qronika+243
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
mariam tieliZe<br />
294 69 77; qronikaqronika@gmail.com<br />
ra an vin qmnis istorias? ra an vin inarCunebs istorias? is-<br />
torias qmnis gamorCeuli adamiani, gamorCeuli sakuTari<br />
resursebiT _ akeTos sazogadoebisTvis saWiro saqmeebi da Se-<br />
qmnas sazogadoebisTvis saintereso ganZi. istorias ki Tavad es<br />
ganZi inarCunebs. swored es ukanasknelia epoqis matarebeli.<br />
ra roli aqvs adamians warsu-<br />
lis SesanarCuneblad? mas, rog-<br />
orc moazrovnes, aqvs unarebi,<br />
Tavi mouyaros, Seinaxos, Seinar-<br />
Cunos es warsuli da gaxados igi<br />
xelmisawvdomi. amisTvis unda Sei-<br />
qmnas mobilizebuli, kompetentu-<br />
ri jgufebi Tu _ dawesebulebebi<br />
da, sakuTari kompetenciis far-<br />
glebSi, uzrunvelyos istoriis<br />
gadacemis procesi. xelnawerTa<br />
erovnuli centri wlebia, rac ar-<br />
aerT erovnul Sexvedras uwevs<br />
organizebas.<br />
30 ivniss xelnawerTa erovnul<br />
centrSi gaixsna gamofena „Cveni<br />
mexsiereba”. swored es masalebia<br />
is pirvelwyaro, romelmac isto-<br />
ria dRemde moitana. gamofenaze<br />
warmodgenili iyo 40-mde SerCeuli<br />
xelnaweri. rac Seexeba periods,<br />
isini moicavs V-XIX sauku-<br />
neebs. bunebrivia, gansxvavebuli<br />
emociebiTa da SinaarsiT, magram<br />
warmodgenili masala saintereso<br />
os! Cven Cveni gamofena davasaTaureT<br />
saxelwodebiT „Cveni mexsiereba”.<br />
dRes aq Tavmoyrilia Cveni<br />
qveynis istoria. am eqspoziciebiT<br />
SevecadeT, gveCvenebina am koleqciis<br />
siZvele da qronoligia. Cven<br />
aseve SevecadeT, gveCvenebina Janrobrivi<br />
mravalferovneba, vinaidan<br />
warmodgenilia astrologiuri,<br />
geografiuli, qimiis, fizikisa da<br />
sxva mimarTulebebis saxelmZRvaneloebi.<br />
es yvelaferi sakmao warmodgenas<br />
Seqmnis koleqciaze. aq,<br />
garda qarTulisa, ixilavT somxur,<br />
berZnul, manjuriul xelnawerebsac<br />
ki. isini Seavsebs xelnawerebis<br />
codnasTan dakavSirebul sicarieleebs”.<br />
ani gabelaia _ damTvalierebe-<br />
li:<br />
„vfiqrob, rom es Senoba yvelaze<br />
erovnul da wminda relikviebs<br />
inaxavs _ masalebs, romelic<br />
yovelTvis iqneba cocxali. xel-<br />
dakmayofilebis survils mosdevs.<br />
eniT aRuwerelia dRes is SegrZneba,<br />
romelsac am siZveleebis, Cveni<br />
qveynis saganZuris naxva iwvevs. xelnawerTa<br />
erovnuli centri unda<br />
arsebobdes maradiulad imitom,<br />
rom is Zalian bevr samagaliTo da<br />
erovnul saqmes akeTebs. arc im adamianTa<br />
ricxvia cota, romelTac<br />
am tipis gamofenebi ainteresebT.<br />
swored msgavs gamofenebze xdeba<br />
is, rom razec gvifiqria, warmogvidgenia,<br />
gvimsjelia _ am yvelafris<br />
uSualo mayureblebi vxdebiT.<br />
Tanamonawileoba ki droisa da epoqis<br />
Secnobis saukeTeso SesaZleblobaa.<br />
es procesi aris bedniereba.<br />
