Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

Ermənilər Cənubi Qafqazda öz planlarını həyata keçirmək üçün həmRusiyada fevral çevrilişindən sonra yaranmış Müvəqqəti hökuməti və oktyabrsiyasi çevrilişindən sonra yaranan, V.İ.Lenin rəhbərlik etdiyi Sovet Rusiyasını,həmçinin Bakıda St.Şaumyanın rəhbərlik etdiyi və tərkibinin böyük əksəriyyətiermənilərdən ibarət olan bolşeviklər partiyasını, eləcə də 1918-ci ilin avqustundayaranan ―Sentrokaspi diktaturası‖nı özünə dayaq hesab etmişdi. Ermənilər həminqüvvələrə arxalanaraq Qars, Qarabağ, Xoy, Salmas, Urmiya, Naxçıvan, Bakı,Şamaxı, Quba, Səlyan, Lənkəran və başqa yaşayış məskənlərində türklərə qarşıdəhşətli qırğınlar törətmiş, onların əmlaklarını qarət etmiş, evlərini yandırmış,tarixi abidələri məhv etmişdilər.Ermənilər öz cinayətlərini ört-basdır etmək üçün həmin dövrdə Bakıda nəşrolunan və özlərinin rəhbərlik etdikləri müxtəlif adda qəzet səhifələrində (―Bakinskiraboçi‖, ―İzvestiya‖, ―Baku‖, ―Sosial-demokrat‖, ―Arev‖ (bunlar rus dilində çapolunurdu) və s. müəl.) özlərinə haqq qazandırmağa, çalışmışdılar. Lakin həmindövrdə nəşr olunan başqa qəzetlərdə (―Açıq söz‖ - azərbaycan dilində çapolunurdu, ―Azərbaycan‖ - həm azərbaycan, həm də rus dilində çap olunurdu,―Kaspi‖ - rus dilində nəşr olunurdu - müəl.), eləcə də həmin hadisələri öz gözləriilə görən şahidlərin ifadələrində və Cənubi Qafqazda özünü hökumət elan edən,amma real siyasi və hərbi gücə malik olmayan Cənubi Qafqaz Komissarlığının vəZaqafqaziya Seyminin yığıncaqlarında (burada erməni və gürcü nümayəndələrininmüqavimətinə baxmayaraq, Azərbaycan nümayəndələri məsələni kəskin qoymasınəticəsində) ermənilərin dinc azərbaycanlılara qarşı törətmiş olduqları cinayətləritəsdiqlənmişdi. Bu baxımdan, o dövrün tarixi sənədləri soyqırımı faktlarınınaşkarlanmasında mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdi. Xüsusən, bu sahədə 1918-ci ilavqust ayında Azərbaycan Cümhuriyyətinin yaratmış olduğu Fövqəladə İstintaqKomissiyasının fəaliyyətini qeyd etmək lazımdır.Bu Komissiyanın topladığı sənədlər təsdiq etmişdi ki, ermənilər Azərbaycanxalqına qarşı qabaqcadan hazırlanmış soyqırımı siyasətini həyata keçirmişlər. Busoyqırımı həyata keçirməkdə əsas məqsədləri gələcəkdə dövlət yaratmaq üçüngeniş torpaqlar ələ keçirmək və həmin torpaqlarda yaşayan Azərbaycan türkləriniqırmaq, qıra bilmədiklərini isə doğma torpaqlarından qovmaq və didərgin salmaqolmuşdur.3. 1917-1918-ci illərdə Bakıda fəaliyyət göstərən müxtəlif yönümlü siyasitəşkilatların hakimiyyət uğrunda apardıqları ölüm-dirim mübarizəsi, eləcə dəerməni təşkilatlarının Azərbaycan torpaqları hesabına özlərinə dövlət yaratmaqplanları azərbaycanlıların çox böyük faciələrlə üzləşdiyinin şahidi oluruq.Bakıda fəaliyyət göstərən bolşeviklər partiyası və Bakı Sovetininrəhbərliyində, əsasən ermənilər üstünlük təşkil etmişdi. Həmin təşkilatlararəhbərlik edən St.Şaumyan və onunla müttəfiq olan erməni daşnaklarıazərbaycanlıların təşkilatlanmasına hər cür maneələr yaratmağa çalışmışdılar.Ermənilər hər vasitə ilə azərbaycanlıları öz ətrafında birləşdirməyə başlayan103