Download as PDF [10.6 MB]

073 Issue # 11/11 : PublIc Issues
Projesi yerine "koms¸usu" ile çalıs¸an bir Oda Projesi
yapısı öneriyorum.
Derya: Koms¸u derken burada fizikî bir koms¸uluktan deg˘il,
daha farklı bir s¸eyden bahsediyorsun sanırım. Yani
sadece kapı koms¸usu deg˘il. Dog˘ru anlıyor muyum? Çes¸itli,
çatıs¸malı, deg˘is¸ken bir dünyada farklı birarada olus¸
halleri gibi mi?
Özge: Kendinin "nerede" bulundug˘unu daha iyi görmenin bir
yolu aslında "yanındakine bakmak". Koms¸u, rastlantısal
ya da deg˘il, aynı mekânı paylas¸an, birbirinin yüzüne bakan
insanlar demek, ilk anlamıyla. Bu mekân paylas¸ımı yas¸amı
s¸ekillendiriyor. Tek bas¸ımıza bir yas¸am kurmuyoruz aslında.
Mesela mimarinin gücü, bu yas¸antıları birbirinden ayıran
sınırlarda ortaya çıkıyor. Bu bazı mekân ve durumlarda
daha da keskinles¸iyor, mesela bu sınır evin duvarı olarak
kars¸ımıza çıktıg˘ında. Oda Projesi bu keskin ayrımları
silikles¸tirmek istiyor. Bu anlamda koms¸uluk mekâna is¸aret
eden veya mekânın kendisini s¸ekillendiren bir olgu. Orada
özel yas¸amın sınırlarının ne olacag˘ına herkes kendisi
karar veriyor: bazı koms¸ular daha gizli saklı olma isteg˘iyle
farklı bir mekân kullanma biçimi yaratıyor, kimisi
daha dıs¸a dönük bir yapı kuruyor. Mesela kimisi perde
kullanıyor, kimisi kullanmıyor; ve bunlar tamamen dıs¸
dünyayla ve öncelikle de mekânsal konumu sana yakın olan
kis¸iyle ne kadar ilis¸ki kurmak istedig˘ine bag˘lı olarak
deg˘is¸iyor. Bu anlamda koms¸uluk ilis¸kisi dedig˘imiz s¸ey
kamusallas¸manın ilk adımı aslında. Bu noktada, Oda Projesi
için önemli olan, kamusal/özel alan ve onu biçimlendiren
mimariye ek olarak koms¸uluk biçimlerini tartıs¸mak belki
de... I ˙ ki kis¸inin koms¸ulug˘u kadar, kentte iki mekânın
koms¸ulug˘u da buna dahil.
Derya: Burada "kamusallas¸ma" derken olumlu bir imâ
hissediyorum. Bu da bana, kamusal olanın otomatik olarak
"iyi" oldug˘unu varsayan ve sorunlu buldug˘um bir bakıs¸ı
hatırlatıyor. Acaba kolektifles¸me, ortak yas¸ama veya orta-
klık (commonality) gibi bir kavram burada daha mı uygun
olurdu diye soruyorum.
