Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

erməni kəndlilərindən daha çox qabildirlər. Bu belə bir sadə faktla izah olunur ki,erməni kəndlilərinin əllərindəki torpaqların çoxu dövlətindir (Mikoyan doğrudeyir, çünki ermənilər vaxtilə Azərbaycanın torpaqlarına çar Rusiyası tərəfindənköçürülmüşdülər. Onların burada əzəli torpaqları olmayıb, olsaydı dövlətitorpaqlardan çox, şəxsi torpaqları olardı. Azərbaycan türkləri isə torpağın əsl sahibiidilər – müəllif). Digər tərəfdən həmin ərazilərdə mülkədar olan ermənilər isə azolmuşlar. Bunun nəticəsidir ki, erməni kəndliləri öz millətindən olan mülkədarlarınzülmünü az hiss edir, yaxud bəzi yerlərdə heç hiss etmirlər, mülkədar zülmü onlaraəziyyət verdikdə isə bunu müsəlman mülkədarlarının zülmü hesab edirdilər. Bunagörə də onları öz millətindən olan varlı siniflərə qarşı qaldırmaq millətçilikideologiyasından xilas etmək və onlara beynəlmiləl sinfi mənlik şüuru aşılamaqçətindir, çünki müsəlman bəylərinin mülkədar zülmü onların xırda burjua şüurundabəzən milli zülm xarakteri alır və bununla da ―öz‖ varlı sinifləri ilə ―müqəddəsbirliyi‖ möhkəmləndirir və müsəlman kəndliləri ilə onun beynəlmiləl sinfihəmrəyliyi işini çətinləşdirir (121. № 9, 1917). A.Mikoyanın bu fikirləri 1917-ciildə daşnak rəhbərlərinin dediklərinin başqa formada davamı olub, ümumerməniişinə xidmət edirdi.1917-ci ildə daşnaklar erməni fəhlələri arasında təbliğat aparmışdılar ki,bütün ermənilər qardaşdır, sinfi mübarizə ermənilərdə olmamalıdır (132. 22).St.Şaumyanın rəhbərlik etdiyi Bakı bolşeviklərinin ermənilərə münasibətləritamamilə başqa idi. Onlar ermənilərə təbliğ edirdilər ki, bütün ermənilərqardaşdırlar, onlar arasında sinfi düşmənçilik olmamalıdır. Burada ermənibolşevikləri ilə erməni daşnaklarının vahid bir xətdən çıxış etdiklərinin şahidioluruq.St.Şaumyan, A.Mikoyan Azərbaycan kəndlilərini Azərbaycanın torpaqsahibkarlarına qarşı qoyaraq, geniş təbliğat aparırdılar. Çünki onların bir ümumidüşməni vardı, o da azərbaycanlılar idi. Lakin bolşeviklər Azərbaycan kəndlərindəsinfi mübarizə ideyalarını geniş yaya bilmədilər. Ona görə ki, kəndlərdəazərbaycanlılar daha sıx yaşayırdılar, onlar kənd rəhbərlərinə qarşı sinfimübarizəyə qalxmamışdılar. Kəndlilər, ümumiyyətlə, sinfi mübarizə formasınıqəbul etmirdilər. Digər tərəfdən, bolşeviklərin kəndlərdə özəkləri yox idi və deməkolar ki, orada bolşevik təsiri hiss olunmurdu. Bolşeviklərin Azərbaycankəndlərində apardıqları iş ümumiyyətlə hələ zəif idi (23. 105). Bütün bunlarabaxmayaraq, bəzi yerlərdə kəndlilər bolşeviklərin sinfi mübarizə təbliğatınauyaraq, kütləvi etirazlara başlamışdılar. Bu etiraz dalğası Yelizavetpol quberniyasıkəndliləri arasında özünü daha aydın büruzə vermişdi. 1917-ci ilin axırlarındaburada kəndli çıxışları tez-tez özünü göstərmişdi. Cənubi Qafqazın bir çoxərazilərini kəndli üsyanları bürümüşdü. 1917-ci il dekabrın 26-da ZaqafqaziyaKomissarlığı Yelizavetpol quberniyasında hərbi vəziyyət elan etmişdi (23. 103).Belə bir çətin vaxta, 1917-ci il avqustun 17 (30)-də Sabunçuda İsa bəyAşurbəyovun sədrliyi ilə Məmmədli, Sabunçu, Masazır, Xırdalan, Şahan,33