Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

3. ―Dağıstan‖ mehmanxanasının yerləşdiyi, Bazar küçəsindəki Xanlarovunevi dağıdılmışdır. Burada əsasən müsəlmanlar yaşayırdılar.4. Bazar küçəsindəki keçmiş ―İsgəndəriyyə‖ mehmanxanasının binasıdağıdılmışdı. Burada da əsasən müsəlmanlar yaşayırdılar.5. Bazar və Qubernski küçələrinin tinindəki ―İslamiyyə‖ mehmanxanasıdağıdılmışdı. Burada da əsasən müsəlmanlar yaşayırdılar.6. Top atəşi nəticəsində Təzəpir məscid binasının cənub tərəfizədələnmişdir. Həmin binanın şərq hissəsi də o cür dağıdılmışdı.7. Top atəşi nəticəsində Şah məscidi minarəsinin şərq tərəfi zədələnmişdi(13. v. 174).Həmin hadisələrdən bəhs edən başqa bir sənəddə göstərilir ki, ...bir dəstədaşnak əsgərləri və Şaumyanın adamları ―Cəmiyyəti-xeyriyyə‖nin (burada―İsmailiyyə‖ binası nəzərdə tutulur - müəl.) qarşısına gəlib o binayi-müqəddəsə, omöhtəşəm imarətə, o müəzzəm binaya xainanə bir surətdə od vurdular, onuyandırdılar (30. 135).Şəhərdə vəziyyətin gərginləşdiyi bir vaxtda Bakı menşeviklərinin lideriAyolla, eserlərin başçısı S.Saakyan panislamizmə qarşı vuruşacaqlarınıbildirmişdilər. Hətta, bolşeviklərə dərin nifrət bəsləyən kadetlər belə, ―rus işi‖uğrunda mübarizə aparan bolşevikləri müdafiə edəcəklərinə söz vermişdilər.Şəhərin bütün qeyri-azərbaycanlı hissəsi mart qırğını başlanan kimi sinfifərq qoymadan xristianlıq zəminində müsəlman-türk əhalisinə qarşı birləşmişdi.Erməni ordusunun hissələri, özlərini bolşevik, menşevik adlandıranların hamısı buişdə iştirak edirdilər. Qəribə burasıdır ki, Bakıdakı erməni qoşunları üzərinətutduqları bolşevik maskasının rəngi hələ qurumamış öz zərbələrini birincinövbədə müsəlman zəhmətkeş və fəhləsinin üzərinə saldılar... Paytaxtımızınküçələri fəhlə meyitləri ilə dolu idi (43. № 31, 1994).Fövqəladə İstintaq Komissiyasına verdiyi izahatda Bakı sakini MirzəƏhməd Hüseynzadə həmin dəhşətli günləri belə yada salırdı: ―Bu ilin mart ayınınortalarında mən Vaçiyansı bir qrup silahlı erməni ilə, sülh bağlanan günü, evlərəgirərək müsəlmanları əsir adı altında apararaq yolda onların hamısınıöldürdüyünün şahidi olmuşam. Nikolay küçəsindəki Təbriz mehmanxanasında 88nəfər İran taciri var idi, onların hamısını Vaçiyans küçəyə çıxarıb, səkkiz nəfərdənbaşqa, 80 nəfər taciri öldürdü. Baş vermiş həmin hadisə haqqında İran konsulu dabilir (13. v. 5).1918-1920-ci illərdə Erməni dövlətinin Baş naziri olmuş Kaçaznuni yazırdıki, Bizim köməyimizlə Bakıda bolşeviklər ―Müsavat‖ı darmadağın etdilər (1918-ciilin martında), biz isə bolşeviklərin və rus elementlərinin köməyi ilə Bakını türktatarhücumundan qoruya bildik (128. 21).Ermənilərin dinc müsəlmanları qətlə yetirmələrinə, yalnız 36-cı Türkistanpolkunun tələbindən və moryakların hədələrindən sonra qətlamanlardayandırılmışdı... Moryaklar tələb etmişdilər ki, əgər ermənilər müsəlmanları70