aucileblad unda movufrTxildeT<br />
mas da kidev uamrav Taobas<br />
SevunaxoT. msgavs eqspoziciebs sikvdili<br />
da daviwyeba ar uweria.<br />
mTavaria, interesi gavuRvivoT,<br />
moqalaqeebma erTmaneTs informacia<br />
mivawodoT, rac erTma ar icis,<br />
meorem auxsnas da, sabolood, istoria<br />
SenarCundeba. am ukanasknels<br />
adamiani Tu Seinaxavs da ukvdavyofs...<br />
fasdaudebeli saunjea<br />
is, rasac xelnawerTa erovnuli<br />
centri sTavazobs damTvalierebels”.<br />
toria gaxdeba. amitom aqedanve unda<br />
daviwyoT zrunva mis Senar-<br />
Cunebaze, rom is iyos swori, sando<br />
da namdvili. meti azrovneba<br />
gvmarTebs, rogorc erT dros Cveni<br />
winaprebi azrovnebdnen da Seqmnes<br />
saqarTvelos istoria. Tvi-<br />
Ton xelnaweri ukve uzomod didi<br />
simdidrea. yvelafers rom Tavi<br />
davaneboT, furceli dros uZlebs<br />
da drois matarebelia”.<br />
abulaZis saxelobis sagamofeno<br />
darbazi, sadac gamofenilia gansakuTrebuli<br />
mniSvnelobis mqone<br />
xelnaweri wignebisa da dokumentebis<br />
aslebi”.<br />
centris struqtura iyofa Sem-<br />
deg mimarTulebebad:<br />
direqcia, saorganizacio ganyofileba,<br />
saqmiswarmoebis samsaxuri,<br />
finansuri da materialuri resur-<br />
iyo ara mxolod qarTveli dam-<br />
Tva<br />
valiereblebisTvis, aramed _<br />
ucxoenovani adamianebisTvisac.<br />
ra masalebi moicva gamofenam?<br />
warmodgenili iyo Semdegi eqsponatebi:<br />
ekaterine dadianis kuTvnili<br />
saxareba, dabeWdili vaxtang VI-is<br />
stambaSi 1709 wels;<br />
qarTul-italiuri leqsikoni,<br />
romi, 1629 weli;<br />
vaJa-fSavelas „stumar-maspinZeli”;<br />
basili didi. swavlani _ xelnawerTa<br />
erovnuli centris berZnuli<br />
koleqcia, daTariRebuli meaTe<br />
saukuniT;<br />
sulxan-saba orbelianis qarTuli<br />
leqsikoni _ daTariRebuli<br />
1716 wliT;<br />
qarTlis cxovreba. momgebeli:<br />
dedofali ana, kaxeTis mefe aleqsandre<br />
I-is meuRle _ daTariRebuli<br />
1479-1495 wlebiT; SoTa rusTavelis<br />
„vefxistyaosani”, gadamweri<br />
_ mamuka mdivani, damkveTi _ levan<br />
dadiani. gadawerilia samegrelo-<br />
Si;<br />
general giorgi kvinitaZis sapasuxo<br />
werili JurnalSi „bedi qarTlisa”<br />
gamoqveynebul statiaze<br />
_ giorgi kvinitaZis arqividan;<br />
mefe erekle II-is mier aznaurobisa<br />
da gerbis damtkicebis sigeli<br />
tfilisel vaWar ohanezasTvis<br />
_ daTariRebuli 1785 wliT;<br />
budisti beris cxovreba _ manjuriuli<br />
xelnaweri;<br />
me-19 saukuniT daTariRebuli<br />
„yurani”;<br />
mefe vaxtang VI-is mier osiaurek<br />
beJan gogebaSvilisTvis micemuli<br />
siTarxnis wyalobis wigni _ 1715<br />
wlis 22 marti;<br />
rostom mefis mier micemuli<br />
mamulis wyalobis wigni elizbar<br />
soloRaSvilisTvis _ daTariRebuli<br />
1657 wliT da a. S.<br />
nestan bagauri _ xelnawerTa<br />
erovnuli centris ganaTlebis<br />
departamentis xelmZRvaneli:<br />
