, mund të jetë informacion i saktë. 

18


Mësimdhënia duhet të përqendrohet së pari në të nxënët dhe së dyti në përdorimin 

e strategjive të të menduarit, duke lënë mënjanë zotërimin e fakteve të shkëputura. 

Faktet e mësuara përmendsh harrohen shpejt, ndërsa strategjitë e të menduarit dhe 

procedurat e të nxënit, bëhen natyrshëm pjesë përbërëse e arsyetimit tonë. 

Shpesh mësuesit presin nga nxënësit e tyre që të mësojnë vetëm materialin e 

prezantuar në tekstet mësimore dhe informacionin që lidhet me të, duke u dhënë shumë 

pak mundësi që të reflektojnë dhe të analizojnë, të përgjithësojnë etj. 

Për zhvillimin e shprehive të të menduarit, padyshim që ia vlen të shpenzohet 

kohë dhe të bëhen përpjekje për të pasur përfitime afatgjata. Duke mësuar mënyra të 

ndryshme të të menduarit, nxënësit do të jenë në gjendje: 

- të bëjnë gjykime të vlefshme; 

- të analizojnë situatat; 

- të transferojnë të nxënët nga një fushë në një tjetër; 

- të zgjidhin probleme; 

- të marrin vendime të arsyeshme; 

- të krijojnë ide; 

- të arsyetojnë në mënyrë inteligjente; 

- të formulojnë dhe realizojnë qëllime të caktuara. 

Strategjitë e të menduarit bashkëveprojnë me njohjen dhe përvojën rreth problemit. 

Sa më shumë të dimë rreth një problemi, aq më mirë dimë të debatojmë, të analizojmë 

apo të vlerësojmë. 

Mësuesi e ndërton punën në klasë mbi bazën e njohurive të dhëna si dhe përvojës 

për të zhvilluar të menduarin kritik të nxënësve. 

Struktura trefazëshe e mësimit (E R R) 

Mësimi ndërtohet mbi bazën e një strukture trefazëshe ku përfshihen: 

Evokimi 

Realizimi i kuptimit 

Reflektimi 

Evokimi – është faza e parë e fillimit të strukturës për zhvillimin e të menduarit dhe 

të nxënit gjatë një ore mësimi, ku duam të vlerësojmë se çfarë di dhe çfarë mendon 

nxënësi. 

Gjatë kësaj faze, nxënësve u kërkohet të rikujtojnë, të ofrojnë njohuritë dhe 

arsyetimin e tyre në mënyrë të ndërgjegjshme dhe të vullnetshme dhe këto njohuri 

duhet të listohen. Listimi i këtyre njohurive bëhet në një atmosferë dashamirëse, pa u 

shqetësuar nëse këto njohuri janë të sakta ose jo, por duke i nxitur ata të angazhohen 

plotësisht si mendërisht, ashtu edhe emocionalisht. 

Në këtë fazë, mësuesi ka si detyrë të drejtojë, të kuptojë mendimet e nxënësve dhe 

të dëgjojë me kujdes idetë e tyre. 

Nxënësi nxitet të shqyrtojë ato që ai di rreth temës për të cilën flitet dhe fillon të 

mendojë rreth asaj që do të mësojë më hollësisht. 

19


20 

Realizimi i kësaj faze ka për qëllim: 

- Së pari: njohuritë e reja që do të merren janë brenda një konteksti të njohur, pra 

do të jenë më të qëndrueshme. 

- Së dyti: ky është një proces ndërgjegjësimi për njohuritë vetjake që ai i zotëron, 

dhe lidhja e tyre në mënyrë harmonike me ato njohuri që ai do të marrë, duke krijuar 

një urë lidhëse midis informacionit që ai ka dhe informacionit të ri që ai do të marrë. 

- Së treti: realizohet të nxënit e qëllimshëm nëpërmjet diskutimeve për pikat e 

njohura dhe ato të panjohura, të atyre që i dinë ndryshe, informacionit kontradiktor 

për të cilin duhet të mbajnë qëndrim etj., duke i çuar kështu drejt përgjigjes së 

pëlqyer, të sigurojë përgjigjet për pyetjet që ai bën vetë. 

Realizimi i kuptimit - është faza e dytë e strukturës për të menduarin dhe të 

nxënit, është faza ku nxënësi bie në kontakt me informacionin apo me idetë e reja. Ky 

informacion mund të jepet nëpërmjet tekstit, eksperimentit etj. Ndikimi i mësuesit gjatë 

kësaj faze është minimal dhe kërkohet që nxënësi të ruajë përfshirjen aktive dhe të 

pavarur. Detyra themelore e kësaj faze është: 

- Së pari: ta mbajë nxënësin të përfshirë duke ruajtur interesin dhe ritmin e 

vendosur gjatë fazës së evokimit. 

- Së dyti: të mbështesë përpjekjet e nxënësit për të kontrolluar të kuptuarit. 

Nxënësit që lexojnë dhe kuptojnë mirë, e kontrollojnë të kuptuarit për informacionin 

e ri që në çastin kur e kontaktojnë atë. Nëse të kuptuarit është i zbehtë, duhet rilexuar, 

ndërsa, kur kuptimi është i mirë, atëherë kërkohet sqarim i mëtejshëm për ato që nuk 

janë kuptuar ose sqaruar mirë. 

Gjatë kësaj faze, lidhet në mënyrë të qëllimshme informacioni i ri me atë që nxënësit 

kanë njohur më parë. 

Reflektimi - është një fazë që ndodh edhe që të harrohet gjatë mësimdhënies, por është 

një fazë kryesore. Gjatë kësaj faze, nxënësit konsolidojnë të nxënit e ri dhe ristrukturojnë 

në mënyrë aktive skemën e tyre të njohurive të mëparshme për të përshtatur konceptet e 

reja në një format të ri. Gjatë kësaj faze nxënësit, ndihmojnë të nxënit e qëndrueshëm. 

Në fazën e reflektimit, pritet që nxënësit të fillojnë të shprehin me fjalët e tyre idetë dhe 

informacionin që kanë takuar dhe asimiluar. Nxënësit kujtojnë më mirë atë që ata kanë 

kuptuar kur mund ta shprehin me fjalët e tyre, me një fjalor vetjak, të familjarizuar për ta. 

Kur informacioni vendoset brenda një strukture të qëndrueshme, atëherë ai është më i 

qëndrueshëm dhe lidhet me të nxënit afatgjatë. Kjo fazë që përdor gjerësisht diskutimin, 

shërben edhe për të realizuar ndryshimet si në zgjerimin e fjalorit shprehës, ashtu edhe në 

rikonceptimin e të nxënit më të zhdërvjellët, më të përdorshëm dhe më të zbatueshëm. 

Struktura E R R është një mënyrë shumë e mirë për t’i udhëhequr nxënësit në të 

gjitha nivelet e të nxënit përmes tekstit shkollor, eksperimentit etj. 

Kur teksti është kompleks, procesi është më i dobishëm. Pyetjet e hapura e drejtojnë 

të lexuarin e nxënësit dhe mund t’i japin kuptim materialit të ndërlikuar. Kjo ndihmon për 

të siguruar atë strukturë që i ndihmon ata të ndërtojnë të kuptuarit. Strukturat e hapura 

nuk e pengojnë analizën kritike, por i paraprijnë mendimit të hapur.

Struktura E R R: 

- u lejon nxënësve të përcaktojnë qartë qëllimet; 

- ruan angazhimin aktiv; 

- nxit diskutimin e hapur; 

- nxit nxënësit të krijojnë dhe të bëjnë pyetjet e tyre; 

- ndihmon nxënësit të shprehin mendimet e tyre; 

- ruan motivimin e nxënësve për të lexuar; 

- siguron një mjedis ku respektohen mendimet; 

- krijon bazën për reflektim në atë që nxënësit vlerësojnë; 

- shërben si stimul për ndryshim; 

- zgjon besim për angazhim kritik të nxënësve; 

- ndihmon mendimin kritik në nivele të caktuara. 

Si lidhet mësimdhënia dhe të nxënit me mendimin kritik? 


Mendimi kritik kërkon aftësi për të gjykuar dhe për të reflektuar mbi atë që di dhe 

mendon. Për të menduar në mënyrë kritike, është thelbësore që nxënësit të kuptojnë 

ato që thonë dhe ato që shkruajnë, pra të njohin çfarë dinë. 

Reflektimi dhe analiza kritike e mendimit kërkon vëmendje dhe krijimtari rreth mënyrës 

se si mund të zbatohen të gjitha hapat e kësaj strukture duke filluar me zbatimin e 

njohurive gjatë arsyetimit, ndryshimin e tyre për ta përshtatur me informacionin e ri, e 

deri në formimin e dijeve të qëndrueshme. 

Ky proces, është një proces aktiv, që kërkon kohë, vëmendje dhe kujdes për t’u 

realizuar, pra nuk mund të ndodhë spontanisht. 

Mësimdhënia për zhvillimin e të menduarit, duhet të përqendrohet rreth proceseve 

njohëse. Kjo kërkon që nxënësit lipsen të mendojnë rreth informacionit, rreth ideve, 

njohurive të përgjithshme, rreth mendimit të tyre duke pyetur vazhdimisht veten: “Çfarë 

mendoj unë rreth kësaj?”, “Si përshtatet ky informacion me ato që unë di?”, “Çfarë mund 

të bëj ndryshe tani që unë di edhe më shumë rreth këtij informacioni?”, “Si mund të 

ndryshojnë ato që unë di nëpërmjet informacionit të ri që unë mora?”. 

Për t’i bërë nxënësit të mendojnë në mënyrë kritike, duhet ta praktikojmë sistematikisht 

këtë në mësimdhënie. Nxënësit nuk vijnë vetvetiu te mendimi kritik. Ata duhet të vijnë 

përmes përvojave personale të drejtuara dhe të monitoruara nga mësuesi. 

Mendimi kritik është rezultat i ndërveprimit të ideve dhe informacionit dhe arrihet 

atëherë kur çdonjëri mendon në mënyrë kritike. Mendimi kritik është një proces aktiv 

që e vë nxënësin në kontroll të informacionit dhe e aftëson të përballojë integrimin, 

rikonfigurimin dhe përshtatjen e informacionit. 

Metodikat e mësimdhënies, kanë si parim bazë atë, që ky proces është shkencë 

dhe art njëkohësisht. 

Mësuesi duhet të verë në lëvizje të gjithë kapacitetin e tij shkencor dhe pedagogjik 

në mënyrë krijuese. Për një mësimdhënie të suksesshme, mësuesi duhet të planifikojë 

se cila do të jetë rruga që do të ndjekë procesi i të nxënit të nxënësve, dhe si do ta 

realizojë ai këtë proces në intervalin e kohës së caktuar. 

21


Probleme të planifikimit të mësimit 

Në përballjen me tekstin mësimor për herë të parë, mësuesi krijon idenë se ai di 

shumë më tepër se ç’është e shkruar në tekst, këto njohuri i japin atij një lloj sigurie. 

Mendimi mund të shkojë edhe më tej... nuk ka nevojë të planifikojë se çfarë duhet të bëjë 

në një orë mësimi. Baza e njohurive që disponon çdo mësues është e domosdoshme, 

por jo e mjaftueshme për një mësimdhënie efektive. 

Rudyart Kipling, novelist anglez i shekullit të 20-të ka thënë: 

“Unë mbaj me vete gjashtë njerëz të ndershëm që më ndihmojnë. Ata më kanë 

mësuar mua çdo gjë që di. Emrat e tyre janë: çfarë dhe pse, kur dhe si, ku dhe kush 

(seti i pyetjeve magjike). 

Po të njëjtave pyetje duhet t’u përgjigjet edhe planifikimi i mësimit: 

1. Çfarë duhet të arrihet? 

2. Pse duhen aftësitë dhe shprehitë që duhet të krijohen? 

3. Kur dhe ç’radhë duhet të ndjekin gjërat? 

4. Si duhet të arrihet? 

5. Ku do ta kryejnë? 

6. Kush duhet t’i kryejë? 

Plani mësimor ditor është një çelës që të hap dyert për një mësimdhënie efektive. 

Planifikim do të thotë: të detajosh elementet përbërëse të një ore mësimi që, duke u 

lidhur ditë pas dite, të realizojë zhvillimin e lëndës gjithëvjetore. 

Pavarësisht nga formati i zgjedhur, pavarësisht nga shkalla e formimit profesional, 

planifikimi ditor është një parakusht për të realizuar një mësimdhënie me një feed-back 

pozitiv. Për të qenë i suksesshëm, në vazhdim, duhet patjetër të planifikosh çdo ditë në 

mënyrë të hollësishme, çdo ditë atë çfarë do të realizosh gjatë një ore mësimi. 

Ka shumë arsye që e bëjnë konditë të nevojshme dhe të domosdoshme 

planifikimin: 

• Së pari: sepse ndihmon mësuesin për të vepruar, duke i pasur të përcaktuara 

objektivat e mësimit, përmbajtjen, procedurat dhe se si do t’i zbatojë ato. 

• Së dyti: sepse ndihmon mësuesin për të strukturuar orën e mësimit dhe për 

të shfrytëzuar bazën didaktike dhe laboratorike. 

• Së treti: sepse ndihmon mësuesin për të menduar qartë dhe në mënyrë 

specifike për tipin e të mësuarit dhe të nxënit. 

• Së katërti: sepse ndihmon mësuesin për veçoritë e mësimdhënies në 

përshtatje me veçoritë e niveleve të ndryshme të nxënësve në një klasë ose 

në paralele të ndryshme. 

Planifikimi në vetvete do konsideruar si një vendim që e marrim për të bërë diçka 

dhe për të përcaktuar mënyrën e bërjes së saj. 

Planifikimi i kujdesshëm siguron familjarizimin e domosdoshëm me përmbajtjen, i 

jep mësuesit sigurinë e asaj që ai po realizon, e ballafaqon lirshëm me nxënësit, i jep 

garancinë e të qenit i suksesshëm në detyrë. 

22


Procesi i planifikimit do konsideruar tipar dallues dhe mbizotërues i mësimdhënies, 

si veprimtari e organizuar. Atij do kushtuar një kohë e konsiderueshme për të vendosur 

se çfarë dhe si do të mësojnë nxënësit. 

Mësuesit “model” shfaqin tri tipare të përbashkëta: 

1. Zotërojnë shprehi shumë të organizuara planifikimi. 

2. Transmetojnë me efektshmëri objektivat e mësimdhënies. 

3. Kanë nivel të lartë kërkesash në vlerësim. 

Cilido mësues, për të qenë efektiv në mësimdhënie, duhet së pari të planifikojë me 

kujdes: 

• Çfarë do të arrijë – sasinë e koncepteve që duhet të japë, aftësitë apo 

shprehitë që nxënësit duhet të fitojnë për temën e caktuar. 

• Si duhet të arrijë për të pasur një feed-back për atë që ai ka dhënë. 

• Cilët do të jenë bashkëpunëtorët në dhënien dhe marrjen e informacionit: 

nxënësit, baza materiale didaktike etj. 

• Cila do të jetë radha e punës për të realizuar mësimdhënien dhe nxënien. 

• Si do ta realizojë vlerësimin, nëse është punuar në mënyrën e duhur, dhe, a 

është arritur rezultati i pritshëm. 

Kjo radhë pune është një garanci më shumë për një planifikim sipas këtyre 

elementeve: 

• Përzgjedhjen e objektivave mësimore. 

• Përzgjedhjen e përmbajtjes së mësimit dhe veprimtarive. 

• Përzgjedhjen e të gjitha mjeteve dhe krijimin e kushteve për mësim. 

• Parashikimi i mënyrës së drejtimit dhe të vlerësimit të nxënësve. 

Mësuesi është vendimmarrës brenda orës së mësimit, prandaj ai duhet të zotërojë 

disa njohuri, me qëllim që vendimet e tij të jenë të drejta, të merren në çastin e duhur, 

të jenë të zhdërvjellëta. 

