Zornotza-Gernika trenbidearen luzapena moduan gaur zabaldu trenadarrak bederatzi kilometro eta erdi du. Eta Trenbidetik bertatik Arteaga,Kortezubi, Kanala, Laida eta bestelako paisai ederrak ikusten dira.Geltokiak ondokoak dira: Foru, Murueta, San Kristobal,Axpe eta Sukarrieta.Gernika eta Sukarrieta arteko linea martxan zegoela, konpainiaustiatzaileak estatutuak aldatu zituen, 24 eta aldaketa horretan sozietatearenizena ere sartzen baitzen. Horrela, hortik aurrera, izenaFerrocarril de Amorebieta a Guernica y Luno y Pedernales izanzen, eta haren xede nagusia, «Zornotzatik irten eta Zugaztietatik,Muxikatik, Gernikatik, Forutik, Muruetatik, San Kristobaletik etaAxpetik Sukarrietara doan trenbidearen ustiapena». 25 Estatutu berrienarabera enpresak, adar berrien bitartez, linea zabaltzeko aukerabazuen ere, konpainiak hartutako izen berriak garbi uztenzuen, oraindik behintzat, baztertu egiten zela Bermeora heltzekoaukera, ezinezkoa baitzen trazatu zail horren eraikuntzarako beharzen inbertsio handiari aurre egitea. 26 Ez da ahaztu behar linea Sukarrietarainoluzatzeko enpresaren baliabideak erabili zirela, kapitalsoziala zabaldu gabe.El ramal inaugurado ayer como prolongación de la línea de Amorebieta aGuernica, mide nueve kilómetros y medio de extensión y desde él se divisanpuntos tan pintorescos como Arteaga, Cortezubi, Canala, Laida y otros.Las estaciones y apeaderos son Forua, Murueta, San Cristóbal,Axpe yPedernales.Una vez en servicio la línea entre Guernica y Pedernales, la compañíaexplotadora procedió a la modificación de sus estatutos, 24 incluidala propia denominación de la sociedad, que pasó a ser la deFerrocarril de Amorebieta a Guernica y Luno y Pedernales, y suobjeto principal, la «explotación de la vía férrea que partiendo deAmorebieta, se dirige por Zugastieta, Múgica, Guernica, Forua,Murueta, San Cristóbal y Axpe a Pedernales». 25 Aunque los nuevosestatutos planteaban la posibilidad de que la empresa podríaampliar la línea con nuevos ramales, el propio nombre adoptadopor la compañía dejaba claro que, al menos por el momento, se renunciabaa la posibilidad de llegar a Bermeo, al no poder afrontarla elevada inversión que exigía la construcción de este dificultosotrazado. 26 No hay que olvidar que la prolongación de la línea hastaPedernales se había realizado con los recursos propios de la empresa,sin proceder a ampliar su capital social.24Estatutu berriak 1893ko azaroaren 11n onetsi ziren.25Registro Mercantil de Vizcaya, 1893ko abenduaren 27a, 312. orria.26Zornotza eta Gernika arteko linea eraikitzean enpresak zuen kapitala gainditu egin zen, eta, ondorioz,egoera erregularizatu ahal izateko eta Sukarrietaraino egin beharreko luzapenari egiteko,zorretan sartu zen, bi obligazio serieren jaulkipena eginez, lehenbizikoa 500 pezetako 1.250 titulukoa,eta bigarrena balio bereko 1.500 titulukoa.24Los nuevos estatutos fueron aprobados el 11 de noviembre de 1893.25Registro Mercantil de Vizcaya, 27 de diciembre de 1893, hoja 312.26La construcción de la línea entre Amorebieta y Guernica había superado el capital social disponible,por lo que para regular la situación y poder afrontar la ampliación a Pedernales se recurrióal endeudamiento mediante la emisión de dos series de obligaciones la primera de 1.250 títulosde 500 pesetas y la segunda de 1.500 títulos de igual valor.34BUSTURIA ALA SUKARRIETA?Zornotza