SOKRATES, BUDDA I JEZUS: OD MITU DO AUTORYTETU

Sokrates, Budda i Jezus: od mitu do autorytetu
myśli autorów ich hagiografii. Mogą o tym świadczyć choćby liczne sprzeczności
między tym, co postaci „Sokratesa” i „Jezusa” mówią w różnych utworach.
9. Przeciwnicy całej trójki tworzyli ich czarną legendę. W toku rozwoju ich legend,
każdy z nich stał się nowym bogiem i zaczął odbierać boską cześć, mimo iż
żaden za boga się nie uważał. Każdy nowy element ich tradycji pokazywał niezwykłość
ich postaci. W pierwotnej tradycji przyznawali się do swojej niewiedzy,
w późniejszej są wszechwiedzący. Anarchizujące postacie Sokratesa, Buddy
i Jezusa z liminalnego, pierwotnego okresu zostały zastąpione przez ich nowe,
boskie wersje, dostosowane do oczekiwań nowopowstałych, świeckich
i duchownych elit.
10. Gdyby Sokrates, Budda i Jezus nie buntowali się przeciw autorytetom, to nigdy
nie powstałyby, odpowiednio, platonizm, buddyzm i chrześcijaństwo. W tym celu
musieli zakwestionować dotychczasowe autorytety, które nie przystawały do
nowych czasów.
11. Buddyzm i chrześcijaństwo związały się z władzą i stały ideologiami, choć
chrześcijaństwo w znacznie większym od buddyzmu stopniu. O ile
w chrześcijaństwie obowiązywała jedna ustalona wizja życia Jezusa (a tych, którzy
podczas kontrowersji w zakonie franciszkanów uważali go za ubogiego, prześladowano),
w buddyzmie nigdy nie miało to znaczenia. W przeciwieństwie do tego
na bazie życia Sokratesa nie powstała żadna ideologia, nie ukuto nawet pojęcia
„sokratyzmu”.
12. Co najmniej dwie rzeczy świadczą zdecydowanie na korzyść Buddy Śakjamuniego.
O ile Sokrates i Jezus byli skazanymi na śmierć kryminalistami (por. Fascher
1959:75), Budda nim nie był. Budda nie był też fanatykiem jak Sokrates czy Jezus,
którzy stosowali przemoc symboliczną wobec swoich uczniów i gotowi byli
umrzeć za swoje idee.
13. Analiza ich żywotów pokazuje daleko sięgającą paralelność wątków. Jest
bardzo prawdopodobne, że szereg toposów z życia Sokratesa i Buddy znalazło
nową rolę w hagiografiach Jezusa, 50 choć nie można też wykluczyć wpływów
50 Za znamienne należy uznać to, że między Sokratesem a Jezusem jest 10 razy więcej podobieństw
niż różnic. Zob. Sokrates w kręgu twórców nowych ruchów religijnych, rozdz. 5, w: Sieradzan b.d.
2.
113