„vulocav sruliad saqarTvel-<br />
nawerTa erovnul centrs me arc<br />
ise iSviaTad vstumrob. yovelTvis<br />
velodebi raRac axals. vfiqrob,<br />
es yvela qarTvelisTvis saWiro<br />
siaxleebia. imisTvis, rom adamiani<br />
moqalaqed Sedges, man aucileblad<br />
unda icodes sakuTari warsuli,<br />
unda ainteresebdes sakuTari qveynis<br />
istoria da es interesi unda<br />
iyos uwyveti _ rac ufro mets<br />
eZeb, miT mets poulob, kiTxvac<br />
meti giCndeba da pasuxebis Ziebac<br />
erTi didi Tavgadasavalia xolme.<br />
saocari SegrZnebaa, rodesac im<br />
masalas aRiqvam sakuTari TvalebiT,<br />
romelic odesRac giswavlia<br />
da, ubralod, warmogidgenia misi<br />
realoba da konturi. Cemi azriT,<br />
maqsimalurad unda gamoiyenos adamianma<br />
yvela is Sansi, romelic masTan<br />
profesionalebis Zalisxmevis<br />
Sedegad midis. kidev ufro sainteresoa<br />
is procesi, romelic interesis<br />
zrdasa da am interesis<br />
ako bregaZe _ damTvalierebe-<br />
li:<br />
„gulaxdilad rom giTxraT, xelnawerTa<br />
erovnuli centris stumari<br />
pirvelad var. xazi minda gavusva,<br />
ucxoeli damTvalierebeli<br />
rogori didi interesiTa da cnobismoyvareobiT<br />
aTvalierebs eqsponatebs.<br />
am yvelafris Semdeg<br />
qarTvels ra ufleba aqvs, am ganZs<br />
ar gaufrTxildes? rogorc unda<br />
JRerdes, vnanob, rom dRemde am<br />
centriT ar davinteresebulvar.<br />
visurvebdi, sazogadoebaSi kidev<br />
ufro metad gaizardos cnobadoba<br />
im RonisZiebebTan Tu gamofenebTan<br />
dakavSirebiT, romelsac es<br />
centri uwevs organizebas. isic sainteresoa,<br />
rom misiT yvela asakobrivi<br />
kategoria aris dainteresebuli,<br />
rom aRaraferi vTqva araqarTulenovan<br />
adamianebze. arc is<br />
unda dagvaviwydes, rom dRevandeli<br />
realobac, adre Tu gvian, is-<br />
xelnaweri qmnis istorias<br />
xelnawerTa erovnuli centri:<br />
„qarTuli mecnierebisa da kulturisTvis<br />
umniSvnelovanes TariRs<br />
warmoadgens 1958 wlis 30 ivnisi,<br />
rodesac, saqarTvelos ssr<br />
mecnierebaTa akademiis prezidiumis<br />
dadgenilebiT, saqarTvelos<br />
saxelmwifo muzeumis xelnawerTa<br />
ganyofilebis bazaze Seiqmna mecnierebaTa<br />
akademiis daqvemdebarebaSi<br />
myofi samecniero instituti.<br />
maSinve gadawyda institutisTvis<br />
Senobis ageba. mSenebloba 1965<br />
wels dasrulda. 1962 wlidan 2006<br />
wlamde instituti atarebda akademikos<br />
korneli kekeliZis saxels.<br />
2006 wels, institutis xelnawerTa<br />
erovnul centrad gardaqmnis<br />
Semdeg, mas es saxeli CamoSorda,<br />
xolo 2015 wels kvlav aRudga.<br />
dReisTvis am dawesebulebis saxelwodebaa:<br />
korneli kekeliZis saxelobis<br />
saqarTvelos xelnawerTa<br />
erovnuli centri.<br />
korneli kekeliZis saxelobis<br />
saqarTvelos xelnawerTa erovnuli<br />
centris erT-erTi prioritetuli<br />
mimarTulebaa saerTaSoriso<br />
kontaqtebis gaRrmaveba, samecniero<br />
