i perspektyw rozwoju obszarów wiejskich w Polsce do 2015 roku

64 Jerzy Bański, Konrad CzapiewskiObszary o wysokim poziomie kapitału ludzkiego mieszkańców i władz samorządowychzostały wyznaczone i pokazane na mapach, jako syntetyczny wskaźnikzbudowany w oparciu o trzy mierniki:• udział mieszkańców powyżej 18 lat z wykształceniem wyższym i średnim,• udział kierowników indywidualnych gospodarstw rolnych (pow. 1 ha)z wykształceniem ponadpodstawowym rolniczym,• udział radnych gmin z wykształceniem wyższym i średnim.Jak wykazały badania K. Janca i K. Czapiewskiego (2005), wraz ze wzrostemudziału osób z wykształceniem wyższym wzrasta wskaźnik potencjału gospodarczegoobszarów wiejskich - obszary takie cechują się większą liczbą podmiotówgospodarczych, niższą stopą bezrobocia oraz wyższymi dochodami do budżetówlokalnych. Zgodnie ze współczesnymi koncepcjami rozwoju regionalnego donajistotniejszych czynników rozwoju społeczno-gospodarczego zalicza się jakośćzasobów ludzkich i umiejętność współpracy (Lee i in. 2004). Szczególniewykształcenie oraz ciągłe podnoszenie kwalifikacji są ważnymi czynnikamii „generatorami" rozwoju regionów i kraju. Jak zauważa P. Romer (1990) dlawzrostu gospodarczego znaczenie ma gospodarka nie o dużej liczbie ludzi, aleo dużych zasobach dobrze wykształconych pracowników. Według F. von Hayek(1945) do osiągnięcia sukcesu gospodarczego niezbędny jest pewien zasób wiedzy,który ułatwia racjonalną ocenę sytuacji i realistyczne kształtowaniewłasnych celów. Wiedza jest tym większa, im wyższy poziom wykształceniaczłowieka.Do charakterystyki poziomu wykształcenia ludności wykorzystano wskaźnikliczby osób z wykształceniem wyższym i średnim w wieku powyżej 18 lat. Dziękitemu uniknięto pojawienia się wartości odstających, związanych z dużą koncentracjąludności z wykształceniem wyższym w jakieś konkretnej gminie,a wynikającą ze szczególnych lokalizacji na jej terenie wyspecjalizowanych instytucji(Rosner 2007). Obliczenie wspólnego wskaźnika dla wykształcenia wyższegoi średniego ma ważne znaczenie korygujące dla kilku konkretnych jednostekadministracyjnych, jednakże nie wpływa znacząco na generalny obraz zróżnicowaniaprzestrzennego na obszarach wiejskich - współczynnik korelacji pomiędzyodsetkiem osób z wykształceniem wyższym i średnim wyniósł r = 0,78.Analizując poziom wykształcenia ludności należy na samym początku wskazaćna ewidentny podział przestrzeni na linii „miasto-wieś" (udział ludnościz wykształceniem wyższym na wsi wynosił w 2002 r. 4,2% versus 13,6% w miastach).Można uznać, że wykształcenie wyższe i średnie na obszarach wiejskichjest swego rodzaju „dobrem rzadkim". W większości wyłącznie obszary położonew bezpośrednim sąsiedztwie dużych miast odznaczają się wysokim bądź średnimudziałem ludności z takim wykształceniem (ryc. 7). Z kolei najniższymiwartościami poziomu wykształcenia charakteryzują się gminy położone w znacznymoddaleniu od centrów rozwojowych, przy granicach województw, tworząchttp://rcin.org.pl