SOKRATES, BUDDA I JEZUS: OD MITU DO AUTORYTETU

Sokrates, Budda i Jezus: od mitu do autorytetu
sjańską podzielali także Rzymianie. 1 W Palestynie oczekiwania te nałożyły się
na kryzys judaizmu. W czasach Jezusa nie karano już śmiercią za łamanie szabatu,
nie tylko dla ratowania życia, ale nawet napojenia zwierząt (Łk 13.15; 14.5).
W miejsce zasady prawa talionu z Tory wprowadzono odszkodowanie pieniężne
(Carpenter 1999:92).
Aby zaprezentować nowych bohaterów w nowych czasach, stworzono nowe
gatunki literackie. Platon wprowadził dialog i list filozoficzny, 2 Ksenofont
wspomnienia (Jaeger 1962:67), mnisi buddyjscy sutty i sutry, a ewangeliści
ewangelie. Nowy nauczyciel w nowych czasach posługując się nowym gatunkiem
literackim, stosuje nowe metody nauczania: Sokrates wykorzystuje mity,
a Budda i Jezus przypowieści. 3 Sokrates ponadto wprowadził oryginalne metody
dochodzenia do prawdy: majeutykę i elenktykę.
2. POSZUKIWANIA HISTORYCZNYCH POSTACI SOKRATESA, BUDDY I JEZUSA
Nowożytna, powstała na Zachodzie, nauka podjęła w XIX wieku próby demitologizacji
postaci Sokratesa, Buddy i Jezusa. Chcąc dojść do ich rzeczywistych,
historycznych postaci, usiłowano odrzucić to, co uznawano za elementy mitologiczne,
aby tym samym oddzielić fakty od mitów i legend. W końcu uznano to
przedsięwzięcie za niewykonalne, gdyż fakty obrastają w mity i legendy już
w chwili tworzenia biografii i stają się nierozdzielne. W związku z tym odkrycie
faktycznych kolei życia całej trójki jest praktycznie niemożliwe. Zamiast biografii
we współczesnym znaczeniu mamy obraz biograficzny, czyli symulakrę
postaci. Do ich przypadków znajdują zastosowanie słowa Nietzschego
(1994:211), który uważał, że nie mamy do czynienia z faktami, tylko z interpreta-
1 Euzebiusz z Cezarei 1924:114-115, ks. III 19-20. Por. Wallis (1918:32) i Schonfield (1995:21).
2 Co prawda, DL (II 48) pisał, że dialog wprowadził Zenon z Elei, ale dodał też, że to właśnie
Platona, który doprowadził ten gatunek literacki do doskonałości, powinno się uważać za jego
twórcę (s. 184)
3 Jeden z mitów relacjonowanych przez Sokratesa jest w Gorgiaszu (523A-527E). Kilka przypowieści
Buddy podaję w: Sieradzan 1987:67-70. Przypowieści Jezusa znajdują się np. w Mt 13;
20.1-16; 21.28-22.14. Mk 4.2, 34 podkreśla, że Jezus przekazywał swoje nauki głównie za pomocą
przypowieści. Sthitaprajna (2004:77) dowodzi, że źródłem przypowieści Jezusa są przypowieści
Buddy, gdyż był to gatunek niemal nieznany w tradycji żydowskiej, a jedyną znaną w jego
czasach przypowieścią biblijną, była krótka opowieść Natana (2Sm 12.1-5). Por. tamże, s. 105.
75