SOKRATES, BUDDA I JEZUS: OD MITU DO AUTORYTETU

Sokrates, Budda i Jezus: od mitu do autorytetu
Badacze tacy jak Thundy (1993:267), Lindtner (2001, 2003abc, 2004, 2007),
E.R. Gruber i H. Kersten (1996), oraz Derrett (1995) akcentują bezpośredni
wpływ pism buddyjskich. Według Thundy’ego (1993): „paralele zachodzące
między Chrystusem a Buddą są czymś więcej niż tylko zwykłymi, niezależnymi
analogiami i spekulacjami” (s. 52). Odrzucił pogląd, że „te wspólne tradycje to
tylko wariacje [na temat – J.S.] archetypów albo tych samych mitycznych bądź
hagiograficznych struktur” (s. 151). Jego zdaniem wyżej wspomnianą koncepcję
Dibeliusa można by uznać za prawdziwą, gdyby chodziło o dwadzieścia kilka
przypadkowych analogii znalezionych w różnych biografiach w wielu tradycjach.
Tutaj natomiast mamy do czynienia z 41 paralelami zawartymi
„w czterech krótkich rozdziałach i paralel tych nie ma w innych tradycjach poza
tymi dwoma”. Co więcej, wszystkie one dotyczą wyłącznie epizodów opisujących
dzieciństwo Buddy i Jezusa (s. 152). Z tego wynika, że ewangeliści
z premedytacją zaczerpnęli te fragmenty z żywota Buddy i przenieśli do żywota
Jezusa. Lindtner wprost uznaje chrześcijaństwo za plagiat buddyzmu, a Jezusa
za postać fikcyjną wzorowaną na historycznym Buddzie Śakjamunim. 45
O analogiach istniejących między Sokratesem a Jezusem pisało w przeszłości
kilku autorów. 46
W chrześcijaństwie pisma, które nie korespondowały z doktryną, jaka
z czasem wyłoniła się w związku z powstałym w Rzymie ośrodkami władzy
duchownej, uznano za heretyckie i potępiono. Podobnie jak rabini nie włączyli
do kanonu Księgi Henocha, która nie uzależnia zbawienia od istnienia wspólnoty,
a pokazuje deifikację mistyka jako „małego Jahwe” czyli drugiego Boga, 47
w analogiczny sposób Kościół odrzucił Ewangelię Tomasza i inne pisma gnostyckie.
Jednak ani Sokrates, ani Budda, ani Jezus nie uzależniają samorealizacji
od istnienia wspólnoty. Wszyscy troje odbywali, dłuższe lub krótsze, odosob-
45 C. Lindtner swoje prace popularyzuje na stronie Internetowej www.jesusisbuddha.com,
O wpływie buddyzmu na powstanie chrześcijaństwa pisali też J. Adelskogh (por. Lindtner 2003d),
oraz U. Luz i A. Michaels (Jesus und Budda: Leben und Lehre im Vergleich, Verlag C.H. Beck,
München 2002). Przegląd starszych publikacji dotyczących paralel buddyjsko-chrześcijańskich
daje w swojej recenzji C. Lindtner (2003c).
46 Bibliografię prac na ten temat zawiera rozdz. Sokrates, Jezus i chrześcijaństwo, w: Navia i Katz
(1988:419-432). Więcej miejsca tej tematyce dedykowali Baur (1847), Harnack (1900), Geffcken
(1908), Toynbee (1939:487-495) i Fascher (1959). Por. Kierkegaard (1999:17-19, 35) i Possen
(2007:24-38).
47 Księga Henocha hebrajska XII 5, Rubinkiewicz 2000:223.
109