Mësimdhënia është e drejtë e mësuesit e përcaktuar në ligjin për sistemin arsimor 

parauniversitar. Vendimmarrja e mësuesit është një e drejtë e tij, sikurse është edhe liri e tij, 

një liri e kuptuar në mënyrë të drejtë dhe e aplikuar në dobi të nxënësve, në dobi të edukimit. 

Vendimmarrja dhe liria brenda një ore mësimi kërkon: 

• zotërim shumë të mirë të materialit mësimor, 

• njohje të modeleve dhe teknikave të mësimdhënies që të mund t’i përshtatë 

me tematikat e mësimit, 

• të njohë nevojat dhe interesat e nxënësve, veçoritë individuale dhe ato 

moshore, 

• të njohë pajisjet që ka në dispozicion dhe t’i përshtatë ato me mjedisin. 

A do të ishte e vlefshme alternativa e sigurimit të një ose disa formateve bazë për 

planifikimin e mësimit? 

Pa diskutim që do të kishte përparësi një format i gatshëm, mbi të cilin secili mësues 

mund të ndryshojë duke përmirësuar, në përshtatje me kushtet e mjedisit, bazën 

didaktike dhe laboratorike, nivelin e nxënësve, veçoritë e tyre individuale etj. 

23


Pyetjet dhe menaxhimi i tyre në një orë mësimi 

Kushdo që dëshiron të bëhet një mësues i aftë, duhet pa diskutim të perfeksionohet në 

mënyrën e hartimit dhe drejtimit të pyetjeve. Pyetjet gjatë orës së mësimit përbëjnë një nga 

mjetet më efikase, sepse thënia: ”Nëse ju përmirësoni me 10 % pyetjet tuaja, produktiviteti 

i punës suaj do të përmirësohej me 20 %”, është me vlerë në mësimdhënie. 

Me anë të pyetjeve mësuesi motivon, përfshin, nxit të menduarin aktiv dhe kritik të 

nxënësve, si dhe përmirëson dukshëm atmosferën në klasë. Që pyetjet të jenë cilësore, 

mësuesi duhet të mbajë parasysh: pushtetin që kanë pyetjet, aplikimin e tyre në të tria 

fazat e zhvillimit të mësimit (brendësi, analizë, vlerësim), ndihmesën që ato japin për 

kapërcimin e pengesave në marrjen e informacionit, si dhe ndërtimi i tyre në forma të 

shkurtra për t’u lënë hapësirë nxënësve dhe mendimeve të tyre. 

Taksonomia e pyetjeve është një mënyrë e klasifikimit të tyre. Ajo ndihmon për të 

krijuar një larmi pyetjesh që përkojnë me nivele të ndryshme të dijes. Gjatë hartimit të 

pyetjeve mësuesi duhet të ketë parasysh hierarkinë sipas taksonomisë së pyetjeve. 

Zakonisht pyetjet e niveli të ulët, mund të kërkojnë që nxënësi të dallojë metalet nga 

jometalet, ndërsa një pyetje e nivelit të lartë do të kërkonte zbatimin e vetive të metaleve 

në një reaksion oksido-reduktimi. Të dyja llojet e pyetjeve kanë rëndësinë dhe vlerën 

e tyre, por problemi qëndron në atë që asnjë tip pyetjesh, nuk duhet të theksohet më 

shumë në kurriz të tjetrit. 

Në taksonominë e Blumit përfshihen gjashtë nivele, të cilat duhen pasur parasysh 

gjatë hartimit të pyetjeve. 

24


25


Modele alternative të planifikimit të një ore mësimore 

Disa modele të planifikimit të orës së mësimit në lëndën e kimisë, mund të jenë një 

alternativë më shumë për të hartuar një plan pune efektiv. 

Lënda: 

Kimia 7 

Kuptimi për lëndën. Dukuritë fizike. Vetitë fizike të lëndës. 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësi të jetë i aftë: 

1. Të njohë dhe dallojë gjendjet e lëndës. 

2. Të shpjegojnë ç’janë dukuritë fizike. 

3. Të listojnë disa veti fizike të lëndës. 

Fjalë kyç: lëndë, dukuri fizike, ndryshim 

Mjetet: 

objekte të ndryshme, provëza, ujë, kripë, sheqer, vaj, 

pluhur shkumësi, gotë kimike, hinkë etj. 

Struktura e mësimit: E R R 

Evokimi: 

1 - Verifikim 

2 - Analizë 

3 - Vlerësim 

U jepet detyrë nxënësve që në fletoren e klasës të ndërtojnë tri tabela dhe në to të shkruajnë 

emrat e objekteve që janë të ndërtuara prej druri, qelqi, metali. Në një grupim më vete nxënësit 

do të listojnë disa objekte që janë të ndërtuara me përzierje të këtyre materialeve. 

Realizimi i kuptimit: 

Në dërrasën e zezë mësuesi/ja shkruan fjalën LËNDË. ( kllaster) 

U prezanton nxënësve objektivat që do të realizojmë për këtë orë mësimi. 

e ngurtë ← Lëndë → e gaztë 

↓ 

e lëngët 

Mësuesi/ja thekson se lëndët kanë veti fizike të ndryshme dhe u kërkon nxënësve t’i 

klasifikojnë ato duke i emërtuar: 

qelqi - i thyeshëm, i tejdukshëm, nuk e përcjell rrymën elektrike, 

metali - i fortë, telëzohet, përcjell rrymën elektrike, 

druri - ka erë, ndryshon formë, ka ngjyrë, 

kripa, sheqeri - kanë ngjyrë, kanë shije, treten në ujë, 

vaji - nuk tretet në ujë, ka shije, ka erë. 

Nxënësve u drejtohet pyetja: - A ndryshojnë vetitë fizike të lëndëve? Dhe kërkohet 

që ata të shpjegojnë përgjigjen. 

Përgjigja e saktë: Lëndët ndryshojnë nga vetitë fizike nga njëra-tjetra, por ato veti 

ruhen për çdo lëndë dhe nuk ndryshojnë edhe pse lëndën 

mund ta copëtojmë, ta tresim apo ta avullojmë. 

Përfundimi pas shpjegimit është: Dukuritë gjatë të cilave lënda ruan vetitë e saj, 

quhen dukuri fizike. 

26


Reflektimi: U drejtohen nxënësve disa pyetje: 

- Cilat janë gjendjet e lëndës? 

- Si i përkufizojmë dukuritë fizike? 

- Cilat janë vetitë fizike të lëndës? 

- Cilat janë vetitë fizike të metaleve? A janë ato të ngjashme me vetitë e ajrit? 

Shfrytëzoni për këtë edhe njohuritë që keni nga lënda e fizikës apo nga përvojat 

tuaja personale. 

- Ilustro nëpërmjet vetive fizike disa lëndë të ndryshme. 

- A është tretja e qiriut dukuri fizike? 

Detyrë shtëpie: Ushtrimet e tekstit. 

Lënda: 

Kimia 7 

Ndërtimi i atomit. Modeli i Radhëfordit 


1. Të përkufizojë atomin nga pikëpamja kimike. 

2. Të njohë ndërtimin e atomit sipas Radhëfordit. 

Mjetet: 

teksti dhe tabela e ndërtimit të atomit 


Evokimi (kllaster, bisedë): Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të rikujtojnë njohuritë që 

kanë marrë në lëndën e fizikës lidhur me ndërtimin e atomit. 

atomi 

bërthama e atomit 

mbështjella elektronike 

protone + neutrone 

elektrone 

Realizimi i kuptimit: U kërkohet nxënësve të shohin me kujdes tabelën dhe të 

tregojnë se çfarë kuptojnë prej saj. 

Theksohet se për atomin është folur që në kohët e lashta nga Demokriti. Atëherë 

mendohej se atomi ishte i pandashëm. Zhvillimi i mëvonshëm i shkencës solli ndryshime 

në konceptin për atomin. Shkencëtarët zbuluan se atomi ishte një grimcë e ndashme 

dhe përbëhen nga grimca edhe më të vogla. 

Theksohet se modeli i paraqitur është në formë statike, por në të vërtetë atomet 

janë në lëvizje të vazhdueshme. 

Shkruhen në dërrasën e zezë grimcat përbërëse të atomit, si dhe ngarkesat e tyre: 

p +1, n 0 dhe e -1. 

27


Lënda → atomi 

bërthama 

elektronet 

bërthama 

neutronet 

protonet 

Lënda: 

Kimia 7 

Reflektimi: U drejtohen nxënësve pyetjet: 

1. Çfarë është atomi? 

2. Nga cilat grimca është i përbërë atomi? Po bërthama? 

3. Nga se është e përbërë lënda? 

4. Argumentoni se pse atomi është elektroasnjanës. 

5. Pse është quajtur model planetar modeli i ndërtimit të atomit i Radhëfordit? 

Gjej ngjashmëritë. 

Detyrë shtëpie: 

Ndërtoni modelin e një atomi me plastelinë ose me karton dhe silleni në klasë. 

Objektivat: 

Mjetet: 

Fjalë kyç: 

Moli. Mol-atomi 

Në fund të orës së mësimit, nxënësi të jetë i aftë: 

1. Të interpretojë molin në lidhje me masën e substancës. 

2. Të përkufizojë dhe interpretojë numrin e Avogadros. 

3. Të zbatojë në praktikë njohuritë për molin dhe numrin e Avogadros. 

teksti, kuti shkrepëse, qese me kikirikë etj. 

mol, mol-aton, numri i Avogadros. 


Evokimi (kllaster, demonstrim): 

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të vizatojnë disa bashkësi sendesh, si p.sh.: një qese 

me karamele, një qese me kikirikë ose një qese me oriz etj. 

Detyra ka për qëllim: 

a- lidhjen e njësisë matëse me numrin e pjesëve përbërëse; 

b- përcaktimin e njësisë matëse; 

c- të aplikojë njehsimin e numrit të atomeve për çdo substancë. 

U drejtohet nxënësve pyetja: - Si mund të llogarisim numrin e kokrrave të kikirikëve, 

të karameleve apo të orizit pa i numëruar ato? 

Vlerësohen përgjigjet e tyre dhe demonstrohet një mënyrë e thjeshtë: në qoftë se 

do të peshojmë një kokërr kikirik dhe më pas do të peshojmë të gjithë qesen, do të jemi 

në gjendje që me një veprim të thjeshtë matematik të llogarisim numrin e kokrrave pa i 

numëruar ato. 

Diskutohet për mënyrën e llogaritjes dhe vlerësohet gjetja e saktë e saj. 

Theksohet se në mënyrë të ngjashme veprojmë edhe për të numëruar atomet që 

ndodhen në një substancë, si te Cl, C etj. 

Shkruan në dërrasën e zezë N a 

= numri i atomeve të një substance apo të një elementi. 

28


Realizimi i kuptimit: Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë simbolet kimike të disa 

atomeve, si p.sh., O, Na, H, S, K. 

Pyet nxënësit për kuptimin cilësor të këtyre simboleve dhe më pas drejton pyetjen: 

- Si mund t’i numërojmë atomet e tyre, pasi në një reaksion kimik marrin pjesë 

miliarda atome? 

Përkufizohet koncepti për molin si njësi matëse e numrit të atomeve, joneve apo 

molekulave. Sqarohen nxënësit që ky numër N A 

është i njëllojtë për çdo element dhe 

quhet numri i Avogadros dhe është i barabartë me 6.02 x 10 23 atome. 

Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen: - Si mund të realizojmë llogaritje të thjeshta 

për njehsimin e numrit të atomeve që ndodhen në një molekulë? 

1 mol atom Fe e ka masën 56g dhe ka 6.02 x 10 23 atome 

1 mol atom O e ka masën 16 g dhe ka 6.02 x 10 23 atome 

1 mol atom Al e ka masën 27 g dhe ka 6.02 x 10 23 atome 

Ndërton skemën 8 të paraqitur në faqen 34 të tekstit. 

Atëherë mund të llogarisim thjeshtë numrin e mol atomeve që ndodhen në një sasi 

në g . Shkruan në dërrasën e zezë formulën: n = m/M dhe e interpreton atë. Ilustron me 

shembuj, p.sh., 54 g Al kanë 2x 6.02 x 10 23 atome etj. 

Reflektimi: Mësuesi/ja drejton pyetje për konceptin e molit, mol atomit, numrit të 

Avogadros dhe madhësinë e tij. 

U jep nxënësve edhe disa ushtrime të thjeshta për të aplikuar njohuritë e marra dhe 

për një feed-back të konceptit të ri. 

Detyrë shtëpie ushtrimi 4 i tekstit. 

Lënda: 

Kimia 8 

Procesi i tretjes. Përqendrimi i tretësirave 

Objektivat: 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Në fund të orës së mësimit, nxënësi të jetë i aftë: 

1. Të përkufizojë procesin e tretjes. 

2. Të dallojë dhe interpretojë llojet e tretësirave. 

3. Të përkufizojë dhe interpretojë llojet e përqendrimeve. 

4. Të shkruajë shprehjen matematikore të tyre. 

përqendrim i tretësirës, përqendrim në % në masë, 

përqendrim molar, molaritet 

cilindër i shkallëzuar, gota kimike, kripë gjelle, ujë 

Struktura e orës së mësimit: E R R 

Evokimi: kontroll i detyrave të shtëpisë 

a- verifikimi 

b- analiza 

c- vlerësimi 

Mësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje lidhur me tretshmërinë e substancave të 

ndryshme, p. sh., 

29


- A treten në ujë kripa, mielli, benzina, vaji dhe a treten në alkool vaji apo a tretet në 

benzinë vaji? 

Kripë miell benzinë vaj vaj vaj 

↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ 

Ujë ujë ujë ujë alkool benzinë 

Mësuesi/ja kryen eksperimentin me kripën e gjellës duke shtuar herë pas here nga 

një lugë kripë gjelle dhe duke demonstruar vështirësinë gjatë tretjes, kur rritet sasia e 

substancës së tretur. Drejton pyetjet: 

- Ç’kuptoni me tretshmëri të substancave? 

- Nga se varet tretshmëria e lëndëve? 

- Listoni faktorët që ndikojnë në tretshmërinë e substancave? 

- Pse me rritjen e temperaturës rritet tretshmëria e substancës? 

Shpjegoni dukurinë. 

- Kur formohet një tretësirë e ngopur? 

- A është kjo tretësirë një tretësirë e përqendruar? 

Jepni një përgjigje të argumentuar. 

- Klasifikoni tretësirat. 

Realizimi i kuptimit: (Kllaster) 

në përqindje 

masë 

përqendrimi 

i tretësirës 

vëllim 

molar 

- Mësuesi/ja i njeh nxënësit me objektivat e orës së mësimit. 

- Drejton pyetje të ndryshme praktike duke përmendur masat ose sasitë e sheqerit, 

kakaos, kripës së gjellës, detergjentit që përdorim në jetën e përditshme, kur përgatisim 

çaj, qumësht, kakao, gatuajmë, lajmë teshat etj. 

Kur duam të përgatisim çaj pak të ëmbël ose shumë të ëmbël. 

Kur shohim etiketën e një shisheje me ujë mineral, ku përbri çdo elementi ka një 

simbol %, çfarë tregojnë ato? 

- Jep kuptimin e përqendrimit në përqindje në masë (%). Mësuesi/ja përgatit një 

tretësirë 5 % të kripës së gjellës në ujë dhe pyet: - Si vepruam? 

- Jep shprehjen matematike të përqendrimit në masë. 

C % = m. sub. tret. /m. tretësirës x 100 

30


- Për të dhënë kuptimin e përqendrimit molar mësuesi/ja u drejton pyetje nxënësve 

për të rikujtuar se ç’është moli. 

Kur themi tretësira 1 molare, 2 molare, 0,5 molare e HCl, kuptojmë se 1, 2 ose 0,5 

mole HCl janë tretur në një litër tretësirë. 

- Molariteti është një mënyrë matje e përqendrimit të tretësirave që përdoren në 

studime apo projekte të ndryshme. 

