SOKRATES, BUDDA I JEZUS: OD MITU DO AUTORYTETU

Sokrates, Budda i Jezus: od mitu do autorytetu
Chiński cz’an wywodzi się z tradycji indyjskiej szkoły jogaćara. Według
jogaćarinów postać buddy, którą wizualizuje się w medytacji, jest tylko wyobrażeniem
umysłu, mającym na celu realizację celu praktyki, a mianowicie rozpoznanie
własnego umysłu jako umysłu buddy. Mistrzowie cz’an i dzen w sposób
dosłowny, bo z pomocą kija, wybijają uczniom z głowy wizje buddów i bodhisattwów.
O ile chrześcijanie ulegają złudzeniu, że mogą spotkać dzisiaj osobowego
Jezusa, który miał żyć i umrzeć prawie 2000 lat temu, i widzą w tym cel
życia, buddyści cz’an powtarzają słowa jednego z mistrzów: „Jeśli spotkasz
Buddę na drodze, zabij go!” (cyt. w: Jones 2003:95).
W tym miejscu pojawia się kluczowa różnica między buddyzmem
a chrześcijaństwem: Mistrz cz’an Han-szan (1546-1623) wspomniał o innym
praktykującym cz’an, który co noc miał przeżycie mistyczne, ale mimo to tradycja
nie podaje nawet jego imienia (Han-Shan 1995:25-26). Dla obu tego typu
przelotne doświadczenia wglądu nie miały znaczenia. Z drugiej strony chrześcijaństwo
zbudowano na kilku takich właśnie przelotnych przeżyciach mistycznych
Pawła: wizji Chrystusa na drodze do Damaszku (Dz 9.1-9; 22.6-11;
26.12-18), oraz wizji trzeciego nieba (2Kor 12.2-4). Wizje Jezusa/Chrystusa, które
mistycy chrześcijańscy uważają za dowód na prawdziwość swojej religii
i rzeczywiste istnienie przedmiotu wizji, z buddyjskiego punktu widzenia są
tylko aktywizacją treści umysłów mistyków, zdominowanych przez religijne
wyobrażenia.
4. OBRAZY BIOGRAFICZNE
Nie dysponujemy biografiami Sokratesa, Buddy i Jezusa, lecz ich hagiografiami.
Pisma Platona i Ksenofonta, sutty i sutry oraz ewangelie powstawały po
to, aby skłonić czytelnika do wybrania tej samej drogi, którą uprzednio podążali
Sokrates, Budda i Jezus, a więc, odpowiednio: kultywacji aretē („dzielności”,
„cnoty”), realizacji oświecenia, czy dążenia do zbawienia. W ich czasach nie
widziano potrzeby pisania biografii w dzisiejszym rozumieniu curriculum vitae.
Powstawały hagiografie ukazujące wzorcową i archetypową sytuację grupy
87