0235-Muzik_Tarixi-Ilhan_Mimaroghlu-1995-233s

BİZANS VE YAH U D İ M Ü ZİK LE R İ
Grek dizilerinin batıya Bizans’ın kilise müziği aracılığıyla ulaşmış olması
dışında, Bizans müziğinin doğrudan doğruya Yunan müziğinin süreği
olduğu sanısı yanlıştır. Bizans kilise müziği geleneği yıkılmış olduğu için
bu müziğin nitelikleri üzerinde elde kesin bilgiler yoktur. Sanılara göre Bizans
müziği, başlangıcında, Yahudi müziğinin etkisi altında gelişen yepyeni
bir geleneğin örneğiydi. Teksesli, kesin ölçülerden yoksun ve özgür ritimli
olan bu müzik, kullandığı diziler açısından (echoi denir bu dizilere)
Batı kilisesinin dizilerine büyük benzerlikler gösteriyordu ve tonoi derken
Grek dizilerinden kesinlikle ayrılıyordu.
Bugün eldeki belgeler, on iki ve on üçüncü yüzyıllardan kalma elyazılan,
Bizans müziğinin "klasik" geleneğini örneklemektedir. Am a on üçüncü
yüzyıldan başlayarak bu gelenek, özellikle colomtura türü, çok notalı ve
süslü geçitlerin kilise melodilerine katılmasıyla yavaş yavaş çözülmeye başladı.
On sekizinci yüzyılda da Bizans müziği, Türk ve Arap müziklerinin
yoğun etkisi altına girdi. Bugün İstanbul’da Rum Ortodoks Kiliselerinde
kullanılan müzik, Bizans müziği geleneğinin bu etkiler altmda çözülmüş,
ya da başlangıçtakinden ayrı bir geleneğe dönüşmüş durumunu örnekler.
Yahudi müziğine gelince, tapmak müziği Levit denen müzikçilerin
elindeydi. Süleyman çağında tapmak törenlerinde, hasasra adı verilen bir
türlü trompet, magrefa adım taşıyan bir türlü org ve zilçal adlı bugünün orkestra
ziline benzeyen bir vurma çalgısı başlıca çalgılar arasındaydı. Bunların
yanında Yahudilerin, Mısır’la, eski Yunan’la ve türlü Asya ülkeleriyle
ortak çalgıları vardı: Nevel (büyük aıp), kinnor (bir türlü lcitara), hali! (bir
türlü zuma) vb. Bugüne kalmış tek Yahudi çalgısı, şofar adı verilen koç
boynuzudur.
Tapmaklarda söylenen şarkılara gelince, bunların da Gregor melodilerine
büyük benzerlikleri olduğu anlaşılıyor. Gerçi o çağlardan elde kalmış
belge yoktur ama, bugün Yemen’de, Babil’de, İran’da ve Suriye’de,
birbirleriyle ilintisi olmayan Yahudi boylarının müzikleri arasındaki çok
büyük benzerliklere bakarak eski bir geleneğin bozulmadan süregelmiş olduğu
sanısına varılabiliyor.
18