Kościół na Górnym ŚlÄ sku w pierwszej połowie XVII wieku

216 KS. FRANCISZEK MARON (.10)W wolnostanowym państwie pszczyńskim na równi z podobnymi tworamiw zasięgu dziedzicznych państw habsburskich, na skutek odpowiedniegozrealizowania reformatorskich rozkazów cesarskich zlikwidowanotymczasem wszystkie publiczne nabożeństwa innowiercze. Jedyniew zamku hrabiego Promnica w Pszczynie utrzymała się kaplica oraz kaznodziejazamkowy. W ten sposób stał się pszczyński zamek ostatnim -schroniskiem dla ewangelików z bliższej i dalszej okolicy. Jesienią1661 r. zabronił cesarz dalszej działalności w kaplicy. Nakazał po prostuzamknięcie tego ostatniego przytułku dla innowierców oraz wywiezieniekaznodziei. W dniu 8 II następnego roku radca nadurzędu, de Fragstein,otrzymał zlecenie wykonania rozkazu. Wtedy sufragan krakowski,Oborski, w dn. 19 II skierował ks. jezuitę Piotra Abramowicza doFragsteina, aby przypilnował szybkiego wypełnienia rozkazu cesarskiego.Hrabia rzekomo nieobecny powoływał się przez swych urzędnikówna wyjątkowy przywilej. Mimo to zamknięto kaplicę i wywieziono kaznodzieję.Pozostał natomiast ks. Abramowicz i przez kilka lat działałszerząc naukę i odprawiając nabożeństwa w całym państewku. W 1666 r.mógł już wykazać ponad 3000 dobrowolnych nawróceń przy przeszło10 000 pozostałych jeszcze innowierców. Tymczasem sam hrabia ErdmannPromnic przyjął wiarę katolicką, a w testamencie nakazał katolickiewychowanie swoich dzieci. Na kuratorów wyznaczył hrabiegoKrzysztofa Leopolda de Schaffgotscha, któremu jednak po śmierci hr.Promnica nie udało się odebrać synów owdowiałej hrabinie. Tak samodaremne były zabiegi o skuteczne uniemożliwienie dalszej działalnościpastorom w państewku bielskim, skąd prawdziwi oraz podstawieni predykanciurządzali stałe wypady do państwa pszczyńskiego. Tu i tamzwoływali zebrania i nakłaniali lud do przysięgi wytrwania w swoimwyznaniu aż do śmierci. W ten sposób lud stał się niedostępny dla katolickichdziałaczy. W dodatku szerzyły się pogłoski, że wnet wszystko sięzmieni na korzyść innowierstwa i dlatego też np. dzieci zmarłego hrabiegopozostały przy swoim wyznaniu 13 . Pod tym względem nie zmieniłosię nic aż do najnowszych czasów.II. WIZYTACYJNE SPRAWOZDANIA Z PIERWSZEJ POŁOWYXVII STULECIAWszelkiego rodzaju akcje, zmierzające do złagodzenia zadanej Kościołowikatolickiemu klęski, wymagały jako podstawy do rozsądnej działalnościsanacyjnej — dokładnego rozpoznania terenu. W tym celu przeprowadzanowizytacje, które zlecano poważnym osobistościom w hierarchiikościelnej. Najstarsze zachowane opisy pochodzą z dekanatówbytomskiego i pszczyńskiego, podlegających wówczas zarządowi biskupakrakowskiego. W porządku alfabetycznym i chronologicznym uszeregowanezestawienie parafii pozwala na uzyskanie dosyć dokładnegoobrazu ówczesnej rzeczywistości. W dekanacie bytomskim: Bielszowicew 1598 r. 14 , z kościołem drewnianym i nieznanym wezwaniem pod pa-18 H. Hoffmann, Die Jesuiten..., 23—28.14 Akta wizytacji dekanatów bytomskiego i pszczyńskiego, dokonanej w r. 1598z polecenia Jerzego kardynała Radziwiłła, biskupa krakowskiego, wydał i wstępemzaopatrzył ks. dr M. Wojtas, Katowice 1938, s. 126.