SOKRATES, BUDDA I JEZUS: OD MITU DO AUTORYTETU

Sokrates, Budda i Jezus: od mitu do autorytetu
Ad 2a. Wśród ich krytyków nie brakowało takich, którzy z powodu ich
cudotwórczych zdolności uważali za zwykłych magów Buddę, bądź Jezusa. 40
W Talmudzie czytamy: „Jezus Nazarejczyk uprawiał magię i zwodził Izraela”
(Sanhedrin 107b, ANT 2003:165). Żydzi niechętni Jezusowi nie negowali
posiadania przez niego zdolności cudotwórczych, choć przeczyli, żeby jego moc
pochodziła od Boga (Mk 3.22; J 10.20). Uważali go za opętanego przez demona
(J 7.20; 8.48; 10.20-21). Sokrates, choć cudów nie czynił, także był uważany za
maga. Taki obraz Sokratesa pojawia się u Platona, Timona z Flintu, Pliniusza
Starszego, Apulejusza i Libaniosa (Sieradzan b.d. 1).
W tym wypadku mamy do czynienia z odmienną interpretacją tych samych
zjawisk: to, co dla ich zwolenników było cudami, dowodzącymi ich
niezwykłego, ponadludzkiego statusu, dla ich przeciwników było zwykłą magią
i manipulacją umysłami naiwnych.
Z perspektywy Webera (2000:230), który uważał magię i postać zbawcy za
jedyne istniejące „możliwości soteriologiczne”, w sposób doskonały w pierwotnym
ujęciu magiem i zbawicielem jest wyłącznie Jezus. Sokrates jest tylko magiem,
który nigdy nie stał się zbawcą, natomiast Budda to mag, który stał się zbawcą, ale
jedynie dla prostych wyznawców.
Ad 2b. Pojęcie przemocy symbolicznej jest równie pojemne, jak pojęcie
magii, gdyż każdą perswazyjną działalność można uznać zarówno za formę
wywierania magicznego wpływu, jak i przemocy symbolicznej. Widać to
w perswazyjnym stylu nauczania i argumentacji całej trójki, a nie tylko
w argumentacji typu sofistycznego, której od starożytności dopatrywano się
u Sokratesa. Przemoc symboliczną widać też w sposobie werbunku zwolenników
przez Sokratesa i Buddę. Jak Sokrates powiedział do Ksenofonta: „Pójdź za
mną i ucz się tej wiedzy” (DL II 48, s. 104), a Budda mawiał przy pierwszym
spotkaniu: „Pójdź za mną” (Rhys Davids 1880:113-114, komentarz do Nidānakathā
281), tak Jezus mówił: „Pójdźcie za mną” (Mk 1.17; Mt 4.19). O ile jednak
Jezus wzywał innych do naśladowania go (Mk 8.34), to Budda do odkrycia własnej
natury.
40
Budda: Upāli Sutta 8, ÑāNamoli, Bodhi 1995:480; Sieradzan 2005a:428-429; Jezus: Sieradzan
2005b.
105