eta Bermeo arteko trenbidean hainbat polemika sortuduen gai bat 1893an trenbidea heldu zen geltokiaren izena izan da.Sukarrietako hirigunetik gertu bazegoen ere, instalazioak Busturiakoudalerriaren barruan zeuden, 27 Busturiako hirigunetik nahikourrun bazeuden ere. Hori dela eta, enpresa ustiatzaileak geltokiariPedernales edo Sukarrieta izena jartzea erabaki zuen, etajatorrizko izena ere aldatu zuen, Ferrocarril de Amorebieta aGuernica y Luno izenari Pedernales gehituz.27Zehatzago esanez, Santarenako baserrian. Esan behar da baserri hori Gernika barruan egon zela1887ko urtarrilaren 24ko legeak haren segregazioa onartu eta Busturian sartu zen arte.Bitxia badaere, dekretu hori Luis de Landecho eta Manuel Allende Salazar diputatuek bultzatu zuten, trenaeraiki baino pixka bat lehenago. Informazioa Etxaniz Ortuñezek eman digu.¿BUSTURIA O PEDERNALES?Un aspecto no exento de polémica en el ferrocarril de Amorebietaa Bermeo ha sido el del nombre de la estación a la que llegaronlas vías en 1893. Emplazada en las proximidades del casco urbanode Pedernales, sus instalaciones estaban en realidad ubicadas en eltérmino municipal de Busturia, 27 aunque a bastante distancia delprincipal núcleo de población. Por ello, la empresa explotadoraprocedió a denominar esta estación como Pedernales, e inclusomodificó su primitiva razón social, Ferrocarril de Amorebieta aGuernica y Luno, añadiéndole este topónimo.27Más en concreto en el caserío de Santarena. Cabe señalar que este caserío había pertenecido aGuernica hasta que la ley del 24 de enero de 1887 promulgó su segregación y anexión a Busturia.Curiosamente, el citado decreto fue impulsado por los diputados Luis de Landecho y ManuelAllende Salazar en vísperas de la construcción del ferrocarril. Esta información ha sido facilitadapor José Ángel Etxaniz Ortúñez.
Busturiak berehala erakutsi zuen bere desadostasuna udalerriarenizena ez zelako agertzen linearen amaierako geltokian, eta, horidela eta, 1903ko irailaren 13an, udalak enpresa ustiatzaileari, Sukarrietakogeltokian errotulu bat jartzeko exigitu zion, honako testuhonekin «Jurisdicción de Busturia».Eskaria onartu egin zen,eta aipatutakoerrotulua geltokian egon zen, 1941eko irailaren 22anhaize bolada indartsu batek bertatik bota zuen arte.Kartela bere lekuan berriro berehala jarri ez zutenez, BusturiakoUdalak eskaria egin zuen berriro, 1943ko maiatzaren 27an, bainaoraingo honetan, linearen arduradunek ez zuten erantzun garbirikeman, eta adierazi zioten, hitzez hitz «para poder colocar cartel algunoen el edificio de la estación es indispensable un permiso especialexpedido por el Sr. Jefe de la Explotación de Ferrocarrilespor el Estado».1956ko azaroaren 26an, Busturiako Udala, berriro ere, Zornotzaeta Bermeo arteko trenbidearen arduradun zen ingeniariarenganazuzendu zen,bere udalerrian zeuden geltokietan (San Kristobalen,Axpen eta Sukarrietan),zenbait hobekuntza eskatuz,bai eta «la colocaciónde un nuevo letrero en el que con caracteres mayores queel actual, diga BUSTURIA» ere.Eskaera horrek ere ez zuen erantzun egokirik jaso, eta, ondorioz,1960ko otsailaren 19an, Busturiako Udalak beste gutun bat idatzizuen,oraingo honetan Trenbideen Zuzendari Nagusiari zuzendua.Gutun horretan esaten zen Zornotza eta Bermeo arteko trenakBusturian hiru geltoki edo geraleku bazituen ere, haietako batekere ez zuela Busturia