SOKRATES, BUDDA I JEZUS: OD MITU DO AUTORYTETU

Sokrates, Budda i Jezus: od mitu do autorytetu
• Ewangelia Tomasza – najstarsza warstwa od około 50 roku, całość około
połowy II wieku
• Ewangelia Marka – około 60 roku
• List Pawła do Kolosan – po 60 roku
• Ewangelie Mateusza, Łukasza i Jana – od około 70 do około 100 roku
• 1 List Pawła do Tymoteusza – przełom I i II wieku (Cullmann 1968:56-96;
Langkammer 2002:252; Rakocy 2003:386-387; Starowieyski 2007:37-
38).
Do poszerzenia naszej wiedzy o życiu Jezusa przyczynili się m.in.
A. Schweitzer (1961), R. Bultmann (1963), G. Vermes (2003, 2008), M. Smith
(1981), E.P. Sanders (1985), J.P. Meier (1991:1.56-166; 2001), Crossan (1997)
i inni uczestnicy Jesus Seminar, C.A. Evans (1995), oraz G. Thiessen i A. Merz
(1998:17-89). 9 Bultmann (1968:35) jest autorem słynnych słów: „O życiu
i osobowości Jezusa nie potrafimy powiedzieć nic, bo cząstkowe i legendarne
źródła chrześcijańskie, które posiadamy, ostentacyjnie lekceważą tę sprawę,
a poza nimi żadne inne źródła nie mówią o Jezusie” (cyt. w: Duquesne
1996:181). W podobny sposób G. Bornkamm (1977:11) stwierdził: „Nikt nie
jest już w stanie odtworzyć życia Jezusa”. Smith (1981:6) porównał próbę odkrycia
historycznego Jezusa do usiłowań fizyka, próbującego schwytać na kliszy
fotograficznej i opisać cząstki elementarne. Zrozumienia jego postaci nie ułatwiają
ortodoksyjni teolodzy, którzy wszystko, co Nowy Testament pisze na temat Jezusa,
uznają za fakty historyczne, zamiast za konsekwencję nieuchronnego procesu
mityzacji jego postaci (Davies 1995:19).
Poszukiwanie „historycznego Jezusa” przeszło przez trzy fazy. Kulminacją
pierwszej była praca Schweitzera (1961), ustalenia drugiej, postbultmannowskiej
fazy, podsumował J.M. Robinson (1959), zaś trzecią zapoczątkowała publikacja
książki Sandersa (1985). Niektórzy do nurtu trzeciego poszukiwania zaliczają tych
badaczy, którzy jeszcze na początku lat 70. wnieśli znaczący wkład w badania
Jezusa. Ukazali go bądź jako charyzmatycznego żydowskiego uzdrowiciela (Vermes
2003), bądź jako maga (Smith 1981), bądź jako głosiciela radykalnego prze-
9
Por. Robertson (1946:30-107), Paget (2003), Watson (2003), Allison (2005:4845-4848) i The Quest
(b.d.).
81