0235-Muzik_Tarixi-Ilhan_Mimaroghlu-1995-233s

HALK MÜZİĞİ VE "YENİ SANAT"
Kilise dışı müziği canlandıran bir etken, haçlı seferleriydi. "Kâfirlere"
karşı girişilen savaşlar bir yandan kahramanlık edebiyatının yayılmasına,
öte yandan Arap illerinden hem melodilerin, hem çalgıların Avrupa’ya gelmesine
yol açtı. Gezgin şarkıcılar bu edebiyatı ve bu müziği Avrupa'nın
dört bucağında okudular, söylediler. Oysa bunlar önceleri, bir ödevnliş gibi,
kilise müziğini söylemekle yetinirlerdi. Artık şimdi kendi şarkılarını uyduruyorlar,
şatodan şatoya, tavernadan tavernaya geziyorlar, manastırların
bile kapılarından içeri girebiliyorlardı. Gezgin şaıkıcılann Kuzey Fransa’da
çalışanlarına trouven, Güneydekilerine trvubadour, İngiltere’dekilerine
harper, Almanya’dakilerine minnesinger denir. On iki ve on üçüncü yüzyıllarda
yaşamış ve gezmiş halk şarkıcılarından bugüne birçok söz, fakat
pek az müzik örneği kalmıştır. Troubadour Adam de la Hale’ın
(1220-1287) Napoli’deki Fransız sarayı için hazırladığı Le jeu de Röbin et
Marion, ilk hafif opera örneği sayılır. Adam de la Hale’ın bu ünlenmiş eseri
aslında, o yılların geçerlikte olan bir halk şarkısı türünde, "pastourelle"
türünde yazılmış şarkıların sahneye aktarılmasından, sahne gereklerine az
çok uygun olarak art arda sıralanmasından öteye gitmemektedir. Demektir
ki "Jeu de Röbin et Marion" henüz, operanın başlangıcı olarak görülemez.
Çünkü izleyicisi olmamıştır; bir yeniliğin simgesi değildir, çünkü çağın
şarkılı tiyatro eserlerinden -gerçi en önemlisidir, fakat- yalnızca biridir;
hem de operanın başlaması için daha iki yüzyıldan çok bir süre beklemek
gerekecektir.
Troubadour’lann müziği, sanat müziğinde yeni akınım belirmesine,
kilise müziğindeki katı düzene baş kaldırılmasına yol açtı. On dördüncü
yüzyılda başgösteren bu yeni akıma Ars Neva (Y en i Sanat) adı verilir. Y e ­
ni Sanat akımının öncüsü ve sözcüsü Philippe de Vitry (1285-1361) Ars
Nova adım taşıyan kitapçığında gelenek bağlarının koparılmasını salık veriyordu.
Vitr/nin motet’leri, öne sürdüğü yeni kuramlara örnek oldu. Artık
her ölçünün kuvvetli zamanında, yalnız kilisenin uygun orantılar saydığı
dördüncü, beşinci ve sekizinci aralıklar değil, üçüncü aralıklar da yer alabiliyordu.
Daha Önemlisi, kilisenin "ritmik makamlar'inın yerine, yeni bir ri-
24