Kościół na Górnym ŚlÄ sku w pierwszej połowie XVII wieku

224 . KS. FRANCISZEK MAROŃ (34)no on, jak jego rodzina słynęli z gorliwości luterskiej. Najlepiej udokumentowałto w wystawionym w dniu 4 VIII 1587 r. przywileju, którysię zachował w przedwojennym archiwum pastorału bielskiego. Pisanyówczesnym rozwlekłym stylem dokumentacji niemieckiej zapewniałw imieniu wszystkich przyszłych właścicieli państewka bielskiego, żeobowiązująca i miarodajna będzie jedynie starodawna konfesja augsburska.Zamiast spalonego kościółka św. Anny zakupili bielscy ewangelicyw górnym przedmieściu parcelę pod cmentarz i tam wystawili drewnianykościółek pogrzebowy, którym administrował pastor Łukasz Wencelius.On podjął się również budowy masywnego kościółka pod wez-_ waniem św. Trójcy. Prace trwały cztery lata. W dniu 24 VI 1608 r. zostałoddany do użytku 32 . Do nieobecnych przy otwarciu świątyni zaliczałsię Tobiasz Aleutner, który w latach 1605—1613 był pastoremw Bielsku. Wencelius przeniósł się do Lwówka, a jego następcą zostałw Bielsku Jerzy Trzanowski albo Tranoscius, nazywany też z pewnąemfazą „słowackim Lutrem" 33 . Jego śpiewnik przetrwał na Śląsku Cieszyńskimaż do 1865 r., kiedy to zastąpił go polski śpiewnik JerzegoHeczki.Tymczasem pod presją władz Sunegk jako ówczesny patron powołałw 1630 r. na opustoszałe probostwo w Bielsku kapłana katolickiegow osobie ks. Macieja Czelustki, który pod naporem zmiennych losów30-letniej wojny musiał uchodzić, a jego miejsce znowu zajęli pastorzy34 .O należących do państewka bielskiego wsiach wiadomo, że z wyjątkiemCzechowic wszystkie inne prędzej czy później podporządkowaćsię musiały żądaniu bielskiego samowładcy. W Starym Bielsku, chlubiącymsię jednym z najstarszych kościołów, przebywał Jan Janicius, ordynowanyw 1608 r. w Legnicy dla Starego Bielska i Kamienicy. W Jasienicyzadomowił się Jan Nesitius, bielszczanin, który też był obecny82 Das Buch der Bielitz-Bialaer Chronica, zebrał, opublikował i wydał dr R. E. Wagner,Poznań 1938. Mieściły się tam następujące artykuły: 1) O powstaniu i rozwojuBielska-Białej, np. dr E. Hanslik, 2) Najstarsza kronika Bielska, ułożona z 300 lat starychwierszy i dzieł predykantów, 3) Mnemosynon Ernesta Optiki, czyli bielska kronikamiasta z początku 18-go w., 4) Tzw. Kronika Miklera z 1760 r., 5) Dwie bielskie kroniki,czyli tzw. Chamratscha kronika miasta z 1768 r. wzgl. 1825 r. i ewangelicka kronikakościelna z r. 1766, 6) 5 głównych odcinków jako materiał do księgi historycznej bialskiegoewang.-protestanckiego Zionu z lat 1782—1932, 7) Inwentarz rz.-kat. parafii bielskieji do niej należących kościołów z 1835 r. ks. dra Oppolskiego, z dodatkiem:Bielska topografia w/g Kneiffla i Vettera (1804—1848). Pomijam paginację, gdyż artykułkażdy miał swoistą paginację. Autor jeszcze w 1938 r. jeden egzemplarz jako pastorBielska doręczył „Führerowi".33 A. Wantuła, Ks. Jerzy Trzanowski. Zycie i twórczość, Cieszyn 1938, 8 orazW. Karger, Nieznany portret Jerzego Trzanowskiego, zwanego słowiańskim Lutrem,Zaranie Śląskie 7(1931), z. 3—4, 156—160. We własnym księgozbiorze mam egzemplarz"CLthara! Sanctorum", w którym na odwrocie karty tytułowej wypisano dedykacjęniemiecką następującej treści: „Królewskiemu prezydentowi rządowemu panu Holtz— Opole na pamiątkę". Dzięki pomocy Królewskiego Rządu w Opolu uskuteczniono w latach1902—1903 w czeskiej gminie Ściborzyce Wielkie wymianę 513 czeskich śpiewników,175 czeskich Biblii, 173 modlitewników i 63 książek kaznodziejskich na takowew języku niemieckim. Ewangelicki Urząd Parafialny. Podpis własnoręczny: Pastor Fiebiootpz pieczątka tegoż ewang. urzędu parafialnego.M W. Kuhn, Die evangelischen Pastoren der Relormationszeit im Teschner Schlesien,Deutsche Monatshefte in Polen 1(1934), z. 6, 250n.