0235-Muzik_Tarixi-Ilhan_Mimaroghlu-1995-233s

du. Görülüyor ki yasak sökmemiş ve çalgılar kilise kapısından içeri girmiş,
bu ara org yedinci yüzyılda kilise yöneticilerinin de hoş görmeye başlamasıyla,
dinsel törenlerde koronun sesini desteklemek amacıyla kullanılmaya
başlanmıştı.
Din dışı uzanımlar doğrudan doğruya Gregor melodilerinde de görülüyordu.
Tropus ve sequentia1at bir Gregor melodisine eklenen sözlere verilen
addır. Melodinin başma ya da ortasına eklenen sözlere tropus, sondaki
alUluia melodisinin notalarına uydurulanlara da sequentia denir. Önceleri
bu ek sözler için kutsal yazılar kullanılırdı. Fakat yavaş yavaş kutsallığın
sınırlan aşıldı ve dindışı şiirler de Gregor melodilerine sızdı. Öylesine
ki hangi tropus ve sequentiaharm kullanılması gerekeceğini belirtmek ve
geri kalanlarım yasak etmek için kilise yöneticileri kararlar aldılar.
Onuncu yüzyıldan bu yana müzik artık, kilise duvarlan içinde gelişen,
fakat evrimini dinsel kaygılann değil, dinle ilintisiz kişisel davranışların
yönelttiği bir sanat dalı olmuştur
ÇOKSES GELİŞİYOR
Organum'un getirdiği "birden fazla ses" anlayışım geliştirmek ve çoğalan
seslere özgürlük kazandırmak amacıyla yapılan deneyler önce discant’a
ulaştı. Bu kere artık sesler cantus fırmus’a, yani baş ses'e, yani Gregor melodisine
koşut olarak değil, ters yönde de ilerleyebiliyorlardı; biri inerken
öteki çıkabiliyordu. Sonra, ikinci ses artık ille de baş ses’in altmda değildi;
üstünde de olabiliyordu. Derken İngiltere’den cantus gemelli, "ikiz şaıkı"
Avrupa’ya ulaştı. Birbirlerine üçüncü aralık bağıyla ilintilenmiş sesleri
olan ikiz şaıkı, discant'a katılan öğelerden biri oldu; Fransızlar buna fauxbourdon
dediler. Gün geldi ki Gregor melodisinin kullanılmadığı, da oldu;
bağımsız biçimin bu türlüsüne de conductus dendi.
Çoksesin evrimi notalama yöntemlerinde kesinliğe doğru bir gelişme
gerektiriyordu. Guido d’Arezzo’nun, notaları adlandırmış ve porte üstündeki
yerlerini belirtmiş olması, bir yandan kullanılan "neuma" yazısıyla birlikte
gerçi, geçmiş yüzyıllar boyunca kulaktan kulağa ulaşan Gregor melodilerinin
ve sonradan bunlara, icrada çok kere doğaçtan söyleyiş yoluyla
eklenen seslerin anılması için, ilk adımlar da yetebilirdi ama, ses artışındaki
gelişmeler artık yalnız kulağa ve kulak anısmı destekleyen ilkel bir notalama
yöntemine uymuyordu. Her şeyden önce nota değerlerinin, kesin sürelerin
belirtilmesi isteniyordu. Müzikte zaman öğesinin sağlamlaştırılması
gerekiyordu. Bu yolda ilk adımlan atanlann üç kişi olduğu tanınır: Garlandialı
Johannes ve iki Franco, biri Parisli öbürü Kolonyalı... Notaların süre
değerlerini belirttikleri yıllar da 1100 yılı çevTesindedir. O zamana kadar
"ritim makamı" adı altmda, kilisece, "ikili zaman” ölçüsü tanınıyordu. Daha
sonra üçlü zaman yaygınlaştığında, önceleri üçlü zamanı dindışı sayıp
tanımak istemeyen kilise, daha sonra bu yaygınlığı, bir kulp takıp "kutsal
22