- Mësuesi/ja thekson se, kur njohim C M 

dhe vëllimin e tretësirës, gjejmë numrin e 

moleve të substancës së tretur: 

V(l) x C M 

= n → n= m/M → C M 

=m/MV 

Reflektimi: Për të vlerësuar se sa kanë arritur nxënësit të përvetësojnë objektivat e 

orës së mësimit, mësuesi/ja u drejton disa pyetje: 

- Ç’është përqendrimi i tretësirës? 

- Ç’është përqendrimi në përqindje në masë? 

- Ç’është moli? Po përqendrimi molar? 

- Kur një tretësirë është një molare? 

Mësuesi/ja u jep nxënësve disa ushtrime të thjeshta në dërrasën e zezë: 

a - Në një gotë kemi hedhur 10 g sheqer dhe duam të përgatisim një çaj me 

10 % sheqer. Sa g çaj duhet të hedhim në gotë? 

b - Në një gotë kimike kemi 30 g kripë gjelle (NaCl) dhe 70 g ujë. Sa % është 

kjo tretësirë? 

c - Në një gotë kimike kemi 0,5 mole HCl dhe 250 ml ujë. Sa molare është kjo 

tretësirë? 

Bëhen konkluzionet e orës së mësimit për objektivat e arritura. 

Detyrë shtëpie: 

1 - Llogarit sa g sheqer dhe sa g ujë nevojiten për të gatitur një tretësirë 12%? 

2 - Llogarit sa g kripë gjelle (NaCl) nevojiten për të përgatitur një tretësirë 

0,5 molare të saj? 

Lënda: 

Kimia 8 

Reaksionet e precipitimit 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë: 

1. Të interpretojë një reaksion precipitimi. 

2. Të dallojë një reaksion asnjanësimi nga një reaksion 

precipitimi. 

3. Të parashikojë nëse në një shembull të dhënë ndodh një 

reaksion precipitimi. 

Fjalë kyç: reaksion precipitimi 

Metoda: 

bisedë, eksperimenti, kllasteri 

Mjetet: 

teksti, tabelë, gota kimike, tretësirë Pb(NO 3 

) 2, 

AgI. 

Struktura e mësimit: ERR 

Evokimi: 

Stuhi mendimesh 

31


Hapi I. 

Mësuesi/ja pyet nxënësit për llojet e reaksioneve që kanë mësuar. Plotësohet kllasteri. 

OKSIDIMI 

BASHKIMI 

REAKSIONE 

ASNJANËSIMI 

? 

Hapi II. 

Mësuesi/ja ngre tre nxënës në dërrasën e zezë për të shkruar nga një shembull për 

secilin reaksion. 

Realizimi i kuptimit: Zhvillohet një eksperiment precipitimi demonstrativ. 

Hapi III. 

Realizohet eksperimenti: 

FeCl 3 

+ NaOH → ↓ Fe(OH) 3 

+ NaCl 

↓ 

↓ 

[_____] + [_____] → [ Fe(OH) 3- 

] → ↓ precipitati me 

ngjyrë të verdhë në kafe 

- Mësuesi/ja shpjegon arsyen e precipitimit: 

AgNO 3 

+ HCl → ↓ AgCl + H + + NO 3 

- 

Tërhiqen shumë kationet + me anionet → dhe formojë një përbërje jonike të patretshme 

Substancat e patretshme → kur në temperaturën 25 o C tretet 0,01 mol/l. 

- Mësuesi/ja sqaron kuptimin e reaksioneve të precipitimit duke dhënë disa rregulla 

që nxënësi duhet t’i ketë parasysh. 

1. Shkruhen jonet që marrin pjesë në reaksion. 

2. Shqyrtohen kombinimet e mundshme midis kationeve dhe anioneve . 

3. Shikohet tabela e tretshmërive nëse substanca e përftuar është e patretshme apo jo. 

Hapi IV. 

Mësuesi/ja jep një shembull: 

Ag + - 

+ NO 3 

+ Na + + Cl - →↓AgCl + NaCl 

- Bën sqarimet përkatëse: Kushti => një nga produktet e reaksionit të jetë i 

patretshëm. Themi se në këtë rast ndodh reaksion precipitimi. 

Reflektimi: 

1. Nxënësit thonë përkufizimin e reaksionit të precipitimit. 

2. Shkruajnë disa reaksione duke dalluar reaksionin e precipitimit nga të asnjanësimit. 

3. Mësuesi/ja jep shembullin AgCl + H 2 

SO 4 

→ argumento nëse është reaksion precipitimi 

CuCl 2 

+ NaOH → Cu(OH) 2 

+ NaCl 

- Kontrollon punën e nxënësve - ndalon te gabimet. 

- Bën konkluzionet e orës së mësimit për arritjen e objektivave dhe vlerësimin me 

notë të disa nxënësve. 

Detyrë shtëpie: faqe 37 e tekstit, detyra 1, 2. 

32


Lënda: 

Kimia 8 

Alumini 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë: 

1. Të listojë disa veti fizike dhe kimike të aluminit. 

2. Të shkruajë disa reaksione kimike të Al me substancat e 

tjera si dhe t’i barazojë ato. 

3. Të listojë disa përdorime të aluminit. 

Fjalë kyç: amfoter, aluminotermi 

Metoda: 

bisedë, stuhi mendimesh, grup 

Mjetet: 

teksti, tabelë, të dhëna nga interneti 


Evokimi: Mësuesi/ja pasi kontrollon detyrat e shtëpisë – vlerëson. Kontrollon për 

mësimin e kaluar. Drejton disa pyetje që nxënësit të thonë disa veçori fizike dhe kimike 

për elementin kimik. 

veti fizike 

1e - 

Na 

përdorimi 

2e - 

Ca 

3e - 

Al 

Al 

veti kimike 

veti fizike 

veti kimike 

Në qoftë se për elementin e Al nxënësit japin përgjigje të gabuar, mësuesi/ja mban 

shënim. 

Realizimi i kuptimit: Mësuesi/ja ndan klasën në tri grupe. Grupi I: vetitë fizike të Al; 

grupi II: vetitë kimike të Al; grupi III: përdorimet e Al. 

Sqarohen nxënësit për fjalën amfoter dhe dukurinë që lidhet me të. 

Grupi i parë: 

Al ka tri elektrone në shtresën e jashtme. 

Pse i shfaq vetitë metalike më dobët se metalet alkaline dhe alkalino – tokësore? 

Alumini gjendet në disa forma: a) oksidi (baoksidet) dhe b) alumino – silikatesh (kaolina). 

Veti fizike: shkëlqim metalik, është i lehtë, përcjell rrymën elektrike. 

Veti kimike: oksidohet, vepron me acidet, vepron me ujin në temperaturë të lartë. 

Meqenëse nxënësit kanë njohuri për përftimin e bazave të patretshme, rikujtojmë se 

cilat janë karakteristikat e komponimeve të patretshme. 

Grupi i dytë: 

Një përfaqësues i grupi ngrihet në dërrasën e zezë për të shkruar reaksionin: 

Al Cl 3 

+ 3NaOH →↓Al(OH) 3 

+ 3NaCl 

Mësuesi/ja veçon Al(OH) 3 

: është një fundërri e patretshme që shfaq veti amfotere. 

33


Shpjegon dukurinë amfoteri: a) vepron me acide dhe sillet si bazë. 

b) vepron me baza dhe sillet si acid. 

Ilustron me shembuj: si bazë → Al(OH) 3 

+ 3HCl → AlCl 3 

+ 3 H 2 

O 

Si acid → H 3 

AlO 3 

+ 3NaOH → Na 3 

AlO 3 

+ 3H 2 

O 

Grupi i tretë: 

Do të përgjigjet për përdorimet e aluminit. 

Alumini ka afri të madhe për oksigjenin dhe u a shkëput atë oksideve të metaleve të 

tjera si p.sh., 

Fe 2 

O 3 

+ Al → Al 2 

O 3 

+ Fe 

- Procesi i Aluminotermisë. 

- Alumini lidhet me metale të tjera, si lidhjet Al-Cu, Al-Mg, Al-Si, duke dhënë aliazhe 

që kanë disa karakteristika: janë të forta, janë të lehta, janë të qëndrueshme. Për 

këto cilësi të veçanta përdoren gjerësisht në ndërtim, si përcjellës elektrik në rrymat e 

tensionit të lartë, ndërtim aeroplanësh, makinash etj. 

Reflektimi: Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që të përsërisin vetitë fizike, vetitë 

kimike dhe përdorimet gjatë 5’. 

Punohen pyetjet e faqes 58. 

Mësuesi/ja bën konkluzionet e orës së mësimit. 

Detyrë shtëpie: të realizojnë kalimet Al→Al 2 

O 3 

→Al(OH) 3 

→AlCl 3 

→Al 2 

(SO 4 

) 3 

Lënda: 

Kimia 9 

Reaksionet redoks dhe numrat e oksidimit 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësi duhet të jetë i aftë të: 

1. Të tregojë karakteristikat kryesore të një reaksioni redoks. 

2. Të përcaktojë numrat e oksidimit të atomit të çdo elementi 

në një substancë të thjeshtë apo të përbërë duke zbatuar 

rregullat përkatëse. 

Mjetet: 

teksti, dërrasa e zezë 

Fjalë kyç: numër oksidimi 


Shprehitë e të menduarit: Analitik, Sintetik, Vlerësues 

Evokimi: 

(Kllaster) 

H 

K 

O 

Jometale 

Metale 

S 

Mn 

34


karakteristikat 

jometale 

metale 

janë oksidues 

valenca është sa nr. i grupit 

shfaq edhe valenca të tjera 

elektronegativitet i lartë 

marrin e - 

janë oksidues 

valenca është sa nr. i grupit 

shfaq edhe valenca të tjera 

elektronegativitet i ulët 

japin e - 

Mësuesi/ja ndaj klasën në grupe dhe u jep detyrë nxënësve që të ndërtojnë 

karakteristikat për një element të caktuar. 

Në dërrasën e zezë shkruan elementet përbërëse të H 2 

SO 4 

dhe KMnO 4 

: 

H S O K Mn 

Për ndërtimin e kllasterit orienton nxënësit duke realizuar skemën e hidrogjenit. 

Kjo detyrë ka për qëllim të aktivizojë procesin e të menduarit. 

1. Karakteristikat e metaleve dhe jometaleve. 

2. Grupimin në bazë të karakteristikave. 

3. Të argumentojë oksiduesit dhe reduktuesit. 

Në dërrasën e zezë ndërtohet kllasteri i plotë mbështetur mbi informacionin që kanë 

dhënë nxënësit 

Realizimi i kuptimit: (Di, Dua të di, Mësoj) 

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë me vëmendje mësimin dhe në fund të 

plotësojnë tabelën. 

Di Dua të di Mësoj 

oksidues Valenca lidhet me n.o. Oksidim→n.o. rritet 

reduktues Valenca lidhet me e- Reduktim→n.o. zvogëlohet 

që largohen ose merren 

valencë n.o. i një molekule të thjeshtë Shuma e n.o. të elementeve brenda 

është 0 molekulës është 0 

- Mësuesi/ja evidenton njohuritë që nxënësit i kanë pasur të njohura. 

- Njohuritë e reja dhe ato të paqartat. 

- Çfarë u arrit në këtë mësim? 

Aktivizohen të gjithë nxënësit. 

35


Reflektimi: U jepet nxënësve për të plotësuar një tabelë: 

KMnO 4 

n.o.K n.o.Mn n.o.O 

NaCl n.o.Na n.o.Cl n.o.NaCl 

H 2 

O n.o.H n.o.O n.o.H 2 

O 

H 2 

O 2 

n.o.H n.o.O n.o.H 2 

O 2 

H 2 

SO 4 

n.o.H n.o.O n.o.S 

Në fund hartohet tabela e saktë. 

Jepet detyrë shtëpie ushtrimet 5 dhe 6, në faqen 19 të tekstit. Mund të punohen me 

dëshirë ushtrime nga fletorja e punës. 

Lënda: 

Kimia 9 

Formula e përgjithshme. Izomeria. Emërtimi i alkaneve 

Seria homologe e alkaneve. Cikloalkanet 

Ora e parë 

Objektivat : Në fund të orës së mësimit, nxënësi të jetë i aftë: 

1- Të shkruajë dhe emërtojë formulat e alkaneve. 

2- Të përkufizojë izomerinë, të dallojë dhe të ndërtojë izomerët 

e pozicionit dhe të vargut. 

3- Të shkruajë dhe të emërtojë cikloalkanet, si dhe t’i dallojë 

nga alkanet. 

Mjetet: 

teksti, tabela e serisë homologe të alkaneve, dërrasa e zezë 

Struktura e orës së mësimit: Shpjegimi dhe ilustrimi nëpërmjet tabelës së serisë 

homologe të alkaneve. 

36 

Teknika hyrëse: Mësuesi/ja njeh nxënësit me informacionin që do të shtjellojë. 

Ndërton hartën e pyetjeve: 

a- Cilat janë elementet përbërëse të alkaneve? 

b- Cilat janë formulat e alkaneve duke filluar nga metani? 

c- Me sa atome karboni ndryshojnë ata nga njëri tjetri? Me sa atome hidrogjeni 

ndryshojnë? 

d- Cila është baza e emërtimit të alkaneve sipas IUPAC? 

Përgjigjet e pyetjeve i sistemon në dërrasën e zezë. 

Nëpërmjet tabelës së serisë homologe të alkaneve ilustron përgjigjet e nxënësve 

edhe duke i korrigjuar ato kur nuk janë të sakta. 

Arsyeton lidhjet kimike për çdo atom karboni duke filluar nga metani 

H 

| 

H—C—H 

| 

H


H H 

H H H 

| | | | | 

etani H-C-C-H , propani H-C-C-C-H 

| | | | | 

H H 

H H H 

Llogarisim numrin e lidhjeve për çdo atom karboni: 

CH 4 

- 4 lidhje (valenca), C 2 

H 6 

- → 2 x 4 = 8 lidhje, 

C 3 

H 8 

- →3 x 4 = 12 lidhje. 

Llogarisim lidhjet (valencat) për n atome karboni → 4n dhe zbresim prej tyre ato që 

shërbejnë për të lidhur atomet e karbonit midis tyre → 4n- (2n-2) = 2n + 2. 

Nxjerrim përfundimin që: n atome karboni lidhin 2n + 2 atome hidrogjeni. 

Formula e përgjithshme e alkaneve është: C n 

H 2n+2 

Ilustron me tabelën e serisë homologe të alkaneve: 

C = 5 H = 2x5 + 2 = 12; → C 5 

H 12 

Analiza dhe komenti: 

Çfarë përfundimesh nxjerrim? 

1- Alkanet me numër të njëjtë atomesh karboni, kanë numër të njëjtë atomesh 

hidrogjeni. Këto komponime janë izomere. 

2- Për çdo atom karboni që i shtohet një molekule, shtohen njëherazi edhe 2 

atome hidrogjeni. 

Ilustrojmë me serinë homologe të alkaneve. 

Cikloalkanet – janë alkane me varg të mbyllur ndryshe nga alkanet që janë 

hidrokarbure me varg të hapur. Formula e përgjithshme e tyre është: C n 

H 2n 

Cikloalkanet me të njëjtin numër atomesh karboni kanë dy atome hidrogjeni më pak 

se alkanet për shkak të vargut të mbyllur. 

Ilustrohen me shembuj: C 4 

H 8 

, C 5 

H 10 

Mësuesi/ja ndan klasën në grupe dhe shpërndan një tabelë për ta plotësuar: 

Atome karboni Atome hidrogjeni Formula molekulare Emërtimi sipas IUPAC 

5 pentan 

10 ciklopentan 

8 C 3 

H 8 

Detyrë shtëpie: Ndërtoni serinë homologe të alkaneve. Jepni emërtimet e tyre. 

Ora e dytë: 

Struktura e orës së mësimit E R R 

Shprehitë e të menduarit: 

- Analitik 

- Sintetik 

- Vlerësues 

37


Evokimi: 

stuhi mendimesh, diagrami i Venit. 

- formulë strukture të ndryshme Izomere - atome karboni në numër të barabartë 

- veti fizike të ndryshme - formulë molekulare e njëjtë 

- veti kimike të ndryshme - atome hidrogjeni në numër të barabartë 

- varg i hapur 

Përkufizojmë sipas diagramit të Venit. 

