Kościół na Górnym ŚlÄ sku w pierwszej połowie XVII wieku

224 . KS. FRANCISZEK MAROŃ (24)W Dębieńsku stał drewniany kościół parafialny, poświęcony św. Jerzemu,pod patronatem barona Krzysztofa Wielczka, wiecznie zajętegowłasnymi interesami, a niechętnego wszelkim potrzebom kościoła, wymagającymwspółudziału patrona. Do kościoła dołączona była od południadrewniana kaplica z kryptą dla zmarłych z rodziny patronackiej.Wystawił ją ojciec obecnego patrona. Na niej ciążyła fundacja, zobowiązującakażdego proboszcza do odprawiania tygodniowo dwóch mszyśw. za zmarłych kolatorów. Stosunek kolatora do proboszcza był nieżyczliwy,szczególnie w wypadku upominania się o jakieś naprawyw świątyni. Proboszczem był ks. Mateusz Rolnik z Toszka, lat 32. Postudiach teologicznych w Pradze, wyświęcony w 1672 r., otrzymał parafięz prezenty kolatora i równocześnie z wizytacją wprowadzono go doparafii. W parafii było trzech innowierców.Drewniany kościół w Gierałtowicach miał jako patronkę św. Katarzynę.W czasie wizytacji przechodziła wioska drogą kupna w ręce znanegonam już barona Jerzego Wielczka, który doszedł do godności kanclerzaksięstw raciborskiego i opolskiego. Wnętrze kościoła było ciemnei ławki zniszczone. Komendariuszem w parafii był ks. Michał SamuelPlauca, pochodzący z Lublińca, lat 37, po studiach w Brnie i Ołomuńcu28 . Wyświęcony w kwietniu 1679 r. otrzymał zarazem zlecenie na tymczasowąopiekę nad parafią gierałtowicką. Kolatorstwo nad kościołembyło dotychczas w nieznanych rękach i sprawą nowego nabywcy byłodochodzenie praw patronackich. W Knurowie była filialna świątyniadrewniana, wystawiona ku czci św. Wawrzyńca i pod patronatem wdowypo Jerzym Fryderyku Reiswitzu, wybudowana w 1599 r., z ciemnymwnętrzem, ale ścianami udekorowanymi malowidłami Chrystusowegomisterium.Drewniany był również kościół w Leszczynach pod wezwaniemśw. Trójcy. Patronem był szlachcic pan Schick, niekatolik. Malowidław kościele przedstawiały cierpienie Chrystusa i Sąd Ostateczny.W dzwonnicy był tylko jeden dzwon. Komendariuszem był ks. Jan Zelasko,cieszyniak, lat 39. Studiował w Pradze i tam zdobył tytuł magistrafilozofii. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1665 r. Parafianie niebyli z niego zadowoleni, bo polskiego języka nie opanował, a lud czeskiegonie znał. Należało go usunąć, ale nie znalazł się nikt, kto by podobniejak on żebrał o chleb, spał na ziemi na słomie, przy kominku bez28 Odtąd częściej spotykać będziemy księży studiujących w Ołomuńcu. Dla cieszyńskichkleryków była to nawet obowiązkowa uczelnia aż do 1900 r., kiedy ks. kardynałKopprumieścił ich osobno w założonym wyższym seminarium duchownym w przygranicznymmiasteczku Widnawie. Seminarium teologiczne w Ołomuńcu ufundowałks. biskup Wilhelm Prusinowski w 1566 r., przy którym papież Grzegorz XII ustanowiłw r. 1580 dalsze 50 miejsc dla szlacheckiej młodzieży m.i. z Polski. Kolejnym biskupem,który do Ołomuńca ściągnął wielu Polaków i Ślązaków, był ks. Stanisław Pawłowski.Np. w 1590 r. na 108 kleryków było tu 36 Ślązaków, a 21 z Królestwa Polskiego. W latach1576 do 1675 było razem 8341 studiujących, z nich 236 ze Śląska, a 368 z Królestwa."Alma Caesaria-Regia Episcopalis Universitas Olomuncensis Societatis Jesu"przeniesiona została w 1778 r. do Brna i tam ją zlikwidowano w 1782 r. Patrz A. Grobelny,Wykaz Ślązaków studiujących na uniwersytecie jezuickim w Ołomuńcu w latach1576—1636 oraz w następnym tomie: 1637—1651. W: Slezsky Sbornik, Acta Silesiaca50(1952) i 51(1953). L. Igälffy-Igäly, Die Matrikel der Marianischen Sodalitätdes Fernandeischen Konvikts an der Universität Olmütz 1625—17-78, Jahrbuch derHeraldisch-Genealogischen Gesellschaft "Adler", Wien 1966, s. 142.