―Müsavat‖ partiyasının və Müsəlman Milli Şurasının güclənməsinə mane olmağaçalışır və onları məhv etmək üçün silahlı təcavüzə hazırlaşırdılar.Bakıda siyasi və hərbi üstünlüklər ələ alan ermənilər azərbaycanlıların həmsiyasi, həm də hərbi cəhətdən təşkilatlanmasının qarşısını almağa çalışmışdı.Bakıda fəaliyyət göstərən Bakı Sovetinin, fəhlə və əsgər deputatları Sovetinintərkibində, ən əsası isə rəhbərliyində, demək olar ki, Azərbaycanın ziyalıtəbəqəsindən (bir-iki nəfəri çıxmaq şərti ilə, onlar da bolşeviklərin mövqeyinimüdafiə edirdilər - müəl.) nümayəndə yox idi. Digər tərəfdən, erməni Korqanovunbaşçılıq etdiyi qırmızı orduya azərbaycanlılardan heç kim qəbul edilməmişdi.Yaradılan bolşevik ordusunun tərkibi və rəhbərliyini, demək olar ki, ermənilərtəşkil edirdi. Bu dövrdə Bakıda qatı şovinist millətçi, erməni təşkilatları –―Daşnaksütyun‖, ―Hnçak‖, ―Erməni xalq partiyası‖, Erməni Milli Şurası fəaliyyətgöstərmişdi. Bu təşkilatları birləşdirən vahid bir xətt var idi, o da türklərin ərazisihesabına Erməni dövləti yaratmaq.Əvvəlcə bolşevik bayrağı altında, sonra isə Sentrokaspi diktaturasınınhakimiyyəti dövründə erməni quldur silahlı dəstələri Bakı, Şamaxı, Quba,Lənkəran, Səlyan, Göyçay, Kürdəmir və başqa yerlərdə, Daşnaksütyun partiyasınınrəhbərliyi altında isə Cənubi və Qərbi Azərbaycanda azərbaycanlılara qarşı dəhşətliqırğınlar həyata keçirmişlər. Buna baxmayaraq vətəni, torpağı və xalqı düşünənqabaqcıl ziyalı nümayəndələr xalqı öz ətrafında birləşdirən təşkilatlar quraraq,Azərbaycanın varlığını qoruyub saxlamış və ermənilərin məkrli planlarını puçaçıxartmışdılar. Bu baxımdan Müsavat partiyası, Müsəlman Milli Şurası və CənubiQafqaz Seymində Azərbaycan nümayəndələrinin fəaliyyətlərini xüsusilə qeydetmək lazımdır. Məhz həmin qüvvələrin Azərbaycan xalqına sahib çıxmalarınəticəsində onları məhv olmaqdan xilas etmişdi.4. Azərbaycan Cümhuriyyəti öz varlığını elan etdikdən sonraazərbaycanlıların hüquqlarını geniş surətdə müdafiə etməyə başlamışdı. Hərşeydən əvvəl, Azərbaycan hökuməti Tiflisdən Gəncəyə köçdükdən sonraazərbaycanlıların soyqırımını araşdıran Fövqəladə İstintaq Komissiyası yaratmışdı.Yeni yaradılan Azərbaycan ordusu azərbaycanlıların yaşadığı ərazilərdə ermənitəcavüzündən xalqın müdafiəsini təşkil etmiş və düşmənə qarşı ciddi müqavimətgöstərməyə başlamışdı. Lakin Cümhuriyyət ordusu Azərbaycan ərazisinin birhissəsində ermənilərin xalqımıza qarşı soyqırımının qarşısını alsa da, hələ ciddinəzarət edə bilmədiyi Naxçıvan, Qarabağ, Zəngəzur və başqa yerlərdə busoyqırımın qarşısını almaq mümkün olmamışdı.Ermənilər yaxınlaşan Paris sülh konfransına qədər həmin ərazilərdə yaşayanAzərbaycan türklərini qırmağa və qıra bilmədiklərini isə sıxışdırıb çıxartmağaçalışmışdılar. Bununla, onlar dünya dövlətlərinə sübut etmək istəyirdilər ki, guyaburalarda ermənilər üstünlük təşkil etmiş və onlara daha çox torpaq payıverilməlidi.104
