Kościół na Górnym ŚlÄ sku w pierwszej połowie XVII wieku

210 KS. FRANCISZEK MARON (.10)Wieństwem kościoły w Cieszynie, Puńcowie, Skoczowie i Strumieniu.Opiekunami małoletniego syna księcia Adama Wacława po jegośmierci w dn. 4 VI 1618 r. zostali biskup wrocławski, arcyksiążę Karol,książę opawski, Karol Lichtenstein, i opolski starosta krajowy, Oppersdorff.Do nich skierowały się ewangelickie przedstawicielstwa „pokrzywdzonych"miast Cieszyna, Strumienia i Skoczowa. Zażalenia ich pozostałybez odpowiedzi, gdyż właśnie wówczas rozpoczęły się powstańczerozruchy w Pradze, zainicjowane znaną defenestracją posłańców cesarskich.Wtedy też cieszyńskie stany uchwałą z dn. 5 II 1519 r. zezwoliłyradzie cieszyńskiej na zajęcie kościoła farnego i szkoły oraz sprowadzeniepastora i nauczyciela, uzasadniając to listem majestatowym. Radamiejska Cieszyna skorzystała z nieobecności ówczesnego proboszczai dziekana, Macieja Rudzkiego, i siłą zdobyła kościół oraz plebanię, natomiastprzeciwko miastom Skoczów i Strumień hetman krajowy, JanKrystian, skierował wojsko z armatami, aby w zdobytych świątyniachodśpiewać luterański hymn dziękczynny 4 . Po bitwie pod Białą Górą i poklęsce powstańców wkroczył do Cieszyna wraz z wojskiem cesarskimrównież pełnoletni już książę, Fryderyk Wilhelm, i przywrócił pierwotnystan mianując Wojciecha Gagatkowskiego z Żywca dziekanem naksięstwo cieszyńskie. Młody książę zmarł już w dn. 19 VIII 1625 r. i mimoprotestu cesarskiego oraz wynikłego długoletniego procesu, niewdzięcznerządy objęła w dalszych latach 30-letniej wojny sióstra zmarłegoksięcia, Elżbieta Lukrecja.Po pierwszych zwycięstwach cesarza w dn. 6 III 1629 r. ogłoszono tzw.edykt restytucyjny, który wszystkim krajom pod władzą Habsburgównakazywał powrót do stanu wyznaniowego z 1552 r. Oczywiście był torozkaz możliwy do konsekwentnego urzeczywistnienia dopiero po zakończeniuwojny, a próby podjęte w latach walk niweczyły wojska nieprzyjacielskie.Jeszcze w ostatnich latach życia księżna Elżbieta Lukrecjawraz z otoczeniem szukać musiała schronienia w Żywcu. Po szczęśliwympowrocie do Cieszyna okazała swą wdzięczność ogłoszeniem statutureligijnego 5 , zobowiązującego wszystkich mieszkańców do wyznawaniareligii katolickiej. Energicznych kroków w tym kierunku jednaknie podjęła. Po jej śmierci jako ostatniej z rodu cieszyńskich Piastowiczóww dn. 19 V 1653 r. i po przejściu księstwa w posiadanie Habsburgówprzeprowadzono już systematycznie tzw. cesarską reformację.Z dalszych terenów Górnego Śląska największy obszar przypadał naksięstwo opolsko-raciborskie, które w zaraniu protestantyzacji należałodo księcia Jana V, znanego z rozpaczliwego listu do papieża KlemensaVII o wdzierającym się do kraju luteranizmie, który następnie dobrorękatolicką..." wzmiankowana w wydanym przez dra S. Szczotkę, A. Komonieckiego Dziejopisie Żywieckim, Żywiec 1937, 144 n. pomiędzy wydarzeniami1608 r.4 Acta Publica. Verhandlungen und Correspondenzen der schlesischen Fürsten undStände, Wrocław 1865—1906, t. VIII (1618), 236 nn.5 Podejrzenie księżnej Elżbiety Lukrecji o wydanie narzuconego jej dekretu o rekatolizacjiCieszyna można wysunąć jedynie w razie negacji jej charakteru. Odważyłasię ona przez szereg lat procesować z cesarzem, aby nareszcie dopiąć legalizacji swoichrządów w księstwie cieszyńskim, naprzykrzać mu się pismami o ciągle powtarzanejtreści, która również potrafiła wypędzić z domu swego męża Lichtensteina wraz z dziećmioraz osobiście okładać batami swoją służbę.