- Rikujtojmë radikalet metil CH 3 

, etil C 2 

H 5 

, propil C 3 

H 7 

, etj. 

Realizimi i kuptimit: Mësuesi/ja ndërton tabelën Di, dua të di, mësova. 

Udhëzohen nxënësit të lexojnë me kujdes dhe vëmendje mësimin. Të bëjnë kujdes 

gjatë hapave për ndërtimin dhe emërtimin e formulave të strukturës dhe emërtimin e 

tyre sipas IUPAC dhe në fund të plotësojnë tabelën: 

Di Dua të di Mësova 

Formula e çdo alkani Emërtimi bazë lidhet me Numërimi i vargut fillon nga skaji 

është CnH2n+2 vargun më të gjatë. më afër radikalit. 

Radikalet emërtohen nga Lexohet më parë radikali, 

më i vogli te më i madhi. pastaj pozicioni dhe pastaj vargu. 

Kur jepet emërtimi, ndërtimi 

fillon nga fundi. 

- Pasqyrohet ajo që nxënësit e kanë të njohur. 

-Sqarohen paqartësitë duke i saktësuar ato dhe çfarë të rejash mësuam në këtë mësim. 

- Aktivizohen të gjithë nxënësit. 

Reflektimi: 

Jepen për të ndërtuar izomeret e mundshme me formulë: C 5 

H 12 

dhe C 4 

H 10 

dhe të 

emërtohen njëkohësisht. 

Ndërtohen saktësisht izomeret e C 5 

H 12 

si dhe jepen për të ndërtuar formulat e 

strukturës për emërtimet: butan dhe metil-2, propan. 

Detyrë shtëpie: Jepen ushtrimet 3, 4, faqe 60. 

38


Lënda: 

Kimia 9 

Punë laboratori 

Prodhimi i sapunëve në laborator dhe vetitë e tyre 


1- Të gatisë në laborator sapunin nga hidroliza e lyrave me baza. 

2- Të provojë në rrugë eksperimentale vetitë e tij larëse. 

3- Të hetojë sjelljen e sapunëve në ujë të fortë dhe të butë. 

Mjetet: 

provëza, pipeta, cilindër, llambë alkooli, gota kimike. 

Substanca: etanoat etili, tretësirë ujore e NaOH, CaCl 2 

, sapun, blozë. 

Shprehitë e të menduarit: - Analitik 

- Sintetik 

- Vlerësues 

- Gjykues 


E 

R 

R 

Ditari dypjesësh 

Zhvillimi i eksperimenteve 

Kllaster 

Evokimi: Ditari dypjesësh 

Orientohen nxënësit të plotësojnë ditarin dypjesësh: 

sapuni Prodhimi dhe vetitë 

Hidroliza e lyrave me NaOH dhe KOH. 

Veprimi larës i sapunit mbështetet në uljen e tensionit sipërfaqësor. 

Sapunët treten në ujë dhe hidrolizojnë duke krijuar mjedise bazike. Në ujë 

të fortë (Ca 2+ , Mg 2+ ) sapunët nuk lajnë se formojnë kripëra të patretshme. 

Realizimi i kuptimit: Nxënësit zhvillojnë në grupe 3-4 nxënës eksperimentet 1, 2, 3, 

4 dhe shënojnë dukuritë që vrojtojnë duke i shoqëruar edhe me reaksionet përkatëse. 

Në dërrasën e zezë shkruhen reaksionet kimike për çdo eksperiment. 

Reflektimi: Eksperimentet përshkruhen në Fletoren e laboratorit duke shpjeguar me 

fjalë se çfarë është vrojtuar si dhe reaksionet përkatëse. 

Ndërtohet në dërrasën e zezë kllasteri. 

hidrolizë 

ESTERE + NaOH ose KOH → SAPUN → ul tensionin sipërfaqësor lan mirë 

↓ujë→ ( Ca 2+ ,Mg 2+ )→nuk lan se formon komponime 

Mjedis bazik 

të patretshme 

39


T e s t i m i 

Testimi mund të shihet si një instument për matje sipas një synimi ose objektivi të 

caktuar. Testimi pasohet gjithmonë nga vlerësimi. 

Testimi dhe vlerësimi janë dy koncepte me ecuri të ndryshme, por të pandara nga 

njëra-tjetra. 

Testimi përfaqëson procedurën, gjatë së cilës me anë të testeve maten njohuritë, 

aftësitë dhe suksesi. 

Llojshmëria e testeve përbën një bazë të gjerë për vlerësimin e njohurive në lëndën 

e kimisë. Vetë testi përmban një sërë pyetjesh dhe detyrash, që kanë të bëjnë me 

materialin mësimor dhe që hartohen nga mësuesit e lëndës. 

Testet mund të jenë: 

Testi objektiv 

Testi formues 

Testi përmbledhës 

- që hartohen nga vlerësues të ndryshëm në mënyrë të 

pavarur dhe që kanë për qëllim vlerësimin për nivelin e njohurive, 

të shprehive dhe të aftësive të nxënësve që testohen. Këto 

lloje testesh, bazohen në një çelës përgjigjesh të sakta dhe në 

to zbatohet kriteri i vlerësimit i vendosur në çdo test. Si forma 

të testeve objektive do të përmendnim: teste me përgjigje 

alternative, p.sh., e vërtetë ose e gabuar, teste me kombinime, 

si p.sh., bashko me shigjeta, teste me alternativa të shumta, 

si p.sh., qarko përgjigjen e saktë si dhe teste me përgjigje të 

shkurtra dhe me plotësim, si p.sh., plotëso fjalitë e mëposhtme. 

- që përdoren kryesisht në formën e paratestit për të vlerësuar 

nivelin e njohurive dhe aftësive të nxënësve, përpara fillimit të 

mësimit, pra të vlerësosh se çfarë dinë nxënësit dhe ky vlerësim 

bëhet i krahasueshëm me pastestin në fund të kapitullit. Në këtë 

mënyrë vlerësohet sasia e njohurive të fituara gjatë një periudhe 

të caktuar dhe këto të dhëna krahasuese i shërbejnë mësuesit 

për të organizuar punën me nivele brenda klasës. 

- që shërben për të matur nivelin e suksesit dhe realizohet 

kryesisht në mbarim të kurrikulës shkollore, si dhe testet 

diagnostikuese, që përdoren për të matur arritjet e nxënësve 

në një drejtim të caktuar. 

Për përcaktimin e një testi, në radhë të parë, duhen pasur 

parasysh objektivat, së dyti përmbajtja që duhet të fillojë nga 

më e lehta te më e vështira dhe së treti, përgjigjet të jenë në 

përputhje të plotë me pyetjet e drejtuara. 

40


T e s t e A l t e r n a t i v e 

Test 1 Kimia 7 

1. E vërtetë apo e gabuar? 

a. Kimia është shkencë eksperimentale. 

b. Në kohët e lashta janë shfrytëzuar procese kimike për të përmirësuar jetesën. 

c. Alkimia është shkenca e kimisë së vërtetë. 

d. Kimia është shkenca që studion përbërjen e lëndës. 

e. Kimia është shkenca që studion përbërjen, vetitë, si dhe shndërrimet e lëndës. 

(5 pikë) 

2. Plotëso fjalitë: 

a. Shkenca e kimisë nga mundëson të sigurojmë ushqime, si ___________, _____ 

___________, _________________ etj. 

b. Shkenca e kimisë na mundëson të sigurojmë sende të përdorimit, si: _________ 

_________, _______________, _____________, __________. 

c. Shkenca e kimisë na mundëson të sigurojmë barna, si: ______________, _____ 

________________, _______________________. 

d. Shkenca e kimisë na mundëson të sigurojmë produkte të domosdoshme, si: ___ 

_________________, __________________, _______________. 

(4 pikë) 

3. Plotëso skemën për kërkimin shkencor: 

Vëzhgimi 

(4 pikë) 

4. Klasifiko secilën nga fjalitë e mëposhtme, si shembull i eksperimentit, hipotezës, 

teorisë (rezultatet) ose përfundimit. 

a. Hiri i një zjarri peshon më pak se sa druri që u dogj për ta krijuar hirin, atëherë 

mund të themi se masa humbet kur druri digjet. 

b. Një trup në prehje tenton të qëndrojë në prehje. 

c. Uji vlon në 100 0 C në sobën e kuzhinës suaj dhe në një laborator. 

d. Çdo lëndë është e përbërë nga atomet, të cilat në vetvete janë të përbëra nga 

protonet, neutronet, elektronet. 

(4 pikë) 

41


5. Listo pajisjet laboratorike që shërbejnë për matjen e temperaturës, vëllimit dhe 

masës së trupave. 

___________________________________________________________ 

___________________________________________________________ 

(3 pikë) 

6. Në tabelën më poshtë jepen të dhëna për masën e trupave. Gjej nëpërmjet 

grafikut se cili nga trupat ka masën më të vogël. 

Emri Kopsa Goma Lapsi Celulari 

Masa 2 g 10 g 5 g 200 g 

7. Përcakto gjendjet fizike të substancave të mëposhtme: 

a. Argjend ____________________ 

b. Benzinë ____________________ 

c. Parafinë ___________________ 

d. Ajër ______________________ 

(3 pikë) 

(2 pikë) 


a. Dukuri fizike quajmë _________________________________________. 

b. Veti fizike janë ______________________________________________. 

c. Dukuri kimike quajmë _______________________________________. 

d. Veti kimike janë ____________________________________________. 

(2 pikë) 

9. Plotëso skemën: 

PËRZIERJET 

(3 pikë) 

42


10. Si mund të ndahen përzierjet e mëposhtme: pluhur alumini dhe hekuri, rërë 

dhe pluhur shkumësi, kripë dhe rërë. 

a. Pluhur alumini dhe hekuri 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

b. Rërë dhe pluhur shkumësi 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

c. Kripë dhe rërë 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

(3 pikë) 

Tabelë vlerësimi 

Nota 4 5 6 7 8 9 10 

Pikët 0-10 11-15 16-20 21-24 25-27 28-30 31-33 

43



1. Rretho alternativën e saktë. Atomi është: 

a. Thërmijë 

b. Thërmijë e ndashme 

c. Një element 

d. Një substancë e thjeshtë 

2. Plotëso skemën. 

ATOMI 

3. Bashko në çifte sipas shembullit. 

Shtëpi tullë 

Proton ___________ 

a. shkollë 

a. Atom 

b. bërthamë 

b. Neutron 

c. planet 

c. elektron 

d. tullë 

Neutron ____________ 

a. proton 

b. bërthamë 

c. atom 

4. Plotëso fjalitë. 

a. Izotopet kanë veti të njëjta, sepse janë ___________ ______________. 

b. Izotope quhen ____________________ me numër atomik të _____________, 

por me numër mase të ndryshëm. 

c. Numri i masës paraqet _____________________ e numrit të _______________ 

__ dhe numrit të ___________________ në bërthamën e një atomi. 

5. Plotëso tabelën. 

Atomi Elektrone Protone Neutrone Masa 

Helium 2 1 

Litium 3 6 

Bori 5 5 

Karboni 6 12 

Oksigjeni 8 16 

Neoni 10 10 

44


6. Plotëso skemën. 

LËNDA 

Substanca 

të pastra 

Substanca 

të përziera 

7. Bashko me shigjeta. 

Hidrogjen 

Azot 

Alumin 

Magnez 

Kalium 

Natrium 

Klor 

Mg 

K 

Na 

H 

N 

Cl 

Al 


Elementi Simboli Kuptimi cilësor Kuptimi sasior 

Natriumi 

Alumin 

Azot 

Karbon 

Bakër 

Hekur 

9. Rretho përgjigjen e saktë. Në 2 g karbon ka: 

a. 0,1 mol dhe 2·10 23 atome 

b. 0,16 mol dhe 1·10 23 atome 

c. 1,5 mol dhe 1·10 23 atome 

d. 0,16 mol dhe 2·10 23 atome 

10. Përcakto e vërtetë apo e gabuar: 

E vërtetë E gabuar 

Atomi i squfurit ka 16 protone dhe 16 neutrone 

dhe masa e tij është 32. 

Atomi i squfurit ka 12 elektrone. 

Atomi i këtij elementi ka 3 nivele. 

Atomi i squfurit ka 6 elektrone valentore. 

Elektronet valentore kanë energji të ulët. 

45



a. Vetitë e elementëve kimikë janë në varësi ________________ me ___________ 

____ atomike të tyre. 

b. Vetitë e elementëve kimikë janë në varësi periodike me ________________ __ 

_________________ të tyre. 

c. Elementët e një periode kanë një numër ________________ _______________ 

energjetikë. 

d. Elementët që ndodhen brenda ____________________ kanë veti të ngjashme. 


Squfur 

Alumin 

Karbon 

Azot 

Natrium 

Magnez 

Oksigjen 

Hekur 

Metale 

Jo metale 


Elementi Simboli Metal Jometal Veti fizike Veti kimike 

Azot 

Kalcium 

Karbon 

Klor 

Hekur 

14. Rretho përgjigjen e saktë. 9,03 · 10 23 atome natriumi janë: 

a. 2 mole 

b. 1 mol 

c. 1,2 mole 

d. 1,5 mole 

15. Masa molare e aluminit është 27 g. Sa mole Al ka në 204 g Al 2 

O 3 

? 

46




H 2 

O 

N 2 

H 2 

CuO 

MgO 

Elemente 

Përbërje kimike 

O 2 

S 6 


a. Lidhje kimike quhen ________________ që i mbajnë ___________________ të 

lidhura në molekulë. 

b. Lidhja që formohet me ____________________ elektronike të _____________ 

___ quhet lidhje kovalente. 

c. Kovalencë quhet _________________ i __________________ elektronike të 

përbashkëta që realizon çdo atom i elementit. 

d. Lidhja kovalente midis dy atomeve të njëjta quhet ______________ ________ 

______ e pastër. 

e. Lidhjet që karakterizohen me zhvendosje të çiftit të elektroneve drejt __________ 

_______ prej atomeve quhet lidhje _____________________ _______________. 

3. Përcakto cilat do të jenë jonet që formohen nga lëshimi ose pranimi i 

elektroneve dhe sa e lëshojnë ose pranojnë. 

Na 

Lëshon 1 elektron 

_______ 

Cu Cu 2+ 

Cl 

Pranon 1 elektron 

_______ 

F F - 

Al Al 3+ 

S 

Pranon 2 elektrone 

_______ 

47


4. Plotëso tabelën: 

Molekula e elementit Formula kimike Molekula e përbërjes Formula kimike 

Azoti 

Oksidi i natriumit 

Fluori 

Oksidi i barkit (II) 

Oksigjeni 

Oksidi i hekurit (III) 

Hidrogjeni 

Oksidi i aluminit 

Jodi 

Oksidi i magnezit 

5. Për formulën Na 2 

SO 4 

përcakto: 

• Masa molekulare 

• Masa molare 

• Numri i atomeve Na 

• Numri i atomeve S 

• Numri i atomeve O 

• Numri i moleve të Na 2 

SO 4 

___________________ 

___________________ 

___________________ 

___________________ 

___________________ 

___________________ 

6. Rretho përgjigjen e saktë. Sa % Na dhe sa % Cl ka te NaCl: 

a. 40% Na dhe 60% Cl b. 39,32% Na dhe 60,68% Cl 

c. 23% Na dhe 35,5% Cl d. 39,32% Na dhe 35,5% Cl ? 