Ermənilər zaman-zaman bu siyasətlərini davam etdirmiş, dünyadövlətlərini, xüsusən xristian dünyasını özlərinin yalan üzərində qurulmuşplanlarına inandıra bilmiş və nəticədə, Azərbaycan torpaqlarının bir hissəsini ələkeçirərək orada yaşayan minlərlə azərbəycanlını qətlə yetirmiş və sağ qalanlarınıdeportasiya etmiş, onların əmlakını qarət etmiş, həmin yerlərin tarixi abidələriniməhv etmişdi.Bu gün də, həmin siyasət Azərbaycana və onun xalqına qarşı, Qərbdövlətləri və Rusiyanın köməyi ilə davam etdirilməkdədir.İstər 1917-1918-ci illər, istərsə də ondan sonrakı dövrlərdə ermənilərinxalqımıza qarşı apardığı soyqırımı siyasətinin əsl mahiyyətinin tədqiqatçılartərəfindən elmi araşdırılması, bundan sonra da davam etdirilməlidir. Çünki budövrün hadisələri hələ kifayət qədər və tam araşdırılmayıb. Bunula bağlı Türkiyə,xarici dövlətlər və Gürcüstanın arxivlərində tutarlı sənədlər vardır. Həminsənədlərin gələcək tədqiqatlara cəlb edilməsi, ermənilərin uzun müddət xalqımızaqarşı apardığı soyqırımı siyasətini hərtərəfli araşdırmağa imkan vermiş olar.XX əsrin əvvəlindən başlayaraq, Şimali Azərbaycanda, Bakıda vəAzərbaycanın digər iri şəhərlərində ermənilərin bir sıra istehsal və infrastruktursahələrdə öz yerlərini möhkəmlətməsi, sovet dövründə bu işin rəhbər partiya-sovetorqanlarında, təhlükəsizlik və inzibati idarələrdə, iqtisadi orqanlarda və s. rəhbərvəzifələrə irəli çəkilmək yolu ilə icra edilmişdi. Bu cür geniş miqyaslı fitnəkarfəaliyyətin son nəticəsi Azərbaycan torpağında Dağlıq Qarabağ kimi düyününyaradılmasına gətirib çıxartmışdı (67. № 13, 2002).Hazırda Rusiyanın yaxından köməyi ilə Ermənistan silahlı qüvvələrininAzərbaycan torpaqlarının 20 faizini işğal etməsi, bir milyon qaçqının acınacaqlıvəziyyətdə yaşamaları və bütün bu hadisələrə ABŞ və Qərb dövlətlərinin gözyummaları, yaxud xristian təəssübkeşliyi ilə ermənilərin mövqeyini müdafiəetmələri, eləcə də BMT Təhlükəsizlik Şurasının dörd qətnaməsinin (822, 853, 874,884 saylı) ermənilər tərəfindən yerinə yetirilməməsi, ATƏT-in Minsk qrupununfəaliyyətsizliyi bir daha onu göstərir ki, dünyada xristian həmrəyliyi hələ dəqalmaqdadır və Cənubi Qafqazda xristian Erməni dövləti haqsız olaraq müdafiəolunmaqdadır. Azərbaycan xalqı bu tarixi dərslərdən nəticə çıxartmalı, dostunudüşməninitanımalı və onsuz da zaman-zaman əlindən alınmış, parçalanmıştorpağının müdafiəsini gücləndirməli, şərait yetişən kimi işğal olunmuş əraziləriniazad etməlidir.Xalqımız məkrli düşmənin və onların havadarlarının planlarını puçaçıxartmaq üçün ayıq olmalı və gələcəkdə baş verə biləcək faciələrin qarşısınıalmaq məqsədilə qüvvələrini birləşdirməlidir.105
- Page 1 and 2:
VAQĠF ABIġOVAZƏRBAYCANLILARIN SO
- Page 4 and 5:
