SOKRATES, BUDDA I JEZUS: OD MITU DO AUTORYTETU

Sokrates, Budda i Jezus: od mitu do autorytetu
• z pierwotnej sanghi Buddy wyłoniła się mahasanghika, która zapoczątkowała
mahajanę
• nie wszyscy piszący o Sokratesie byli jego apologetami
• wśród odwołujących się do Jezusa nie brakowało tych, których Kościół
uznawał za heretyków.
Jak jednak wytłumaczyć fakt, że we wszystkich trzech przypadkach pisma uznane
przez ortodoksów za kanoniczne, wspominają o udzielaniu takich nauk przez
główny autorytet?
Zarówno według Arystofanesa, jak i Platona Sokrates przekazywał pewne nauki
wyłącznie wtajemniczonym uczniom. 32
Budda przyznał, że przekazał uczniom ledwie niewielką ilość nauk spośród tych,
jakie posiada; te tylko, które uznał za użyteczne dla nich i wiodące do nirwany
(SaccasaLyutta 31, Bodhi 2000:1857-1858). Powołując się na ten fragment, tantrycy
przekonują, że nauki zawarte w tantrach są także autorstwa Śakjamuniego,
a miał on je przekazywać w formach tantrycznych bóstw takich jak Kalaćakra.
Buddyzm szybko stał się nauką tajemną, gdyż najważniejsze elementy doktryny
były zastrzeżone dla mnichów, a świeckim przekazywano tylko proste nauki
etyczne (Weber 2000:211).
Nie tylko Ewangelia Tomasza i inne teksty gnostyckie wspominają o naukach
tajemnych, jakie przekazywał Jezus. Także w ewangeliach kanonicznych Jezus „na
osobności” (Mk 4.10; 9.28; 13.3), albo „w domu” (10.10; por. 7.17-18) przekazuje
uczniom jakieś wyjaśnienia. Trudno orzec, czy były to nauki o charakterze
politycznym, przeznaczone dla konspiratorów będących zwolennikami Jezusamesjasza,
czy gnostyckie nauki o osiągnięciu wyzwolenia z trudów egzystencji,
przypominające nauki tajemne innych tradycji (por. Sieradzan 2000; 2007c).
10. CIĄGŁOŚĆ I ZMIANA
Zainicjowane przez nich rewolucyjne przemiany polegały na akcentowaniu
konieczności dokonania wewnętrznej transformacji jako niezbędnej dla prawidło-
32 Arystofanes 2001:2.181, 188, Chmury 140, 143, 258-259; Platon 1958a:41, Fedon 62B; Platon
1991:161, Menon 81BC; Platon 1958b:120, Państwo 378A; Platon 1990:30, Kratylos 412E-413A.
99