7. Rretho përgjigjen e saktë. 

Sasia në masë e elementit kalcium, karbon dhe oksigjen në 100g CaCO 3 

është: 

a. 28 g Ca, 24 g C dhe 48 g O 

b. 40 g Ca, 24 g C dhe 36 g O 

c. 20 g Ca, 12 g C dhe 62 g O 

d. 40 g Ca, 12 g C dhe 48 g O 


Elementi VALENCA Përbërja kimike Valenca Elementi 

Mg MgO O 

S SO 3 

2 

Al 3 O 

C 4 H 

N 3 H 


Masa molare e përbërjes kimike, kur 4 mole të saj e kanë masën 240 g, është: 

a. 60 g/mol 

b. 40 g/mol 

c. 120 g/mol 

d. 80 g/mol 

10. Rretho përgjigjen e saktë. 11,6 g Mg(OH)2 janë: 

a. 1 mol b. 0,2 mole 

c. 0,1 mol d. 2 mole 

48




a. Reaksion bashkimi është procesi kimik që shoqërohet me _________________ 

e dy apo më shumë substancave dhe krijohet ________________________ _______ 

_______ me veti të reja. 

b. Reaksion i shpërbërjes është procesi kimik që shoqërohet me _____________ 

të një substance nistore dhe ___________________ dy apo më shumë substancave të 

___________________. 

c. Shembull reaksion bashkimi ________________________________________. 

d. Shembull reaksion shpërbërje _______________________________________. 

2. Në reaksionet e mëposhtme shëno me B reaksionet e bashkimit dhe me SH 

reaksionet e shpërbërjes: 

a. Natrium + oksigjen __________________ ___ 

b. Fosfor + oksigjen __________________ ___ 

c. Amoniak Azot + Hidrogjen ___ 

d. Karbonat kalciumi Kalcium + Gaz karbonik ___ 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

3. Formulo ligjin e ruajtjes së masës. 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

4. Paraqit me modele dhe barazim kimik reaksionin e mëposhtëm: 

1 mol karbon + 2 molekula hidrogjen 1 molekulë metan 

5. Plotëso barazimet kimike: 

__ Al + __ O 2 

→ __ Al 2 

O 3 

__ Na + __ O 2 

→ __ Na 2 

O 

__ Cu + Cl 2 

→ __ CuCl 2 

N 2 

+ __ H 2 

→ __ NH 3 

6. Tek skema e reaksionit kimik CH 4 

+ O 2 

→ CO 2 

+ H 2 

O, përcakto: 

Ana e majtë ______________________________________________________ 

Ana e djathtë ______________________________________________________ 

Substanca nistore __________________________________________________ 

Substanca përfundimtare ____________________________________________ 

Kuptimi i shigjetës __________________________________________________ 

A është i barabartë numri i atomeve të anës së majtë dhe anës së djathtë? 

_________________________________________________________________ 

A është e barabartë masa në gram e anës së majtë dhe e anës së djathtë? 

_________________________________________________________________ 

• 

49


7. Për reaksionin CH 4 

+ O 2 

→ CO 2 

+ H 2 

O , zbato ligjin e ruajtjes së masës: 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

8. Llogarit sa gramë amoniak do të fitohen nga veprimi i 14 g azot me 

hidrogjenin. 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

9. Sa gramë Na duhet të veprojnë me acidin klorhidrik për të përftuar 117 g 

klorur natriumi dhe të çlirohet hidrogjen? 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

10. Sa mol Mg duhet të veprojnë me acidin klorhidrik për të përftuar 285 g 

klorur magnezi dhe të çlirohet hidrogjen? 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

__________________________________________________________________ 

50



1. Vlerëso e vërtetë (V) ose e gabuar (G): 

a. Një tretësirë që ngrohet vazhdimisht, tret më shumë substancë. (___) 

b. Acidi klorhidrik është një elektrolit i fortë. Ne mund të themi se kloruri i hidrogjenit 

është një substancë me lidhje jonike. (___) 

c. Joelektrolitet janë të patretshme. (___) 

d. Komponimet jonike, përgjithësisht treten në tretës polarë. (___) 

2. Rretho përgjigjen e saktë. Një tretësirë 50% e NaOH përmban: 

a. Sasi të barabartë në masë të ujit dhe të NaOH. 

b. Sasi të NaOH 2 herë më shumë se masa e ujit. 

c. Masa e NaOH sa ½ e masës së ujit. 

d. Gjysmën e masës molare të NaOH. 

3. Rretho përgjigjen e saktë. Në qoftë se 500 ml tretësirë përmban 20 g NaOH dhe 

M e NaOH është 40 g/mol, molariteti i tretësirës është: 

a. 0,04 M 

b. 0,5 M 

c. 1 M 

d. 0,001 M 

4. Acidi perklorik HClO 4 

në tretësirë ujore është përcjellës i mirë i rrymës elektrike. 

Uji i distiluar nuk e përcjell rrymën elektrike. Edhe HClO 4 

i pastër nuk e përcjell rrymën 

elektrike. Rretho përgjigjen e saktë. Pse tretësira ujore e HClO 4 

e përcjell rrymën 

elektrike? 

a. Sepse HClO 4 

në tretësirë ujore shpërbashkohet në jone. 

b. Sepse HClO 4 

është molekulë jopolare. 

c. Sepse tretësira ujore ka kripëra të tretura. 

d. Sepse uji është molekulë jopolare. 

5. Në 1 l qumësht gjenden rreth 10 g kalcium në formën e joneve Ca 2+ . Rretho 

përgjigjen e saktë. Cili është molariteti i Ca 2+ në qumësht: 

a. 0,1 M 

b. 1 M 

c. 0,5 M 

d. 0,25 M 

6. Plotëso tabelën e mëposhtme për tretësirën ujore të sheqerit. 

Masa e substancës së tretur Masa e tretësit Përqëndrimi (%) Masa e tretësirës 

12,5 g 5 % 

85 g 110 g 

10 g 12 % 

51


7. Një tretësirë përmban 26,5 g NaCl në 75 g ujë në 25°C. Në qoftë se tretshmëria 

e NaCl në 25°C është 36 g NaCl / 100 g H 2 

O, kjo tretësirë është: 

a. e ngopur 

b. e pangopur 

c. e mbingopur 

8. Zgjidh termin që e përfaqëson më mirë kuptimin në çift. 

1) Pemë – trung tretësirë _____________________ 

a. Tretshmëri 

b. Tretësirë 

c. Ujë 

d. Substancë e tretur 

2) Vëllim – litër përqendrim ____________________ 

a. Mole 

b. Vëllim 

c. Tretësirë 

d. Peshë 

9. Realizo shpërbashkimin në ujë të komponimeve të mëposhtme: 

NH 4 

Cl → ________ + __________ 

Cu(NO 3 

) 2 

→ ________ + __________ 

HNO 3 

→ ________ + __________ 

Na 2 

SO 4 

→ ________ + __________ 

HC 2 

H 3 

O 2 

→ ________ + __________ 

10. Përcakto substancën e tretur dhe tretësin në çiftet e mëposhtme. 

a. Ujë deti. 

Substancë e tretur: _____________________. Tretësi: __________________. 

b. 6 g mërkur dhe 3 g NaOH (aliazh). 


c. Ujë i gazuar. 


d. Ar 14 karat (aliazh me 80% Ar dhe 20% Cu ose Ag). 


e. Bronz (80 % Cu dhe 20 % S 4 

dhe gjurmë të elementeve të tjera). 


52

11. Shpjego dukuritë fizike të mëposhtme. 


a. A tretet kripa e gjellës në vaj vegjetal? ___________________________ 

b. Uthulla është tretësirë e holluar e acidit acetik, e cila tretet në ujë, por jo në vaj vegjetal. 

______________________________________________________ 

12. Cilat janë dallimet midis molaritetit dhe përqendrimit në % në masë? 

a. ________________________________________________ 

b. ________________________________________________ 

c. ________________________________________________ 

d. ________________________________________________ 

13. Cili është përqendrimi në % i tretësirës që ka 65 g C 3 

H 6 

O në 110 g alkool 

etilik: 

a. 37,1 % 

b. 40 % 

c. 25 % 

d. 27 % ? 

14. Cili është përqendrimi në % i një tretësire të përgatitur nga 21 g NaOH dhe 

55 ml H 2 

O (Mos harro që densiteti i ujit është 1 g/ml): 

a. 21 % 

b. 30 % 

c. 25 % 

d. 27,6 % ? 

15. Përqendrimi në % i Ca(OH) 2 

në një tretësirë është 0,15%. Sa gram Ca(OH) 2 

dhe sa gram ujë duhet të përziejmë? 

a. 100 g H 2 

O + 0,15 g Ca(OH) 2 

b. 99,85 g H 2 

O + 0,15 g Ca(OH) 2 

c. 85 g H 2 

O + 15 g Ca(OH) 2 

d. 99 g H 2 

O + 1,5 g Ca(OH) 2 

? 

53



1. Plotëso barazimet e mëposhtme dhe emërto produktet e reaksionit: 

a. Na + O 2 

→ _______ ________________ 

b. S + O 2 

→ _______ ________________ 

c. MgO + H 2 

O → _______ ________________ 

d. CO 2 

+ H 2 

O → _______ ________________ 

2. Shkruaj formulat për komponimet e mëposhtme dhe përcakto klasën së 

cilës i përket: 

a. acid sulfurik _____________________________ 

b. hidroksid bariumi _____________________________ 

c. klorur natriumi _____________________________ 

d. hidroksid amoni _____________________________ 

e. oksid hekuri _____________________________ 

3. Në reaksionet e mëposhtme shëno reaksionet e asnjanësimit me A dhe ato 

të precipitimit me P: 

a. NaCl + AgNO 3 

→ ↓ AgCl + NaNO 3 

________ 

b. 2NaCl + H 2 

SO 4 

→ Na 2 

SO 4 

+ 2HCl ________ 

c. MgO + 2HCl → MgCl 2 

+ 2H 2 

O ________ 

d. Ba(NO 3 

) 2 

+ Na 2 

SO 4 

→ ↓ BaSO 4 

+ 2NaNO 3 

________ 

e. 2NaOH + H 2 

SO 3 

→ Na 2 

SO 3 

+ 2H 2 

O ________ 

4. Bashko me shigjeta: 

NH 4 

OH 

HCl 

KCl Elektrolit i fortë Ba(OH) 2 

NaOH H 2 

CO 3 

HNO 3 

Elektrolit i dobët NH 4 

NO 3 

H 2 

SO 4 

HCN 


a. Kur acidet treten në ujë, ata shpërbashkohen në _________ __________ dhe 

mbetje __________ . 

b. Kur bazat treten në ujë, ato shpërbashkohen në _________ ___________ dhe 

katione _________ . 

c. Kur kripërat treten në ujë, ato shpërbashkohen në ___________ metali dhe ___ 

_______ acide. 

d. Mjediset ____________ e kanë pH < 7. 

e. Mjediset ____________ e kanë pH > 7. 

54


6. Rretho përgjigjen e saktë. Një tretësirë me pH 7.5 është: 

a. acid i fortë 

b. bazë e fortë 

c. acid i dobët 

d. baze e dobët 

7. “Qumështi i magnezit” [MgOH 2 

] është një bazë që vepron me acidin e stomakut 

HCl dhe e neutralizon atë. 

Sa është pH i “qumështit të magnezit” në qoftë se [OH - ] është 10 -6 M? 

__________________________________________________________________ 

Shkruaj reaksionin e asnjanësimit. 

__________________________________________________________________ 

8. Një domate e ka pH 4.15. Është bazik apo acid mjedisi i saj? 

__________________________________________________________________ 

9. Plotëso barazimet kimike të mëposhtme: 

a. KOH + H 3 

PO 4 

→ ________ + _________ 

b. Ca(OH) 2 

+ HCl → ________ + _________ 

c. H 2 

SO 4 

+ KOH → ________ + _________ 

10. Ndërto skemat e shpërbashkimit për elektrolitet e mëposhtme: 

a. 2Ca(OH) 2 

→ ________ + _________ 

b. Pb(NO 3 

) 2 

→ ________ + _________ 

c. H 2 

SO 4 

→ ________ + _________ 

d. 3HNO 3 

→ ________ + _________ 

11. Në një provëz hedhim 50 ml. HCl 0,1 M dhe disa pika fenolftaleinë. Nga byreta 

shtojmë 50 ml. NaOH dhe tretësira merr ngjyrë të kuqe në rozë, që tregon se është 

realizuar asnjanësimi i acidit bazë. 

a. Shkruaj reaksionin e asnjanësimit. 

__________________________________________________________________ 

b. Sa është sasia e kripës së formuar? Po sasia e ujit? 

__________________________________________________________________ 

55


azotit. 

12. Plotëso fjalitë e mëposhtme: 

a. Shirat acidë formohen nga ___________ e squfurit (II) dhe ___________ e 

b. Këto okside të gazta, me avujt e ujit ___________ _____________ me pH < 5. 

c. Shirat acide dëmtojnë _____________ e gjallë dhe _____________ shtazore. 

13. Kloruri i natriumit vepron me nitratin e argjendit sipas barazimit: 

NaCl + AgNO 3 

→ ↓ AgCl + NaNO 3 

Ky reaksion është: 

a. reaksion asnjanësimi 

b. reaksion oksidimi 

c. reaksion precipitimi 

d. reaksion reduktimi 


Natriumi vepron me vrull me ujin sipas barazimit:: 

Na + 2H 2 

O → 2NaOH + H 2 

Në qoftë se në reaksion hyjnë 0,1 mole Na do të formohen: 

a. 0.2 mole NaOH 

b. 0.1 mol NaOH 

c. 0.5 mol NaOH 

d. 2 mol NaOH 


Një tretësirë e acidit klorhidrik e ka pH = 2. Acidi klorhidrik është elektrolit i fortë dhe 

shpërbashkohet plotësisht sipas skemës: 

HCl → H + +Cl - 

Përqendrimi i joneve [H + ] dhe [OH - ] do të jetë: 

a. [H + ] = 10 -2 dhe [OH - ] = 10 -12 

b. [H + ] = 10 -2 dhe [OH - ] = 10 2 

c. [H + ] = 10 -12 dhe [OH - ] = 10 -2 

d. [H + ] = 10 2 dhe [OH - ] = 10 12 

56




Atomet e metaleve: 

a. Marrin lehtësisht protone dhe kthehen në katione. 

b. Marrin lehtësisht elektrone dhe kthehen në anione. 

c. Japin lehtësisht elektrone dhe kthehen në katione. 

d. Marrin dhe japin elektrone dhe formojnë anione ose katione, në varësi të 

elementit me të cilin veprojnë. 


Cili prej elementeve të mëposhtëm nuk është metal: 

a. hekuri 

b. bariumi 

c. squfuri 

d. mërkuri 

e. të gjithë janë metale 


Cili prej shoqërimeve element –simbol nuk është i saktë? 

a. K – kaliumi 

b. Ar- argjendi 

c. N – azoti 

d. P- fosfori 

e. të gjithë janë të saktë 


Nuk e zhvendos hidrogjenin nga tretësira e acidit klorhidrik: 

a. Ca 

b. Zn 

c. Fe 

d. Ag 


Cila nga vetitë e mëposhtme nuk u takon metaleve alkaline: 

a. Veprojnë me vrull me ujin. 

b. Me oksigjenin japin okside të formës M 2 

O. 

c. Gjenden në natyrë në formë elementare. 

d. Me klorin japin klorure të formës MCl. 


Cila prej vetive të mëposhtme nuk i takon metaleve alkalino-tokësore? 

a. Me oksigjenin japin okside acide të formës MO. 

b. Formojnë katione dyvalente M 2+ . 

c. Veprojnë me tretësirat e acideve dhe çlirojnë hidrogjen. 

d. Aktiviteti metalik i tyre rritet duke kaluar nga Be te Ba. 

57


58 


Guri gëlqeror është: 

a. CaSO 4 

b. CaCO 3 

c. CaO 

d. Ca(OH) 2 


Objektet prej hekuri vishen me një shtresë mbrojtëse: 

a. Për ta bërë hekurin më të qëndrueshëm ndaj nxehtësisë. 

b. Për të rritur përcjellshmërinë elektrike të hekurit. 

c. Për të përmirësuar vetitë mekanike të hekurit. 

d. Për të penguar lagështinë dhe ajrin të depërtojë në sipërfaqe të hekurit. 


Cili prej pohimeve të mëposhtme nuk i takon aluminit: 

a. Është metali më i përhapur në koren e Tokës. 

b. Ka dendësi 3 herë më të vogël se hekuri. 

c. Ka qëndrueshmëri të vogël ndaj brejtjes. 

d. Të gjitha këto pohime janë të vërteta për aluminin. 


