Kościół na Górnym ŚlÄ sku w pierwszej połowie XVII wieku

224 . KS. FRANCISZEK MAROŃ (44)riusz, na parafią ze zwróconym mu w mniej lub bardziej okrojonym wymiarzegruntem beneficjalnym, ale bez nieodzownego inwentarza, a częstonawet bez dachu nad głową? Życiowy i praktyczny człowiek brał sięwtedy do roboty i przy tym czasem nawet zapomniał o swoim powołaniui obowiązkach duszpasterskich, inny znowu załamywał ręce i czekał nawyzwolenie z tej nędzy przez przeniesienie na inną, a często podobnąplacówkę. Wizytator w rzewnych słowach stwierdzał niedolę danego kapłana,ale najczęściej w bardzo prosty sposób rozwiązywał problem, pozostawiającbiedaka na miejscu, jeśli już się pogodził z nędzą. Kto wtedymógł pomóc? Czy ks. dziekan, skoro wtedy np. całe księstwo cieszyńskienależało do niego, a sam nawet na skutek wieku nie potrafił już załatwićwłasnych spraw parafialnych? W tym wypadku zaradzić mogłatylko interwencja samego biskupa.III. ŚRODKI ZARADCZEPo stronie wrocławskiej przeprowadzone w krytycznym czasie dwasynody miały zahamować dalszy rozwój innowierstwa i wzbudzić nowąufność w umysłach katolickich. Były to w ogóle dwa ostatnie przedpierwszą wojną światową synodalne spotkania delegatów duchowieństwaze swym biskupem-ordynariuszem, jedno w 1592 r., a drugiew 1653 r. 40 . Jedno zwołał biskup Andrzej de Jerin 41 (1585—1596), a drugieKarol Ferdynand Waza (1625—1655). Biskup Andrzej de Jerin spełniłw tym wypadku żądanie kapituły, domagającej się reformy klasztoróworaz skłonienia zakonów do współudziału w pokrywaniu kosztówutrzymania seminarium duchownego. Przedtem jednak biskup przeprowadziłwizytację diecezji, której protokoły niestety się nie zachowały.Uchwały synodalne, jakie toczyły się w dniach 12—14 X 1592 r.,zawarte zostały w czterech głównych punktach: 1) Podniesienie autorytetuKościoła i wiary katolickiej, 2) sprawy kultu, 3) naprawa obyczajówkleru oraz 4) wystarczające zabezpieczenie duchowieństwu chlebapowszedniego. Niestety już w pierwszym dniu toczyła się długa i jałowadyskusja nad problemem uprawnień biskupa do udzielania instytucjikanonicznej proboszczom wyznaczonym przez klasztory na parafie.Wątpliwej skuteczności był również zamiar opodatkowania kapitułyi klasztorów na rzecz odrębnego seminarium dla szlacheckich chłopców,kształcących się na kancelistów w służbie panów duchownych, na cokapituła nie chciała się zgodzić. Drugi dzień obrad był bardziej realnyi pożyteczny. W związku ze sprawami kultu pojawiło się bowiem zagadnienieujednolicenia kościelnego śpiewu ludowego. Niestety, skończyłosię na przysłowiowej komisji, która poza wspomnianą uchwałą nigdysię nie pojawiła. Nastąpił nawet poważny regres, gdyż odrzucono językludowy nawet przy ceremoniach chrzestnych, a uzgodniono wprowadzeniebrewiarza rzymskiego. W trzecim dniu dyskutowano nad beneficjalnymisprawami kleru. Całość uchwał oparta była na dekretach SoboruTrydenckiego i prawach partykularnych prowincji gnieźnieńskiej.Przechodząc do szczegółów, poświęcono dużo miejsca kaznodziejom10 J. Sawicki, Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. X: Synody diecezjiwrocławskiej i ich statuty, Wrocław—Warszawa—Kraków 1963, 265—323, 593—754."A. Nägele, Documenta Jeriniana, Archiv für schlesische Kirchengeschichte1(1936) 98—156. -