Ermənilər tarixin bu və ya digə
- Page 6 and 7:
Problemin düzgün öyrənilməsi,
- Page 8 and 9:
Əslində Bakıda bolşeviklər par
- Page 10 and 11:
Azərbaycan tarixşünaslığında
- Page 12 and 13:
I FƏSĠLBĠRĠNCĠ DÜNYA MÜHARĠ
- Page 14 and 15:
çar mütləqiyyətinin milli zülm
- Page 16 and 17:
tərkibinə... bolşevik İ.Fioleto
- Page 18 and 19:
olmamaq şərtilə, Zaqafqaziya, Az
- Page 20 and 21:
Milli Şura və Milli Komitələr A
- Page 22 and 23:
də ―Müsavat‖ partiyası səsv
- Page 24 and 25:
zamanda Bakı Sovetinə yeni seçki
- Page 26 and 27:
Uzun illərin təbliğat, terror v
- Page 28 and 29:
əhalinin böyük bir hissəsi və
- Page 30 and 31:
verilməsinə etirazını bildirib,
- Page 32 and 33:
azərbaycanlıları hər hansı bir
- Page 34 and 35:
Mərdəkan, Kişlı, Bül-Bülə, B
- Page 36 and 37:
1.2. Erməni-bolĢevik alyansının
- Page 38 and 39:
əvəz olundu. Bu məqsədlərinə
- Page 40 and 41:
hücumlarından xilas olmaq istəy
- Page 43 and 44:
faizi qədər olmuşdur. Azərbayca
- Page 45 and 46:
hakimiyyətə gəlməsi rus qoşunl
- Page 47 and 48:
Rusiyada silahlı üsyan yolu ilə
- Page 49 and 50:
həmin qurumların tərkibində az
- Page 51 and 52:
ittifaqına nəzər yetirmək lazı
- Page 53 and 54: Əsgər və matroslar arasında RSD
- Page 55 and 56: ailələrinin vəziyyətindən nara
- Page 57 and 58: 7-də Zaqafqaziya Komissarlığın
- Page 59 and 60: ir şəraitdə azərbaycanlılar ü
- Page 61 and 62: şəhərdə erməni azlığının d
- Page 63 and 64: M.Ş.Əsədullayev, M.R.Vəkilov, M
- Page 65 and 66: Qığılcımlar tədricən böyük
- Page 67 and 68: azərbaycanlıları qətlə yetirm
- Page 69 and 70: xarakter aldı... Biz bolşevik kim
- Page 71 and 72: öldürməkdən əl çəkməsələr
- Page 73 and 74: nümayəndələri həmin qırğın
- Page 75 and 76: 1919-cu il martın 30-da Bakıda n
- Page 77 and 78: Hətta, St.Şaumyanın başçılıq
- Page 79 and 80: Bolşevik St.Şaumyanın yaxın sil
- Page 81 and 82: (rublla) nağd pul, dörd milyon ya
- Page 83 and 84: 1918-ci ildə erməni silahlı qüv
- Page 85 and 86: St.Şaumyan, A.Mikoyan, Q.Korqanov,
- Page 87 and 88: Briqadalar və korpus ştabı təş
- Page 89 and 90: Yeni qurulmuş, gənc Azərbaycan X
- Page 91 and 92: göstərmək imkanına malik olsayd
- Page 93 and 94: Ayolla ilə görüşmək üçün yo
- Page 95 and 96: özü erməni idi, lakin o, bizim
- Page 97 and 98: Həmişə olduğu kimi 1918-ci ild
- Page 99 and 100: (indiki Göytəpə qəsəbəsi - m
- Page 101 and 102: N Ə T Ġ C ƏTarix boyu Cənubi Qa
- Page 103: Ermənilər Cənubi Qafqazda öz pl
- Page 107 and 108: 29. Arzumanlı V. və Mustafa N. Ta
- Page 109 and 110: 80. Topçubaşov Ə. Azərbaycanın
- Page 111 and 112: 120. Из. Газ. «Извести
- Page 113 and 114: 165. Шаумян С. Из. про
- Page 115 and 116: When the Armenian's plans to create
- Page 117 and 118: Вагиф АбышовРЕЗЮМЕ
- Page 119 and 120: С.Шаумян, который н
- Page 121 and 122: MÜNDƏRĠCATG Ġ R Ġ ġ .........