Cila prej vetive të mëposhtme nuk ju takon jometaleve: 

a. Kanë dendësi më të vogël se metalet. 

b. Janë përcjellës të dobët të rrymës, por përcjellin mirë nxehtësinë. 

c. Marrin lehtësisht elektrone dhe formojnë anione. 

d. Me oksigjenin formojnë okside acide. 

e. Të gjitha këto pohime janë të vërteta për metalet. 


Cili prej grupimeve të mëposhtme përmban vetëm jometale: 

a. mangan, azot, oksigjen, squfur 

b. kalium, neon, karbon, rubidium 

c. azot, jod, fosfor, fluor 

d. karbon, plumb, silic, bor 

e. asnjëri prej tyre 


Cili prej grupimeve të mëposhtme përmban elemente që gjenden vetëm në 

formën e molekulave dyatomike: 

a. squfuri, azoti, fluori, karboni 

b. fosfori, hidrogjeni, oksigjeni, azoti 

c. azoti, klori, hidrogjeni, fluori 

d. argoni, jodi, bromi, azoti 

e. asnjëri prej tyre



Halogjenët janë: 

a. jometale joaktive 

b. metale joaktive 

c. jometale aktive 

d. gaze të plogët 


Cili prej pohimeve të mëposhtme nuk i takon O 2 

: 

a. elementi më i përhapur në koren e tokës; 

b. është i domosdoshëm për jetën; 

c. mbron tokën nga rrezatimet e dëmshme të diellit; 

d. ndihmon djegien; 

e. është shumë aktiv. 


Azoti është: 

a. jometal aktiv 

b. metal joaktiv; 

c. jometal joaktiv 

d. gaz i plogët 


Plotëso reaksionet e mëposhtëm dhe kthejini ato në barazime kimike: 

a. ____ + H 2 

O→ H 2 

SO 4 

b. Ca + H 2 

O → _____ + ______ 

c. NH 3 

+ H 2 

O → 

d. P + O 2 

→ ______ 

e. Al + O 2 

→ _____ 


Nga djegia e 1 kg S formohen: 

a. 1 kg SO 2 

b. 1.5 kg SO 2 

c. 2 kg SO 2 

d. 3.2 kg SO 2 


Vëllimi (në KN) i klorit që ka vepruar me bakrin, për të formuar 13.5 g klorur 

bakri (II) është: 

a. 4.48 l 

b. 2.24 l 

c. 11.2 l 

d. 7.1 l 

59



1. Ligji i parë i termodinamikës pohon: 

a. Gjatë zhvillimit të një reaksioni kimik nuk ka ndryshime të matshme të masës. 

b. Gjatë zhvillimit të një reaksioni kimik shuma e energjive të substancave fillestare 

është e barabartë me shumën e energjive të substancave përfundimtare 

c. Energjia as nuk krijohet dhe as nuk zhduket, por ajo mund të shndërrohet nga një 

formë në tjetrën. 

d. Nxehtësia kalon vetvetiu nga një trup me temperaturë më të lartë në një trup me 

temperaturë më të ulët, dhe asnjë herë në drejtim të kundërt. 

2. Mbi bazën e skemës së mëposhtme, reaksioni A +B → C + D është: 

Energjia 

A + B 

C + D 

a. reaksion endotermik 

b. reaksion që ndodh pa shkëmbime energjie 

c. reaksion ekzotermik 

e. reaksion djegieje 

3. Produktet e djegies së plotë të hidrokarbureve janë: 

a. avujt e ujit dhe azoti 

b. dyoksidi i karbonit dhe uji 

c. karboni dhe uji 

d. oksidi i karbonit dhe uji 

4. Në qoftë se një reaksion është ekzotermik: 

a. energjia që nevojitet për të formuar lidhjet e reja është më e vogël se energjia që 

nevojitet për të prishur lidhjet; 

b. energjia që nevojitet për të prishur lidhjet është më e madhe se energjia që fitohet 

nga formimi i lidhjeve të reja; 

c. energjia që nevojitet për të prishur lidhjet është më e vogël se energjia që fitohet 

nga formimi i lidhjeve të reja; 

d. energjia që nevojitet për të formuar lidhjet e reja është më e madhe se energjia që 

nevojitet për të prishur lidhjet; 

5. Mbi bazën e skemës së mëposhtme entalpia e reaksionit A +B → C + D është: 

a. zero 

A + B 

b. negative 

H c. pozitive 

d. nuk gjykojmë dot nga trafiku 

C + D 

Energjia 

60


6. Gjatë zhvillimit të një reaksioni ekzotermik: 

a. ulet temperatura e përzierjes së reaksionit dhe e mjedisit përreth; 

b. rritet temperatura e përzierjes së reaksionit, por ulet temperatura e mjedisit 

përreth; 

c. temperatura e përzierjes së reaksionit dhe e mjedisit përreth mbeten e 

pandryshuar; 

d. rritet temperatura e përzierjes së reaksionit dhe e mjedisit përreth. 

7. Ndryshimi i entalpisë të një reaksioni kimik është në përpjesëtim të drejtë me: 

a. ndryshimin e temperaturës së përzierjes së reaksionit; 

b. ndryshimin e temperaturës së mjedisit përreth; 

c. sasinë e substancave që hyjnë në reaksion ose me sasinë e substancave 

që prodhohen nga reaksioni; 

d. vëllimin e enës në të cilën zhvillohet reaksioni. 

8. Reaksioni: K (ng) 

+ 1/2Cl 2(g) 

+ 2O 2(g) 

→ KClO 4(ng) 

e ka ∆H = -432 kJ. 

Për reaksionin: 2KClO 4(ng) 

→ 2K (ng) 

+ Cl 2(g) 

+ 4O 2(g) 

, ndryshimi i entalpisë ∆H është: 

a. -432 kJ 

b. +432 kJ 

c. -216 kJ 

d. +864 kJ 

9. Ndryshimi i entalpisë së një reaksioni, krahasuar me ndryshimin e entalpisë 

të reaksionit të anasjellë me të: 

a. është i njëjtë; 

b. është i njëjtë në vlerë absolute, por ka shenjë të kundërt; 

c. është i ndryshëm edhe në shenjë, edhe në vlerë absolute; 

d. ka shenjë të njëjtë, por vlerë absolute të ndryshme. 

10. Kur 1 mol alkool metilik CH 3 

OH (l) 

digjet në trysni konstante, çlirohet një nxehtësi 

prej 714 kJ. Duke ditur që produkte të djegies janë CO 2(g) 

dhe H 2 

O (l) 

, reaksioni termokimik 

i djegies të alkoolit metilik është: 

a. CH 3 

OH (l) 

→ CO 2(g) 

+ H 2 

O (l) 

∆H = -714 kJ kJ 

b. CH 3 

OH (l) 

+ 1.5O 2(g) 

→ CO 2(g) 

+ 2H 2 

O (l) 

∆H = +714 kJ kJ 

c. CH 3 

OH (l) 

+ 1.5O 2(g) 

→ CO 2(g) 

+ 2H 2 

O (l) 

∆H = - 714 kJ kJ 

d. CH 3 

OH (l) 

+ 2O 2(g) 

→ CO 2(g) 

+ 2H 2 

O (l) 

∆H = - 714 kJ kJ 

61


11. Bazuar në të dhënat e ushtrimit 10, nga djegia e 16 g alkool metilik çlirohet 

një nxehtësi prej : 

a. 71.4 kJ 

b. 357 kJ 

c. 22.3 kJ 

d. 44.6 kJ 

12. Gjatë djegies së 28.5 g oktan sipas reaksionit termokimik: 

C 8 

H 18(l) 

+ 12.5O 2(g) 

→ 8CO 2(g) 

+ 9H 2 

O (g) 

∆H = -5460 kJ 

a. çlirohen 5460 kJ nxehtësi 

b. thithen 1365 kJ nxehtësi 

c. çlirohen1365 kJ nxehtësi 

d. çlirohen 546 kJ nxehtësi 

13. Kur 0.05 mole HCl veprojnë me 0.05 mole NaOH çlirohet një nxehtësi prej 2870 

J. Reaksioni termokimik i bashkëveprimit të HCl me NaOH është: 

a. NaOH + HCl → NaCl + H 2 

O ∆H = +2870 J 

b. NaOH + HCl → NaCl + H 2 

O ∆H = -2870 J 

c. NaOH + HCl → NaCl + H 2 

O ∆H = -57.4 kJ 

d. NaOH + HCl → NaCl + H 2 

O ∆H = +57.4 kJ 

14. Nga tretja e një sasie Zn në tretësirë acidi klohridrik formohen 11.2 l hidrogjen 

(në KN) dhe çlirohen 71.5 kJ nxehtësi. Shkruaj reaksionin termokimik të tretjes në 

HCl të 1 moli Zn. 

15. Jepet reaksioni termokimik: 

Fe 2 

O 3(ng) 

+ 3H 2 

→2Fe (ng) 

+ 3H 2 

O (l) 

∆H = -33.3 kJ 

Sa është vëllimi (në KN) i hidrogjenit që ka vepruar me oksidin e hekurit (III), 

kur sasia e nxehtësisë të çliruar nga reaksioni është 111 kJ? 

62



1. Në cilin prej rasteve të mëposhtme nuk kemi oksidim: 

a. një element kombinohet me oksigjenin ; 

b. një atom, molekulë ose jon jep elektrone ; 

c. numri i oksidimit të atomit rritet ; 

d. një atom, molekulë apo jon merr elektrone 

2. Një substancë reduktohet kur: 

a. vepron me një substancë tjetër kimike; 

b. i jep elektrone një substance tjetër që reduktohet; 

c. merr elektrone nga një substancë tjetër që oksidohet; 

d. shkëmben jone me një substancë tjetër. 

3. Në reaksionet e oksido-reduktimit: 

a. ndodh vetëm oksidim ose vetëm reduktim; 

b. ndodh fillimisht oksidimi e më pas reduktimi; 

c. ndodh në fillim reduktimi e më pas oksidimi; 

d. oksidimi dhe reduktimi ndodhin njëkohësisht. 

4. Kur Cr +3 kalon në Cr +6 , ai: 

a. humb 6 elektrone 

b. fiton 3 elektrone 

c. fiton 6 elektrone 

d. humb 3 elektrone 

5. Në cilin prej komponimeve të mëposhtme, klori ka numrin më të madh të 

oksidimit: 

a. NaCl 

b. NaClO 

c. ClO 2 

- 

d. HClO 4 

6. Në cilin nga komponimet e mëposhtme oksigjeni e ka numrin e oksidimit -1: 

a. BaO 2 

b. Al 2 

O 3 

c. NaOH 

d. H 2 

CO 3 

e. Një asnjë prej tyre 

63


7. Numri i oksidimit të S në H 2 

SO 3 

është: 

a. -3 

b. 0 

c. +4 

d. +6 

c. +2 

8. Cili nga reaksionet e mëposhtme, nuk është reaksion redoks: 

a. H 2 

O + CO 2 

→ H 2 

CO 3 

b. Zn + CuSO 4 

→ ZnSO 4 

+ H 2 

c. 2H 2 

+ O 2 

→ H 2 

O 

d. 2H 2 

O 2 

→ 2H 2 

O + O 2 

e. Të gjitha janë reaksione redoks. 

9. Në reaksionin: 3KOH + H 3 

PO 4 

→ K 3 

PO 4 

+ 3H 2 

O elementi që oksidohet është: 

a. kaliumi 

b. hidrogjeni 

c. fosfori 

d. oksigjeni 

e. asnjë, ky nuk është reaksion redoks 

10. Jepet reaksioni SnO 2 

+ H 2 

→SnO + H 2 

O. 

Cili prej pohimeve të mëposhtëm është i vërtetë për SnO 2 

? 

a. oksidohet në SnO dhe sillet si agjent oksidues 

b. oksidohet në SnO dhe sillet si agjent reduktues 

c. reduktohet në SnO dhe sillet si agjent oksidues 

d. reduktohet në SnO dhe sillet agjent reduktues 

11. Elementet që janë agjentë shumë të mirë reduktues i takojnë grupit të: 

a. VII A 

b. I A 

c. VIII A 

d. II A 

e. VI A 

12. Në reaksionin : NaCl + H 2 

SO 4 

+ MnO 2 

→ Na 2 

SO 4 

+ MnSO 4 

+ H 2 

O + Cl 2 

, agjenti 

oksidues është: 

a. H + 

b. Cl - 

c. Na + 

d. Mn 4+ 

e. O 2- 

64


13. Me anë të metodës së ndryshimit të numrave të oksidimit, vendosni 

koeficientët stekiometrikë në reaksionin: 

?NaCl + ?H 2 

SO 4 

+ ?MnO 2 

→ ?Na 2 

SO 4 

+ ?MnSO 4 

+ ?H 2 

O + ?Cl 2 

14. Në reaksionin : NH 3 

+ CuO → Cu + H 2 

O + N 2 

, reduktohet: 

a. azoti 

b. oksigjeni 

c . hidrogjeni 

d. bakri 

15. Në reaksionin : NH 3 

+ CuO → Cu + H 2 

O + N 2 

, koeficienti para CuO është: 

a. 4 

b. 1 

c. 3 

d. 2 

16. Nga veprimi i 13.6 g NH 3 

me CuO sipas reaksionit : NH 3 

+ CuO → Cu + H 2 

O 

+ N 2 

masa e Cu të përftuar është: 

a. 76.2 g 

b. 50.8 g 

c. 152.4 g 

d. 80.5 g 

17. Për reaksionin : Fe 2 

O 3 

+ C → Fe + CO 2 

, agjenti reduktues është: 

a. Fe 2+ 

b. O 2- 

c. C 

d. Asnjëri prej tyre 

18. Vëllimi i CO 2 

(në KN) të çliruar nga reaksioni Fe 2 

O 3 

+ C → Fe + CO 2 

, kur janë 

prodhuar 112 g Fe është: 

a. 44.8 l 

b. 22.4 l 

c. 33.6 l 

d. 11.2 l 

65



1. Elektrokimia është degë e kimisë që studion: 

a. Strukturën elektronike të atomeve të elementeve; 

b. Aftësinë e substancave për të përcjellë rrymën elektrike; 

c. Shndërrimet e ndërsjella të energjisë kimike dhe energjisë elektrike te njëra-tjetra. 

2. Në bazë të dukurive elektrokimike qëndrojnë: 

a. reaksionet e asnjanësimit 

b. reaksionet redoks 

c. reaksionet termokimike 

3. Në përcjellshmërinë elektrolitike mbartëse te rrymës janë: 

a. elektronet 

b. molekulat 

c. jonet 

d. atomet 

4. Cili prej sistemeve nuk e përcjell rrymën elektrike: 

a. Na (i ngurtë) 

b. NaCl e shkrirë 

c. Tretësira ujore e NaCl 

d. NaCl i ngurtë 

5. Në elementin galvanik gjysmëreaksionet e oksidimit dhe reduktimit zhvillohen: 

a. në sipërfaqen e elektrodave 

b. në tretësirë 

c. në sipërfaqen e ndarësit poroz 

d. në sipërfaqen e përcjellësit metalik që lidh dy elektrodat 

6. Për elementin galvanik : Ag/Ag + //Au 3+ /Au gjysmë elementi anodik përbëhet nga: 

a. Një elektrodë argjendi i futur në një tretësirë që përmban jonet Ag +. 

b. Një elektrodë ari e futur në një tretësirë që përmban jonet Au + . 

c. Një elektrodë argjendi e futur në një tretësirë që përmban jonet Au 3+ . 

d. Një elektrodë ari e futur në një tretësirë që përmban jonet Au 3+ . 

