SOKRATES, BUDDA I JEZUS: OD MITU DO AUTORYTETU

Sokrates, Budda i Jezus: od mitu do autorytetu
na tle bogów, gdyż wydaje się być uosobieniem aretē: jest zawsze sprawiedliwy,
wszystkich nakłania do życia w zgodzie z aretē, nigdy nie czyni niczego
nieprawego, a w końcu oddaje życie za swoje idee. Co więcej, przekonuje, że
słowa boga należy sprawdzić, a nie przyjmować na wiarę, i że ludzie krytycznie
podchodzący do własnego losu i analizujący go, są mili bogu (Obrona Sokratesa
21A-24A). Oba są sprzeczne z ówczesną tradycją grecką. Sokrates Platona
najwyraźniej uważa, że bóg woli człowieka wykorzystującego rozum do
krytycznego spojrzenia na religię od ślepo wierzącego teisty.
Buddę pokazano jako większego od bogów hinduizmu, gdyż w przeciwieństwie
do nich poznał prawdę i wyzwolił się z niewiedzy. Już winaja ukazuje Buddę jako
postać niezrównaną, w pełni oświeconego, wszechwiedzącego mistrza, który jest
niesplamiony przez świat, gdyż zniweczył niewiedzę (Sutta-vibhaZga I 5, Horner
1996:10). Ten obraz Buddy był potem sukcesywnie rozwijany. 34 Różnica między
Buddą a arhatem czyli jego zrealizowanym uczniem polega tylko na tym, że
Budda jako pierwszy odkrył prawa rządzące światem i założył sanghę. Pod
względem realizacji każdy arhat jest mu równy.
Jezusa pokazano jako większego od Mojżesza i proroków, jako naturalnego syna
Jahwe. To, co Żydzi traktowali jak metaforę, dla chrześcijan stało się rzeczywistością.
Wyjątkowość Jezusa na tle jego zwolenników zawsze stanowił problem
zwłaszcza dla teologii mistycznej, w której zrealizowany chrześcijanin jest
uważany za „boga z łaski”. Tym bardziej, że autor kanonicznego tekstu uznaje
każdego chrześcijanina za nosiciela ducha Bożego urodzonego z nasienia (sperma)
Boga (1J 3.9).
11. HIERARCHIA WARTOŚCI
Dla całej trójki najważniejszy był cel duchowy, odpowiednio: kultywacja aretē
(Sokrates), oświecenie (Budda), zbawienie (Jezus). W przypadku Buddy, po porzuceniu
społeczeństwa, rodzina i ojczyzna przestały mieć dla niego znaczenie. Jego
stosunek do nie-Arjów nie jest znany. Jednak dla Budda człowiekiem prawdziwie
34
Ariyapariyesanā Sutta 26.19, ÑāNamoli, Bodhi 1995:260; Mahāvastu III 326, Jones 1949:3.317-
318.
101