Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

I FƏSĠLBĠRĠNCĠ DÜNYA MÜHARĠBƏSĠ DÖVRÜNDƏERMƏNĠ TƏġKĠLATLARININ FƏALĠYYƏTĠNĠNCANLANMASI VƏ ONLARIN ġOVĠNĠST SĠYASƏTĠ(mart 1917-mart 1918-ci illər)1.1. Azərbaycanda siyasi vəziyyət və ermənilərin anti-azərbaycan fəaliyyətininəsas istiqamətləriBirinci dünya müharibəsinin davam etməsi, Rusiyanın Qərb cəbhəsindəkihərbi uğursuzluqları imperiya ərazisində, xüsusən mərkəzi şəhərlərdə ərzaqçatışmamazlığına gətirib çıxarmışdı. Ölkədə kütləvi etiraz aksiyaları siyasigərginliyin artmasını sürətləndirmişdi. Xüsusən, bolşeviklərin müharibə əleyhinəəks təbliğatı, fəhlələri etiraz aksiyalarına çağırmaları, insanları siniflərə bölərək,onlar arasında düşmənçiliyi təbliğ etmələri vəziyyəti daha da gərginləşdirmişdi.Bütün bunların nəticəsində, 1917-ci il fevralın 27-də imperiyanın paytaxtıPetroqradda baş vermiş silahlı çevriliş 300 ildən artıq Rusiyada hökmranlıq etmişRomanovlar sülaləsinin sonuncu nümayəndəsi II Nikolay hakimiyyətinindevirilməsinə səbəb olmuşdu. Çürümüş nəhəng ağaca bənzər imperiyanınyıxılması ilə Rusiyanın hər tərəfində anarxiya başlanmışdı (77. 95). Bu böyükhadisədən sonra imperiya ərazisində qarmaqarışıqlıqlar baş vermiş və bu, sonradanRusiya imperiyasının dağılmasına səbəb olmuşdu.Fevral çevrilişdən sonra, 1917-ci ilin mart ayının 1-də Dövlət Dumasınınaxşam iclasında knyaz Q.Y.Lvovun başçılığı ilə yeni hökumət qurulmuşdu (55.131). II Nikolay devrildikdən sonra Rusiyada müvəqqəti hökumət yaranmışdır(147. 10). Müharibənin və inqilabın yaratdığı problemlərin həddindən artıqçoxluğu Müvəqqəti hökumətə Qafqazın idarə olunmasına xüsusi vaxt ayırmağınaimkan vermirdi. Belə bir şəraitdə, II Nikolay hakimiyyətdən salındıqdan sonra,imperiyanın ucqarlarında başıpozuqluq, qarışıqlıq yaranmasın deyə, yerliidarəetmə orqanları yaradılması zərurəti ortaya çıxmışdı. Zaqafqaziyada da belə birhakimiyyət forması Xüsusi Zaqafqaziya Komitəsi olmuşdu. 1917-ci il martın 9-daMüvəqqəti hökumətin sərancamı ilə Dövlət Dumasının 5 nəfər üzvündən ibarətXüsusi Zaqafqaziya Komitəsi və onun yanında İctimai Təşkilatların İcraiyyəKomitələrinin nümayəndələrindən ibarət Ölkə Şurası yaradılmışdı (49. 110).Xüsusi Zaqafqaziya Komitəsinin tərkibinə IV Dövlət Dumasının üzvləri A.Xarlamov, M. Papacanov, M. Cəfərov, K. Abaşidze və P. Pereverzev (sonradanPereverzevin yerinə menşevik A. Çxengeli gəldi) daxil olmuşdu. Komitənin sədriA. Xarlamov seçilmişdi (140. 297). Adı çəkilən Komitəyə, Qafqaz cəbhəsindəkimüharibə qaydalarına uyğun olaraq, Zaqafqaziya ölkəsində möhkəm qayda-qanun12