7. Për elementin galvanik : Ag/Ag + //Au 3+ /Au reaksioni i përgjithshëm është: 

a. Ag + Au 3+ →Ag + + Au 

b. 3Ag + + Au→ 3Ag + Au 3+ 

c. 3Ag + Au 3+ →3Ag + + Au 

d. Ag + + Au→ Ag + Au 3+ 

66

8. Në qoftë se një fletë bakri futet në një tretësirë AgNO 3 

: 

a. Nuk ndodh asnjë gjë. 

b. Vihet re çlirimi i hidrogjenit. 

c. Fleta e bakrit mbulohet me argjend. 

d. Formohet azot. 


9. Bakri e zhvendos arin nga kripërat e tij, por nuk zhvendos plumbin dhe nikelin nga 

kripërat e tyre. Nikeli e zhvendos plumbin nga kripërat e tij. Bazuar në këto të dhëna, 

renditja e këtyre metaleve sipas rendit rritës të aktivitetit të tyre është: 

a. Au < Pb < Ni < Cu 

b. Au < Cu < Pb < Ni 

c. Cu < Au < Pb < Ni 

d. Au < Cu < Ni < Pb 

10. Për elementin galvanik që përbehet nga elektrodat Zn 2+ /Zn dhe Pb 2+ /Pb në 

anodë ndodh gjysmëreaksioni: 

a. Pb - 2e - → Pb 2+ 

b. Zn 2+ - 2e - → Zn 

c. Zn - 2e - → Zn 2+ 

d. Pb 2+ - 2e - → Pb 

11. Në një elektrolizer që përmban elektroda pasive, anoda ka ngarkesë: 

a. pozitive 

b. negative 

c. nuk ka ngarkesë, sepse është inerte 

d. pozitive ose negative, varet nga drejtimi i rrymës. 

12. Në celulën elektrolitike gjatë elektrolizës realizohen: 

a. shndërrime kimike nën veprimin e rrymës elektrike; 

b. shpërbashkimi i elektrolitit në katione dhe anione nën veprimin e rrymës elektrike; 

c. prodhimi i rrymës elektrike nga reaksionet kimike; 

d. asnjëra prej tyre, shërben thjesht si enë për zhvillimin e reaksioneve kimike. 

13. Gjatë elektrolizës së klorurit të bakrit (II) të shkrirë: 

a. Jonet klorure reduktohen në katodë. 

b. Atomet e klorit reduktohen në katodë. 

c. Jonet klorure oksidohen në anodë. 

d. Atomet e klorit oksidohen në anodë. 

14. Gjatë elektrolizës së ujit: 2H 2 

O → 2H 2 

+ O 2 

a. Hidrogjeni formohet në katodë, ndërsa oksigjeni në anodë. 

67


b. Oksigjeni formohet edhe në anodë edhe në katodë. 

c. Hidrogjeni formohet edhe në anodë edhe në katodë. 

d. Hidrogjeni formohet në anodë, ndërsa oksigjeni në katodë. 

15. Gjatë elektrolizës së tretësirës ujore të NaNO 3 

në 

a. Në katodë formohet Na, ndërsa në anodë NO 2 

. 

b. Në katodë formohet Na, ndërsa në anodë oksigjen. 

c. Në katodë formohet oksigjen, ndërsa në anodë hidrogjen. 

d. Në katodë formohet hidrogjen, ndërsa në katodë oksigjen. 

16. Gjatë elektrolizës së tretësirës ujore të ZnSO 4 

në katodë formohet ______, 

ndërsa në anodë________: 

a. Zn, SO 2 

b. Zn, O 2 

c. H 2 

, SO 2 

c. Zn, H 2 

17. Gjatë elektrolizës së tretësirës ujore të KCl në katodë formohet ______, 

ndërsa në anodë ___________ : 

a. K, Cl 2 

b. H 2 

, Cl 2 

c. K, O 2 

d. H 2 

, O 2 

18. Në qoftë se gjatë elektrolizës së tretësirës ujore të CuCl 2 

, në anodë çlirohen 4.48 

l Cl 2 

(në KN), në katodë depozitohen : 

a. 1,55 g 

b. 12,7g 

c. 6,4 g 

d. 3,1 g 

19. Gjatë veshjes elektrolitike të një metali me argjend, jonet Ag+ : 

a. reduktohen në anodë; 

b. mbeten në tretësirë të pandryshuara; 

c. reduktohen në katodë; 

d. oksidohen në anodë. 

68 

20. Gjatë veshjes elektrolitike të një objekti prej hekuri me nikel : 

a. Anoda dhe katoda janë të dyja prej platini. 

b. Anoda është prej nikeli, ndërsa katoda është vetë objekti. 

c. Katoda është prej nikeli, ndërsa anoda është vetë objekti. 

d. Anoda është prej hekuri, ndërsa si katodë shërben vetë objekti.




a. Në mesjetë përbërjet që nxirreshin nga bimët dhe nga kafshët, i quanin 

___________ __________ . 

b. Sinteza e _______________ e realizuar nga Vëleri provoi se përbërjet 

organike mund të përftoheshin edhe nga _______________ ___________ 

_____ . 

c. Gjatë djegies, përbërjet organike çlirojnë ____________ dhe ________ 

________ . 

d. Atomet në molekulat e përbërjeve organike janë të lidhura me _________ 

___ _____________ . 

e. Të gjitha komponimet e karbonit që kanë formulë molekulare të njëjtë dhe 

formulë strukture të ______________ quhen ________________ . 


Hidrokarbure 

3. Emërto alkanet me formulat e mëposhtme: 

a. CH 3 

CH 2 

CH 2 

CH 3 

b. C 3 

H 8 

c. CH 3 

(CH 2 

) 6 

CH 3 

d. CH 3 

– CH 2 

– CH – CH 3 

׀ 

CH 2 

– CH 3 

H H H H H 

׀ 

׀ ׀ ׀ ׀ e. H – C – C – C – C – C – H 

׀ 

׀ ׀ ׀ ׀ H H H H H 

4. Rretho cili nga emërtimet e mëposhtme nuk është i saktë: 

a. dimetil – 2, 2 – pentan 

b. dimetil – 1, 3 – propan 

69


c. metil – 3 – butan 

d. dimetil – 3, 4 – butan 

e. hekzan 

5. Ndërto izomeret e mundshme me formulë C 5 

H 12 

; C 3 

H 8. 

6. Shkruaj reaksionin e djegies së plotë të pentanit. Ktheje në barazim kimik 

dhe gjej sa l. CO 2 

do të përftohen nga djegia e 144 g pentan. 

7. Zgjidh termin e saktë që plotëson: 

p.sh., pemë – degë hidrokarbur alifatik ______________ 

a. radikal 

b. metan 

c. izomer 

d. lidhje dyfishe 

propan – tre 

a. shtatë 

b. gjashtë 

c. pesë 

d. katër 

hekzen _______________ 


Emërtimi Formula Radikali I ngopur I pangopur 

Etan 

Penten – 2 

Etin 

C 2 

H 4 

Benzen 

9. Plotëso reaksionet e mëposhtme dhe emërtoji ato: 

a. CH 2 

= CH 2 

+ __________ → CH 3 

– CH 3 

_____________ 

b. n (CH 2 

= CH 2 

) → ( ) n ______________ 

c. CH 4 

+ Br 2 

→ ___________ + HBr _____________ 

10. Realizo kalimet e mëposhtme: 

a. etin → benzen → ciklohekzan 

b. etin → eten → etan → kloretan 

70


11. Plotëso reaksionet e mëposhtme: 

H H H H 

׀ 

׀ ׀ ׀ a. ______________ + HBr → H – C – C – C – C – H 

׀ 

׀ ׀ ׀ H H Br H 

H H H H 

׀ 

׀ ׀ ׀ b. H – C – C – C = C – C – H + H 2 

→ ___________________ 

׀ 

׀ ׀ ׀ H H H H 

H H H H 

׀ 

׀ ׀ ׀ c. H – C – C – C – C – H + Br 2 

→ ________________ + HBr 

׀ 

׀ ׀ ׀ H H H H 

12. Rretho cila nga fjalitë e mëposhtme nuk është e saktë për benzenin. 

a. hidrokarbur aromatik 

b. lëndë volatile 

c. karakteristikat e një hidrokarburi të pangopur 

d. formula e benzenit është C 6 

H 6 

13. Cila nga komponimet e mëposhtme është një hidrokarbur aromatik: 

a. oktani 

b. cikloheptani 

c. propini 

d. benzeni 


a. Nafta dhe gazi e kanë prejardhjen nga _____________ ______________ 

dhe _______________ të depozituara para miliona vjetësh. 

b. Nafta gjendet në shtresa poroze të tokës dhe ka sipër një shtresë ______ 

________ dhe poshtë një shtresë _______________ . 

c. Nafta nxirret nëpërmjet ________________ të naftës. 

d. Përbërësit më të rëndësishëm të naftës janë: ______________ , _______ 

_______, dhe arenet. 

15. Listo produktet që dalin nga përpunimi i naftës: 

a. ________________ 

b. ________________ 

c. ________________ 

d. ________________ 

71



1. Shkruaj formulën e përgjithshme për: 

a. alkool ___________________ 

b. fenol ___________________ 

c. acid karboksilik ___________________ 

d. aldehid _________________ 

2. Në formulat e mëposhtme emërto sipas IUPAC dhe përcakto alkoolet primare, 

sekondare, dhe terciare. 

a. CH 3 

CH 2 

CH CH 3 

׀ 

OH 

b. CH 3 

CH CH 2 

CH 2 

OH 

׀ 

CH 3 

c. CH 3 

CH CH 2 

OH 

׀ 

CH 

3 

CH 3 

d. CH 3 

CH 2 

C CH 2 

CH 3 

׀ 

OH 

׀ 

3. Duke u nisur nga një alken propozo një mënyrë për të gatitur etanolin. 

_________________________________________________________________ 

4. Metanoli ka secilën nga vetitë e mëposhtme përveç: 

a. është një lëng pa ngjyrë 

b. ka karakteristikat e një baze 

c. ka veti helmuese të fuqishme 

d. ka pikë vlimi më të ulët se 100º 

5. Në një provëz hedhim 9,4 g fenol dhe një kornizë natriumi dhe 1 ml. ujë. 

Provëza tundet derisa të formohet një tretësirë e qartë. Sasia e fenolatit të përftuar 

do të ishte: 

a. 11,6 g b. 1,16 g c. 116 g d. 0,116 g 

72


a. Alkoolet treten në mënyrë _________________ në ujë. 

b. Fenolet treten në mënyrë _________________ në ujë. 

c. Alkoolatet, kur treten në ujë ________________ . 

d. Fenolatet, kur treten në ujë ______ _______________ . 


e. Fenolet janë acide më të _____________ se alkoolet dhe se _________ . 

7. Shkruaj barazimet kimike të oksidimit të: 

(oksidim) 

a. metanol → 

(oksidim) 

b. etanol → 

8. Shkruaj formulat kimike të: 

a. etanol 

b. propanol 

c. propanon 

9. Cila nga strukturat e mëposhtme është grupi funksional i aldehideve: 

O O O O 

║ ║ ║ ║ 

a. ─ C ─ b. ─ C ─ H c. ─ C ─ OH d. ─ C ─ OR 

10. Cilat janë produktet e secilit prej reaksioneve të mëposhtme: 

a. HCOOH + KOH → 

b. CH 3 

CH 2 

COOH + Na → 

11. Emërto komponimet e mëposhtme: 

a. HCOOH 

b. CH 3 

CH 2 

COOH 

c. CH 3 

COOH 

d. C 4 

H 9 

COOH 

73


12. Përcakto termin që do ta kompletonte më mirë marrëdhënien dypalëshe. 

a. p.sh., kafshë – dioksid karboni enzima - _____________ 

1. oksigjen 

2. metanol 

3. etanol 

4. sheqer 

b. kau – kali aldehid ________________ 

1. keton 

2. alkool 

3. ester 

4. eter 

13. Shkruaj barazimet kimike për kalimet e mëposhtme: 

etin → alkool → aldehid → acid karboksilik → ester 

14. Sa g acid acetik ndodhet në 1 l verë, në qoftë se tretësira është 3 % dhe 

densiteti është 1,04 g/ml? 

a. 31.21 g b. 30 g c. 32.2 g d. 50 g 

15. Çfarë është sapuni? 

74



1. Plotëso skemën e mëposhtme: 

karbohidrate 


a. Monosakaridet përmbajnë në molekulën e tyre disa grupe _______________ 

dhe një grup _________________ . 

b. Glukoza është një monosakarid që përmban grupin ________________ . 

c. Fruktoza është një monosakarid që përmban grupin ________________ . 

d. Oligosakaridet përmbajnë molekula të _________________ të __________ 

_____ me njëra tjetrën. 

e. Polisakaridet janë të ndërtuara nga disa qindra mijëra molekula __________ 

_____ . 

3. Shkruaj formulat e përgjithshme për amidonin dhe celulozën. 


a. Aminat janë përbërje organike që përfytyrohen se rrjedhin prej ____________ 

__ duke _________________ me radikale organike atomet e hidrogjenit. 

b. Aminat kanë veti _______________ . 

c. Aminoacidet kanë në molekulën e tyre dy grupe funksionore: grupin _______ 

____ dhe grupin ______________ . 

d. Aminoacidet kanë veti ________________ . 

e. Proteinat janë të ndërtuara nga një numër i madh _________________ të 

lidhura nëpërjmet lidhjeve _______________ . 

5. Listo 8 aminoacidet shumë të rëndësishme për organizmin e njeriut. 

75


6. Emërto aminat e mëposhtme: 

CH 3 

NH 2 

________________ 

CH 3 

NH _________________ 

׀ 

CH 3 

CH 3 

N – C 2 

H 5 

_______________ 

׀ 

CH 3 

C 6 

H 5 

NH 2 

_________________ 

7. Cila nga përbërjet e mëposhtme është një polimer sintetik: 

a. celuloza 

b. proteina 

c. polietileni 

d. kauçuku natyror 

8. Secila nga përbërjet e mëposhtme është një polimer përveç: 

a. goma 

b. kauçuku 

c. mëndafshi 

d. izopreni 

9. Shkruaj skemën e përftimit të PVC (polikloruri i vinilit) nga: 

etin → kloreter → monomer → polimer. 

10. Listo disa nga ndotësit organikë më të dëmshëm të mjedisit. 

_________________________________________________________________ 

_________________________________________________________________ 

11. Njeriu ekspozohet kundrejt ndotjes nga kimikatet nëpërmjet: 

a. ajrit 

b. ujit 

c. ushqimit 

d. kontaktit të drejtpërdrejtë 

e. të gjitha së bashku 

12. Shkaktarët e dukurisë të hollimit të shtresës së ozonit janë: 

a. pesticidet 

b. hidrokarburet aromatike 

c. nafta 

d. komponimet organike qe përmbajnë klor 

e. të gjitha 

76


METODIKA TË ZGJIDHJES SË USHTRIMEVE NË LËNDËN E KIMISË 

Ushtrime të zgjidhura 

Në lëndën e kimisë, zgjidhja e ushtrimeve është pjesë përbërëse e zbatimit të 

njohurive të fituara nga nxënësit gjatë zhvillimit të mësimit. Zgjidhja e ushtrimeve 

përfshin jo vetëm njohuritë në lëndën e kimisë, por edhe njohuri të thjeshta matematike 

dhe fizike, pasi këto lëndë bëjnë pjesë në grupin e lëndëve natyrore dhe interferencat 

ndërlëndore janë pjesë e zhvillimit të aftësive të nxënësve. 

Gjatë zgjidhjes së ushtrimeve mësuesit i duhet të përballet jo vetëm me situata 

numerike, por edhe me përpunim dhe shndërrim të informacionit në kuptimin kimik ose 

anasjelltas. Ky është një moment i rëndësishëm që nuk duhet nënvleftësuar. 

Hapat që duhen ndërmarrë për të zgjidhur një ushtrim: 

Hapat që përshkruhen më poshtë për zgjidhjen e ushtrimeve, nuk paraqesin rrugën 

më të shkurtër dhe më të shpejtë, por rrugën nëpër të cilën mundësia për të gabuar 

është shumë e vogël. 

Hapi i parë: Lexoni me kujdes ushtrimin, pasi teksti ofron çelësin e zgjidhjes së tij. 