Müelliflik
Derya: Bishop, Hirschhorn örneg˘i üzerinden müelliflik
(authorship) meselesini tartıs¸ırken, Hirschhorn'un sana-
tsal müelliflig˘i elden bırakmayarak dog˘ru bir s¸ey yaptıg˘ını
söylüyor. Burada Bishop müelliflig˘i tartıs¸ıyor gibi
yapıyor ama onun esasını sorgulayacak bir tartıs¸maya
yanas¸mıyor aslında diye düs¸ünüyorum. Bana Oda Projesi'
nin is¸lerinde çekici gelen ise tam da bu: müelliflig˘in
tartıs¸maya açılıyor olması. Müelliflikten vazgeçmek, sanat-
çı ne yaparsa yapsın zaten mümkün deg˘il. Ama onu tartıs¸maya
açmak anlamlı. Oda Projesi'nin is¸lerinde müelliflig˘in
iki anlamda tartıs¸maya açıldıg˘ını düs¸ünüyorum: sanatsal
müelliflik ve mekânsal müelliflik. Bence sorun (Bishop'un
sandıg˘ı gibi) müelliflig˘in kimin elinde oldug˘u ya da
sanatçıdan alınıp (gayet kolayca ve kahramanca) katılımcıya
(veya mimarın/s¸ehircinin elinden alınıp mahalle ahâlisine)
verilmesi deg˘il. Esas mesele müelliflig˘in kendisinin bir
sorun olarak masaya yatırılması. Konu mekânsal müelliflik
oldug˘unda bu iyice zorlas¸ıyor çünkü mimarlıg˘ın/s¸ehircilig˘in/tasarımcılıg˘ın
bilgisi, verili kabul edilen, otoritesi
sorgulanmayan, hâkim bir bilgi. Bu hâkim uzman bilgisi ve
onun meslek ideolojisi, mekânın müellifinin kim oldug˘una
dair herhangi bir tartıs¸manın açılmasına zaten izin
vermiyor.
Burada bir de özerklik (autonomy) ile müelliflik (authorship)
kavramlarını birlikte düs¸ünmek gerekiyor gibi
geliyor bana. Müelliflik
sanki bir tür otorite imâ
ediyor. Aynı anda müellif
ve özerk olmak mümkün mü?
Belki "özerk"in tarifini de
yeniden düs¸ünmek gerekiyor.
Ki bu sorular bana Michael
Hardt & Antonio Negri'nin
yazılarını, Zapatista
hareketini ve John Holloway'
in change the world with-
out taking power bas¸lıklı
kitabını hatırlatıyor. 9
Belki de özerklig˘i bireyin
özerklig˘i olarak deg˘il de,
tekilliklerin (singularity)
kesis¸tikleri yerlerde olus¸an
özerk alanlar olarak anlamak
lazım. Bu anlamıyla özerklik
acaba müelliflig˘i zorlayan
bir kavram olarak düs¸ünü-
lebilir mi?
Özge: Aslında mesele, müelli-
flikle yaratılmıs¸ durumlar
içinde de otonomluk kurabilmek.
Ancak o noktada belki
otonomluk anonimlig˘i ve
müelliflig˘i es¸it kılabilir.
Evet, Oda Projesi bir imza
ve projelerinin açık uçlulug˘unu
korudug˘u sürece
yarattıg˘ı alanlarda otonom-
lug˘a yer var demektir. Sen
de tekilliklerin kesis¸tig˘i
yer derken buna mekânsal
olarak bakmaktan bahsediyorsun
sanırım.
Derya: Evet, müelliflig˘in
mekân üzerinden düs¸ünülmesini
kastediyorum.
Özge: Bu aslında bir yandan
da bag˘lam meselesi. Mesela
Hirschhorn sanatçı olarak
is¸ini yapıyor, sanat bag˘lamında
hareket ediyor. Sanatçı
is¸ini yaparken ahâliye para
ödüyor ve sanatçı olarak
kendisi de bu zincirin bir
parçası, yani o da ödenekli.
Oda Projesi'nin bas¸langıç
dönemindeki farkı buradan da
kaynaklanıyor aslında;
Türkiye'de sanata para ayrıl-
mıyorsa eg˘er, o zaman farklı
stratejiler gelis¸tirilebilir
demis¸tik. Hüseyin Alptekin'in
dedig˘i gibi, "yakınmak fay-
dasız." Avrupa'daki sistemler
içinde eyleyen bir sanatçının
yaptıklarını bu durumu
bilerek tartıs¸manın önemli
oldug˘unu düs¸ünüyorum.Sanat-
çıya devletin eles¸tirisini
yapması için destek olunuyor;
ve bu durum Avrupa'daki
telafi politikalarının bir
ürünü. Sanatçılar, devletin
9
Holloway, 2002,
Pluto Press.