SOKRATES, BUDDA I JEZUS: OD MITU DO AUTORYTETU

Sokrates, Budda i Jezus: od mitu do autorytetu
ście do kwestii prawdy (o ile Sokrates i Budda skłaniali innych do osobistego
poszukiwania prawdy, to Jezus głosił, że jego słowa są prawdą) (s. 61-70, 217-
236). Najważniejsze różnice między nim tkwią jednak w tym, że późniejsza
tradycja co innego mówi o nich niż oni sami mówili o sobie (s. 167-194). Niniejszy
artykuł powstał niezależnie od książki i wywiadu z Lenoirem (2009b)
i ujmuje zagadnienie z zupełnie innej strony.
Także dostrzeżenie w nich autorytetów nie jest dla nikogo zagadką. Przykładowo,
K. Jaspers (2000:155-167) uznał ich – obok Konfucjusza – za autorytety,
które wyróżniają się na tle innych głębią myśli i zakresem oddziaływania.
W dziejach świata pod ostatnim względem dorównuje im tylko Mahomet. Cała
trójka wywarła ogromny wpływ na filozofię i życie duchowe ludzkości. Do ich
wspólnych cech zaliczył: wyrazistość charakterów, radykalizm nauczania, quasiprorockie
metody, akcentowanie znaczenia przemiany w życiu człowieka,
podkreślanie realności śmierci, głoszenie miłości wobec wrogów, zwrócenie
uwagi na znaczenie milczenia i niewiedzy. Ich znaczenie widział nie w bezkrytycznym
ich naśladowaniu, lecz w umiejętności zastosowania we własnym życiu
podjętych przez nich fundamentalnych kwestii ludzkiej egzystencji: sensu cierpienia,
niewiedzy, śmierci itp. Jaspers jednak pominął milczeniem mityczność
ich żywotów i to, że to właśnie jako postacie na poły mityczne wywierali oni
i wywierają wpływ na innych.
Wszystkich trzech można uznać za symbole przemian, jakie dokonały się
w ich czasach, odpowiednio, w Grecji, Indii i Palestynie. M. Weber (2000:129)
przypisywał pojawienie się charyzmatycznych specjalistów od sacrum
w czasach Sokratesa i Buddy zmianom w habitusie duchowym, a N. Symington
(2009:290) powstaniu wielkich cywilizacji. To samo możemy powiedzieć
o czasach Jezusa, w których działali mesjasze i charyzmatyczni uzdrowiciele
(Vermes 2003:86-100).
M. Carrithers (1999:24-27), H. Namakura (1986:8) i P. Balcerowicz (2003:15)
dostrzegli podobieństwo sytuacji społecznej w Grecji w epoce klasycznej
i w Indii w czasach Buddy. Gwałtowne przemiany po okresie niepokojów społecznych,
rozwój gospodarczy, dobra koniunktura, dobrobyt, nadwyżki w handlu
– to wszystko przyczyniło się do pojawienia nowych idei. W owych czasach
powstawały miasta-państwa, niewielkie, ale złożone i kosmopolityczne organizmy
państwowe, które na Zachodzie dały później początek najpierw imperium
73