TanamSromlobis gaaqtiureba,<br />
perspeqtiuli saganmanaTleblo<br />
proeqtebis Seqmna, sezonuri skolebisa<br />
da sakvalifikacio kursebis<br />
Catareba da sazogadoebis informireba<br />
centrSi ganxorcielebuli<br />
muSaobisa da ganviTarebis gegmebis<br />
Sesaxeb. am sferos centrSi kurirebs<br />
samecniero TanamSromlobis,<br />
proeqtebisa da sazogadoebasTan<br />
urTierTobis departamenti.<br />
ramdenime wlis win calke erTeulad<br />
gamoiyo ganaTlebisa da gamofenebis<br />
ganyofileba. misi mizania<br />
centrSi daculi masalis digitaluri<br />
aslebis, mulaJebisa Tu saarqivo<br />
masalis eqsponireba, leqciebis<br />
Catareba, saganmanaTleblo<br />
da saswavlo proeqtebis xelSewyoba,<br />
axalgazrdobis mozidva, saSualo<br />
skolebTan urTierTobis damyareba<br />
da maTi CarTva centris<br />
proeqtebSi. am saqmes emsaxureba,<br />
agreTve, centrSi arsebuli ilia<br />
sebis departamenti, safinanso da<br />
sabuRaltro aRricxvis ganyofileba,<br />
materialur-teqnikuri uzrunvelyofis<br />
ganyofileba, Sesyidvebis<br />
samsaxuri, digitilizaciis<br />
ganyofileba (laboratoria), samecniero<br />
TanamSromlobis, proeqtebisa<br />
da sazogadoebasTan urTier-<br />
Tobis departamenti, sazogadoebasTan<br />
urTierTobisa da kulturuli<br />
programebis samsaxuri, sagareo<br />
kavSrebisa da Targmanis samsaxuri,<br />
samecniero-analitikuri<br />
da sagamomcemlo ganyofileba, sagamomcemlo<br />
samsaxuri, aRmosavluri<br />
da somxuri xelnawerebis ganyofileba,<br />
kodikologiisa da teqstologiis<br />
ganyofileba, xelovnebaTmcodneobis<br />
ganyofileba da<br />
kidev araerTi sxva.<br />
xelnawerTa erovnuli centri<br />
aris is, rac aucileblad unda arsebobdes<br />
im saxelmwifoSi, romlis<br />
mizanic namdvilad aris istoriis<br />
SenarCuneba da mis safuZvelze momavlis<br />
gaviTareba. is TviTon aris<br />
saganZuri, romelic inaxavs uZveles<br />
xelnawerebs, pirad arqivebs,<br />
istoriul dokumentebs, anu inar-<br />
Cunebs adamianebs da inaxavs maT<br />
mier Seqmnil saganZurebs.<br />
„saarqivo fondSi Tavmoyrilia<br />
qarTveli da ucxoeli mecnierebis,<br />
mwerlebis, poetebisa da sazogado<br />
moRvaweebis, mxatvrebis, politikuri,<br />
saxelmwifo da samxedro<br />
moRvaweebis, emigraciis moRvaweebis,<br />
sasuliero pirebis, agre-<br />
Tve saqarTvelos saistorio da saeTnografio<br />
sazogadoebisa da sinodis<br />
kancelariis arqivebi (sul<br />
188 saarqivo fondi). aqedan dReisTvis<br />
ukve damuSavebulia 119 fondi,<br />
danarCeni 69 saarqivo fondi<br />
damuSavebis procesSia”.<br />
garda qarTvel moRvaweebTan<br />
dakavSirebuli masalebisa, fond-<br />
Si daculia sxva qveynebis sazogado<br />
moRvaweebis Semoqmedebis amsaxveli<br />
xelnawerebi sxvadasxva enaze.<br />
nebismier SemTxvevaSi, xelnawerTa<br />
erovnul centrSi Tavmoyrili masalebi<br />
mTeli msofliosTvis unda<br />
iyos saintereso.<br />
N22 (243) 3.07-9.07.2018 w.<br />
33