Kościół na Górnym ŚlÄ sku w pierwszej połowie XVII wieku

254 KS. FRANCISZEK MAROŃ (46)»przez sprowadzenie księży Jezuitów. List Majestatowy mimo pięknegookreślenia był krótkotrwały. Po klęsce „króla zimowego" elektora FryderykaV pod Białą Górą w dniu 8 XI 1620 r. cesarz go wycofał. Tymsamym wyjaśniła się na razie sytuacja polityczna oraz wyznaniowa.Skłoniło to biskupa Karola do wyjazdu do Portugalii. Nie dotarł tak daleko,bo jeszcze w drodze zmarł na gwałtowną febrę. Stało się to w dn.28 XII 1624 r.Na następcę był już przewidziany jedenastoletni krewniak i polskikrólewicz, Karol Ferdynand Waza. Kapituła oczywiście jak najbardziejsię opierała, ale pod naciskiem Stolicy Apostolskiej i cesarza ustąpiłapod warunkiem, że do zarządu diecezjalnego nie dopuści żadnego Polaka,a przede wszystkim przeprowadzi uniezależnienie biskupstwa wrocławskiegood gnieźnieńskiej prowincji kościelnej. Król Zygmunt, dbałytylko o dobro rodzinne, bez poważniejszych zastrzeżeń zgodził się nawszystko i młody biskup bez święceń kapłańskich i sakry biskupiej objąłzarząd diecezji wrocławskiej. Zawierucha wojenna nie pozwoliła muna częstszy pobyt w powierzonym sobie biskupstwie, ale gdy tylko stosunkiwróciły do przeciętnej normy, zarządził najpierw wizytacjęw 1652 r., która jako najstarsza pozwoliła nam z zachowanych protokółówwizytacyjnych na ustalenie mniej więcej dokładnego obrazu religijnegow diecezji, a przede wszystkim na dokonanie orientacyjnegoprzeglądu sytuacji wyznaniowej na obszarach późniejszej diecezji katowickiej,położonych w zasięgu dawniejszego biskupstwa wrocławskiego.Na tle istniejącego stanu rzeczy zaskoczonej kapitule wrocławskiejprzedłożył biskup ustalony już termin synodu i dokładny projekt statutówsynodalnych, oparty na doświadczeniach i uchwałach niedawnoukończonego synodu płockiego, gdzie biskup Karol Ferdynand był tymczasowozarządcą diecezjalnym. Nie mogło to oczywiście pozostać tajemnicądla kanoników wrocławskich, którzy zaprotestować musielichoćby z tego powodu, że prawnicy polscy chcieli germanizatorom diecezjiwrocławskiej podsunąć polskie doświadczenia. W imieniu kapitułyks. kanclerz Franciszek Jan Welczek prosił o przesunięcie terminu,ale biskup nie ustąpił. W dodatku dowiedzieli się kanonicy, że jako sekretarzebiskupa wystąpić mięli kanonik płocki, Mateusz Jagodowicz,oraz dwaj kanonicy gnieźnieńscy, których tak bardzo się obawiali. Urządziliwięc specjalne zebranie i zaproponowali liczne dodatki, które powiększej części włączone zostały do statutów. Zyskał na tym synod, któryw ten sposób nabrał bardziej swoistego kolorytu.Synod odbył się w kolegiacie św. Jakuba w Nysie w dniach od 26 do28 maja 1653 r. 44 . Do udziału wezwał biskup wszystkich kapłanów z wyjątkiemdekanatów głogowskiego i cieszyńskiego, których obecność zewzględu na odległość ograniczył tylko do dwóch księży. Ponadto zwolnienibyli duszpasterze, samotnie przebywający w parafii.Synod rozpoczął się od złożenia przez wszystkich uczestników wyznaniawiary. Po zamknięciu synodu to samo uczynić mieli księża, nieobecnina synodzie. Ponieważ głównym zadaniem kapłańskim wedługzdania synodu było głoszenie prawdziwej wiary, dlatego na podstawieświętych kanonów, a w szczególności dekretów soboru trydenckiego po-44 J. S ą,w i c k i, dz. cyt., 282—323 i 645—721.