SOKRATES, BUDDA I JEZUS: OD MITU DO AUTORYTETU

Sokrates, Budda i Jezus: od mitu do autorytetu
słowem, imieniem, postacią, mocą i mądrością bożą, a w końcu fundamentem
Kościoła. 26
Profetyzm wiąże się nawet z Sokratesem. Nie chodzi o to, że przepowiadał
niektórych swoim uczniom przyszłość, o czym wspomniał np. Platon (Teajtet
142C; Eutyfron 3C), ale o interesujący fragment Obrony Sokratesa (38C), gdzie
mówi, że choć nie jest mędrcem, to za takiego zostanie kiedyś uznany. Kreacja
autorytetu Sokratesa-mędrca przez Platona powiodła się, mimo iż ten sam Platon
nieustannie zapewnia, że jego Sokrates nie dysponuje żadną specjalną wiedzą, ani
nie jest nauczycielem (20C, 33AB).
8. DO KOGO ADRESOWALI SWOJĄ NAUKĘ?
Sokrates kierował swoje przesłanie głównie do ludzi zamożnych (Obrona
Sokratesa 23C; Gagarin, Woodruff 1995:XXI). Wśród jego uczniów byli zarówno
ludzie bogaci, jak i biedni, choć pierwszych było więcej niż drugich. 27
Przesłanie Buddy było uniwersalne, gdyż wszyscy ludzie cierpią, ale Budda
adresował swoją naukę głównie do mieszkańców miast i nowych klas społecznych,
które dorobiły się na rozwoju gospodarczym, a więc głównie do kupców
(Nakamura 2000:25). Ponad 90% jego uczniów należała do trzech wyższych
stanów społeczeństwa hinduskiego. 28
W przeciwieństwie do nich, nauka Jezusa apelowała głównie do najniższych
warstw społecznych. 29 Jezus przebywał w otoczeniu ludzi, z którymi ani prawo-
26 1Kor 1.2, 24; 3.11; Rz 5.14; 10.17; Flp 2.6; Dz 10.43; 13.23.
27 Bogaci byli Charmides, Kritiasz, Alkibiades, Platon i Kriton, a biedni Ajschines ze Sfettus
i Antystenes. Fedon był bogaty, ale później został niewolnikiem; Sokrates miał go wykupić
z niewoli (DL II 34, 105).
28 Spośród 328 mnichów, których pochodzenie wymieniono w kanonie palijskim, około 40%
stanowili bramini, około 30% wajśowie, około 23% kszatrijowie, a tylko 7% śudrowie
i pozakastowcy (Gombrich 1988:56). Weber (2000:211) sugerował, że pratimoksza kształtowała
się stopniowo po śmierci Buddy, i że pierwotnie każdy, a nie tylko mnich, mógł osiągnąć wgląd,
z wyjątkiem kategorii osób, które wymienił w p. 193. Tam powołuje się na Pytania Milindy (IV
8.54), których autor odrzuca możliwość osiągnięcia oświecenia przez dziecko siedmioletnie lub
młodsze (Rhys Davids 1894:177-178).
29 75% mieszkańców Palestyny w czasach Heroda to byli ludzie ubodzy: wieśniacy, robotnicy najemni,
dzierżawcy ziemi, rzemieślnicy i niewolnicy, Ponad nimi w hierarchii społecznej znajdowali się
członkowie miejskiej elity: kapłani, pisarze, poborcy podatkowi, kupcy, rządcy i służba dworska
95