0235-Muzik_Tarixi-Ilhan_Mimaroghlu-1995-233s

Ç ALG ILAR VE Ç ALG I M Ü Z İĞ İ BİÇİM LERİ
Operanın doğuşuna yol açan ve o günlere kadar gittikçe gelişmiş ve
yayılmış olan çoksese karşı bir tepki diye görülebilecek olan tekses yaygınlığı
bir yandan da çalgı müziğinin büyümesine, çalgı müziği biçimlerinin ortaya
çıkmasına yol açmış, hem de çalgı yapımcılığındaki ilerlemelerin dürtüsü
olmuştur. Sırası düşmüşken burada, tekses (monodie) terimindeki anlamın,
örneğin alaturka müzikteki tekses kavramından ayn olduğunu belirtmek
gerekir. Avrupa müziğinde on yedinci yüzyılda başlayan tekses akımından
söz ederken "eşlikli tekses": anlamalıyız. Yoksa,dokuzuncu yüzyıla
kadar kilise müziğinde süregelen, ya da bugün bile alaturka denen müzikte
dokuzuncu yüzyılın ilkel çoksesliliğine bile ulaşamamış olan bir özellik
söz konusu değildir.
Önceki yüzyılların gitgide gelişmiş, gitgide karmaşıklaşmış çoksesi yarımda
kendini gösteren eşlikli tekses, yıllar geçtikçe müzik dilinin türlü biçimlerine
uyarak Avrupa'nın dört bir köşesine yayılmıştır. Bir yandan kilise
müziği, öte yandan da -önceleri eşlikli teksesteki görevi şarkıcının söylediği
melodiyi desteklemek olan - çalgıların gitgide kimlik kazanmalarıyla
koşullanan müzik tekses akımı içinde kimliklerini güçlendirmişler, evrimlerini
sürdürmüşlerdir. Sonat ve konserto, teksesin uyandırdığı yeni ilgiye dayanarak,
tek başma çalan çalgıcının, tek bir melodi çizgisinin kıvrımları ve
ayrıntıları yoluyla dinleyicisinin ilgisini çekme çabalarının sonucunda gelişmiş
biçimlerdir.
Görelim, on yedinci yüzyılın çalgıları nelerdir? Bunları çalanların durumları,
önemleri, başarılan nedir? Çalgı müziğinin yayılması, müzik sanatına
neler kazandırmıştır?
Yukarda Monteberdi’den söz ettik ve bu bestecinin operalan için
kurduğu orkestrada yalnızca, Peri ve Caccini’nin opera orkestralan gibi,
lavta ile klavyeli çalgıdan ortaya çıkmış bir "iskeletle yetinmediğini, ilerici
günlerin orkestrasının nüvesi sayılacak bir çalgıcılar grubuna başvurduğunun
bilindiğini belirttik. On yedinci yüzyılda orkestranın gelişmesi, orkestrada
kullanılan çalgıları yapanların daha ileri yapım yöntemleriyle çalışmaları,
çalgıcının gitgide eşlik görevinden ayrılıp tek başına yz da çalgı toplulukları
içinde çalabilme yetisini kazanması, bestecilerin özellikle çalgılar
için artan sayıda müzik yazmaları ve bu müziğe yeni biçimler kazandırmaları,
konumuz olan çağa daha sonraki yüzyılların müzik evrimi açısından
büyük önem kazandırmaktadır "Klasik" ve "romantik" çağlar, sonuçta da
yirminci yüzyıl müziği, on yedinci yüzyılda atılmış temeller üzerine kurulmuştur.
Hem, eski Yunan’dan beri, eski Yunan’dan bile daha önce, şarkı
söyleyen sese bir ya da birkaç çalgının eklenmesi her zaman hoşa gitmişti.
N e var ki Hıristiyanlık, çalgıları yasak etmiş, yalnız sese dayanan bir müziği
desteklemiş, bu yüzden de çalgılara özgü bir müziğin büyümesi geciktikçe
gecikmişti. On yedinci yüzyılda çalgı müziğinin de artık, kilise dışı b r
38