Qartësohuni plotësisht se çfarë kërkohet, përpara se të filloni zgjidhjen. 

Hapi i dytë: Analizoni ushtrimin për të kuptuar se cilat rregulla apo formula duhen 

zbatuar për ta zgjidhur atë. Në ato raste, kur kjo nuk është e thjeshtë për ta kuptuar, 

analizoni të gjitha të dhënat numerike dhe njësitë përkatëse në të cilat ato janë dhënë. 

Kjo do t’ju ndihmojë për të kujtuar ndonjë formulë që shërben për lidhjen ndërmjet tyre. 

Një formë e këshillueshme është paraqitja e situatës nëpërmjet një formati të thjeshtë 

ku listohen: të dhëna, kërkohet, formula. 

Hapi i tretë: Shkruani barazimin kimik të reaksionit duke bërë kujdes që të respektoni 

ligjin e ruajtjes së masës, pra vendosjen saktë të koeficienteve të barazimit kimik. 

Sigurohuni që keni përdorur në mënyrë logjike të gjitha të dhënat e ushtrimit. 

Hapi i katërt: Ktheni të gjitha të dhënat në të njëjtat njësi matëse që të mund të 

punoni me to pa gabuar. 

Hapi i pestë: Në qoftë se problemi është kompleks, pra ka disa kërkesa, ndajeni atë 

në nënndarje. 

Hapi i gjashtë: Jepni saktë përgjigjen për kërkesën e ushtrimit. 

77


Problem 1 

MODELE TË ZGJIDHJES SË USHTRIMEVE 

Sa mole magnez ndodhen në 3.01 x 10 22 atome magnez? 

Zgjidhja: 

Hapi i parë: 

Ndërtohen hapat që do të ndiqen: 

I panjohur është numri i moleve. 

Hapi i dytë: I njohur është numri i atomeve: 3.01 x 10 22. 

Hapi i tretë: Lidhja që kërkojmë është atome → mole. 

Kjo lidhje është numri i Avogadros 

1 mol Mg/6.02 x 10 23 atome. 

Hapi i katërt: Zgjidhja e ushtrimit është si më poshtë: 

6.02 x 10 23 atome Mg → 1 mol Mg 

3.01 x 10 22 atome Mg → X mol Mg 

X = 3.01 x 10 22 atome x 1 mol Mg → X = 0.05 mol Mg 

6.02 x 10 23 atome Mg 

Hapi i pestë: Përgjigjja është: Në 3.01 x 10 22 atome Mg ndodhen 0.05 mole Mg. 

Në mënyrë skematike, hapat mund të hidhen në një tabelë. 

Të dhëna 3.01 x 10 22 atome Mg 

Kërkohet Mol Mg 

Formula 1 mol = 6.02 x 10 23 

Zgjidhja Me rregullën e treshit 

6.02 x 10 23 atome Mg → 1 mol Mg X = 3.01 x 10 22 atome Mg x 1 mol Mg = 0.05 mol Mg 

3.01 x 10 22 atome Mg → X mol Mg 6.02 x 10 23 atome Mg 

78


Problem 2 

Sa atome karboni ka në një diamant 50-karat në karbon të pastër, duke ditur se 50 

karatë janë të barabarta me 10 g karbon. 

Zgjidhje: Ndërtohen hapat ose skema. 

Të dhëna 50 karatë diamant 

50 karatë → 10g C 

Kërkohet Atome C në 50 karatë 

Formula 1 mol C = 12 g C 

1 mol C = 6.02 x 10 23 atome 

Zgjidhja 1. Në fillim gjejmë nr. e moleve në 10 g C: 

12 g C → 1 mol C X = 10 g C x 1 mol C = 0.8 mol C 

10 g C → X mol C 12 g C 

2. Gjejmë nr. e atomeve: 

1 mol C → 6.02 x 10 23 atome C Y = 0.8 mol C x 6.02 x 10 23 = 5.02 x 1023 atome 

0.8 mol C → Y atome C 1 mol C 

Problem 3 

Llogaritni % në masë të karbonit dhe hidrogjenit në molekulën e etanit C 2 

H 6 

. 

Zgjidhje: Ndërtohen hapat ose skema: 

Të dhëna C 2 

H 6 

Kërkohet % C = ? 

% H = ? 

Formula % C = g C x 100 

g C 2 

H 6 

% H = 

g H x 100 

g C 2 

H 6 

Zgjidhja M C 2 

H 6 

= 2 x 12 g C + 6 x 1 g H = 30 g C 2 

H 6 

% C = 2 x 2,12 g C x 100 = 80 % C 

30 g C 2 

H 6 

% H = 6 x 1 g H x 100 = 20 % H 

30 g C 2 

H 6 

79


Problem 4 

Sa litra oksigjen në KN nevojiten për të prodhuar 19,8 l SO 3 

KN, sipas këtij barazimi 

kimik: Sa g oksigjen nevojiten? Po mole oksigjen? 

SO 2 

(g) + O 2 

→ 2SO 3 

(g) 

Zgjidhje: Në ushtrime të tilla, ku ndërthuren kërkesat duhet pasur parasysh skema 

e kalimeve: 

Nr. i atomeve të 

SO 2 

ose O 2 


SO 2 

ose O 2 


SO 2 

ose O 2 

→ 6.02 x 10 23 kërkohet të dhëna 1 mol SO 3 x 

1 mol SO 2 

ose O 2 2SO 

6.02 x 10 23 

2 

+ O 2 

→ 2SO 3 

Masa në g 1 mol SO 3 x 

→ e 1 mol SO 2 

X mol SO 2 

→ 2 mol SO 2 

x mol SO 3 

→ Masa në gr. 

1 mol SO 2 

e 1 mol SO 3 

→ 22.4 l SO 2 

1 mol SO 3 x 

1 mol SO 2 

22.4 l SO 3 


SO 2 

ose O 2 


SO 2 

ose O 2 


SO 2 

ose O 2 

Problem 5 

1. Një tretësirë kripë përmban 0.90 g NaCl për 100 ml. tretësirë. Sa është molariteti 

i kësaj tretësire? Në qoftë se densiteti i tretësirës është 1.02 g/ml, sa % është 

përqendrimi i kësaj tretësire? 

- Për të zgjidhur ushtrimin duhet të nisemi nga përkufizimi për molaritetin e tretësirës. 

M (molariteti) = numri i moleve të substancës së tretur 

vëllimi i tretësirës 

n 

C M 

= ─ 

V 

- Përmbajtja në g e NaCl duhet nga g/mol, në mole për litër. 

- Llogarisim masën molare të NaCl: 

M = 23g/mol + 35.5 g/mol = 58.5 g/mol 

- Zbatojeni formulën për gjetjen e numrit të moleve të NaCl. 

m s 

0.90 g 

n = ─ → n ───── = 0.015 mol 

M 58.5 g/mol 

80


- Zbatojeni formulën për gjetjen e molaritetit të tretësirës, duke pasur parasysh që 

0.015 mole 

100 ml = 0.1 l → C M 

= ─────── = 0.15 mol/l 

0.1 l 

- Përqendrimi i kësaj tretësire është 0.15 molare. 

- Për të zgjidhur kërkesën e dytë të ushtrimit, duhet të nisemi nga përkufizimi për 

përqendrimin në %. 

masa e substancës së tretur në g 

C% = ───────────────────── x 100 

masa e tretësirës në g 

m s 

C % = ─── x 100 

m t 

- Në qoftë se masa e NaCl është e dhënë në g, nevojitet të llogarisim masën e 

tretësirës po në g. 

- Zbatojmë formulën që lidh masën e tretësirës me vëllimin dhe densitetin e tretësirës. 

m = d x V → m = 1.02 g/ml x 100ml → m = 102 g 

- Zbatojmë formulën për gjetjen e C %: 

m s 

0.90g NaCl 

C % = ─── x 100 → ─────── x 100 = 0.88 % 

m t 

102g tretësirë 

- Skema e zgjidhjes mund të përmblidhet në një tabelë. 

Të dhëna mNaCl = 0,90 g 

Ntrets. = 100 ml 

MNaCl = 58, 5 g/mol 

d = 1,02 g/ml 

Kërkohet C M 

= ? 

C % = ? 

Formula n m s 

CM = ─ mt = d x V n = ── 

V 

M 

m 

C % = ─── s 

x 100 

m t 

Zgjidhje N m s 

0,90 g 

CM = ─ → ──── → ──────── = 0.15 mol/l 

V M x V 58.59 g/mol x 0,1 l 

m s 

m s 

0,90 g NaCl 

C % = ─── x 100 → ─── x 100 → ──────── x 100 = 0.88 % 

m t 

d x V 102 g tretësirë 

81


Problem 6 

1. 33,6 l Hidrogjen në KN reduktojnë oksidin e bakrit (II) deri në bakër të lirë sipas 

reaksionit: 

H 2 

+ CuO → Cu + H 2 

O 

a. Ktheje këtë reaksion në barazim kimik: 

b. Sa g bakër u fitua? 

c. Sa mole ujë janë fituar? 

d. Sa është sasia e oksidit të bakrit (II) të harxhuar? 

e. Në qoftë se oksidin e bakrit do ta hedhim në ujë, a do të fitohet hidroksid bakri? 

Zgjidhja e këtij ushtrimi kërkon që fillimisht të ndahen kërkesat e tij. 

a. Të kthehet në barazim kimik: 

H 2 

+ CuO → Cu + H 2 

O 

Për zgjidhjen e tij mund të veprohet nëpërmjet gjetjes së n.o. të substancave nistore 

dhe atyre përfundimtare: 

n.o. H 2 

= 0 

n.o. Cu = 2 + 

n.o. O = -2 

n.o. Cu = 0 

n.o. H = +1 

n.o. 0 = -2 

substancë nistore 

substanca përfundimtare 

Skema e lëvizjes së e - 

H 2 

0 -2e 

2H -1 

Cu 2+ +2e 

Cu 0 

Lëvizja e elektroneve është e barabartë nga reduktuesi tek oksiduesi, prandaj: 

H 2 

+ CuO → Cu + H 2 

O 

b. Kërkesat b, c, dhe d kanë të njëjtën skemë, prandaj e ndërtojmë atë: 

82


Të dhëna V H2 

= 33,6 l 

M Cu 

= 64 g/mol 

M CuO 

= 80 g/mol 

Kërkohet m Cu 

= ? 

n H2O 

= ? 

m CuO 

= ? 

Formula 1 mol H 2 

kN = 22,4 l 

m 

n = ─ M 

Zgjidhje 1 mol H 2 

1 mol Cu 

33,6 l X 

22,4 l/mol 

→ X = 1.5 mol Cu 

a) m Cu 

= 1,5 mol x M Cu 

= 1.5 mol x 64 g/mol = 96 g 

b) m CuO 

= 1 mol nga barazimi x M CuO 

= 1 mol x 80 g/mol = 80 g 

c) n H2O 

= 1 mol nga barazimi 

c. Kërkesa e lidhet me njohuritë që kanë nxënësit për karakteristikat e oksideve 

bazike: Jo të gjitha oksidet bazike treten në ujë duke dhënë baza. Kjo veti është 

karakteristike për metalet alkalinë dhe pjesërisht për alkalinotokësorët. Bakri bën pjesë 

në metalet kalimtare, pra nuk e gëzon këtë veti. 

Problem 7 

Ktheni në barazim kimik reaksionin redoks, duke përdorur ndryshimin e numrave të 

oksidimit: 

K 2 

CrO 7(aq) 

+ H 2 

O (e) 

+ S (ng) 

→ KOH (aq) 

+ Cr 2 

O 3(aq) 

+ SO 2(g) 

Ushtrime të tilla zgjidhen sipas disa hapave të caktuar: 

Hapi i parë: Vendosim numrat e oksidimit sipas rregullave për të gjitha elementet: 

+1 +6 -2 +1 -2 0 +1 -2 +1 +3 -2 +4 -2 

K 2 

CrO 7(aq) 

+ H 2 

O (e) 

+ S (ng) 

→ KOH (aq) 

+ Cr 2 

O 3(aq) 

+ SO 2(g) 

Hapi i dytë dhe i tretë: Bashkojmë atomet që kanë ndryshuar numrin e oksidimit duke 

përcaktuar edhe numrin e elektroneve që kanë kaluar nga reduktuesi tek oksiduesi. 

83


─────────────── -3e- ────────────-----── 

+6 0 +3 +4 

2K 2 

Cr 2 

O 7(aq) 

+ H 2 

O (e) 

+ 3S (ng) 

→ KOH (aq) 

+ 2Cr 2 

O 3(aq) 

+ 2SO 2(g) 

────────── +4e- ───────────────── 

Hapi i katërt: Barazojmë numrin e elektroneve që kanë lëvizur nga reduktuesi tek 

oksiduesi, sepse numri i elektroneve është i barabartë. Duke vendosur koeficientin 4 

përpara 3 → (-3e) x 4 = -12e - dhe 3 përpara 4 → (4e) 3 = +12e - do të barazonim numrin 

e elektroneve që kalojnë nga reduktuesi tek oksiduesi. Vendosim koeficientet 3 përpara 

S dhe SO 2 

dhe koeficientet 2 përpara K 2 

CrO 7 

dhe Cr 2 

O 3 

. 

Hapi i pestë: Barazojmë reaksionin duke zbatuar ligjin e ruajtjes së masës. Vendosim 

koeficientin 4 përpara KOH dhe 2 përpara H 2 

O. 

2K 2 

Cr 2 

O 7 

+ 2H 2 

O (l) 

+ 3S (ng) 

→ 4KOH (aq) 

+ 2Cr 2 

O 3(aq) 

+ 3SO 2(g) 

Problem 8 

Emërtoni komponimet e mëposhtme sipas IUPAC. 

CH 3 

׀ 

CH 3 

– CH 2 

– CH 

׀ 

C 3 

H 8 

Zgjidhja e ushtrimit mbështetet në disa hapa: 

Hapi I. 

Përcaktojmë vargun më të gjatë të atomeve të karbonit. Ky varg mund të mos jetë 

në vijë të. 

׀ 

C – C – C – 

3 

1 2 

4 

C 

׀ 

C 

׀ 

C 

׀ 

5 

6 

84


Ky varg ka 6 atome karboni pra hekz-an. 

Hapi II. 

Përcaktojmë karbonin që ka të lidhura radikalet duke pasur parasysh se numërimi 

fillon nga skaji që ka më afër degëzimin e radikaleve. 

1 2 

׀ 3 C – C – C – 

׀ 

C 4 

׀ 

C 5 

׀ 

C 6 

Karboni në pozicionin 3 mban të lidhura 2 radikale. 

Hapi III. 

Hapi IV. 

Përcaktojmë radikalet 

2 radikale metili 

Emërtojmë komponimin sipas IUPAC: 

Dimetil 3, 3 – hekzan 

Problem 9 

Ndërto formulën e strukturës për trimetil 2,2,4 – pentan. 

Zgjidhja e ushtrimit mbështetet në disa hapa: 

Hapi i parë: 

Ndërtojmë vargun me 5 atome karboni: 

C – C – C – C – C 

Hapi i dytë: 

Përcaktojmë numrin e atomeve të karbonit ku janë lidhur radikalet 2, 2 dhe 4. 

1 2 3 4 

C – C – C – C – C 

Hapi i tretë: 

Vendosim tre radikalet e metilit: dy në pozicionin 2 dhe një në pozicionin 4. 

85


CH 3 

׀ 

C – C – C – C – C 

׀ 

׀ CH 3 

CH 3 

Hapi i katërt: 

Plotësojmë valencat e mbetura të karbonit me hidrogjen. Çdo atom karboni plotëson 

4 valenca. 

H CH 3 

H H H 

׀ 

׀ ׀ ׀ ׀ H – C – C – C – C – C – H 

׀ 

׀ ׀ ׀ ׀ H CH 3 

H CH 3 

H 

CH 3 

– C(CH 3 

) 2 

– CH 2 

– CH(CH 3 

) – CH 3 

86


87


88

âKimia 7-8-9âe-mail - Albas

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

âKimia 7-8-9âe-mail - Albas