izena. Bere eskaria justifikatzeko, Udalak1863ko urriaren 15eko Errege Dekretua aipatzen zuen. Dekretuhorrek honako hau zihoen:Erreginak trenbideetako geltokiek kokatuta dauden udalerriko izenaizan behar dutela xedatu du. Hala ere, enpresek beste txartel edo ezizenbat gehitu dezakete izen ofiziala osatuz , horrela ezagunagoa delaustez gero. Dena den,Tuteratik Bizkaiko Hiri nagusira doan trenbidearenmuturreko geltokia xedapen honetatik kanpo dago.Abandoko udalerrianegon arren, Bilbo izena izango du 28 , trenbide horretako kontzesiolegeak horrela aipatzen du eta.Oraingo honetan kasu egin zitzaion Busturiako Udalaren eskariari,eta, 1961eko martxoaren 2an aipatutako geltoki horien errotu-Busturia pronto mostró su disconformidad con el hecho de que sunombre no apareciera reflejado en el de la estación terminal y porello, el 13 de septiembre de 1903, el ayuntamiento de la localidadexigió a la empresa explotadora que se fijara en la estación de Pedernalesun rótulo con la leyenda «Jurisdicción de Busturia».Aceptadala solicitud,la inscripción permaneció en la citada terminal hastaque fue arrancada por un vendaval el 22 de septiembre de 1941.Dado que el cartel no fue repuesto de inmediato, el ayuntamientode Busturia volvió a exigir, el 27 de mayo de 1943, su colocación,pero en esta ocasión, los responsables de la línea respondieron conevasivas, al afirmar que «para poder colocar cartel alguno en el edificiode la estación es indispensable un permiso especial expedidopor el Sr. Jefe de la Explotación de Ferrocarriles por el Estado».El 26 de noviembre de 1956 el ayuntamiento de Busturia nuevamentese dirigió al ingeniero responsable del ferrocarril de Amorebietaa Bermeo, exigiendo una serie de mejoras en las estacionessituadas en su municipio (San Cristóbal, Axpe y Pedernales), asícomo «la colocación de un nuevo letrero en el que con caracteresmayores que el actual, diga BUSTURIA».La nueva solicitud tampoco encontró el eco esperado, por lo queel 19 de febrero de 1960 el ayuntamiento de Busturia envió unanueva misiva, en este caso al Director General de Ferrocarriles,planteando el hecho de que a pesar de que el ferrocarril de Amorebietaa Bermeo disponía de tres estaciones o apeaderos en el términomunicipal, ninguno de ellos ostentaba el nombre de Busturia.Para justificar su petición, el consistorio invocó la Real Ordendel 15 de octubre de 1863, decreto que señalaba:La Reina se ha servido disponer, como regla general, que las estaciones delos ferrocarriles tomen su nombre de los pueblos en cuyo término jurisdiccionalse hallen situadas, sin perjuicio de que las empresas añadan en sus cartelesde anuncio al nombre oficial cualquiera otro con el que crean ser másconocidas, exceptuándose únicamente de dicha regla la estación en que terminael ferrocarril de Tudela a la capital de Vizcaya, la cual, aun cuandoconstruida en el término de Abando, llevará el nombre de estación de Bilbao,28 por designar así la ley de su concesión este punto extremo de la línea.En esta ocasión, la reclamación del ayuntamiento de Busturia fueatendida, ya que el 2 de marzo de 1961 se procedió a la modifica-28En el momento en que se promulgó esta Real Orden,Abando era un municipio independientede Bilbao.28En el momento en que se promulgó esta Real Orden,Abando era un municipio independientede Bilbao.35
- Page 1 and 2: ZORNOTZA ETABERMEO ARTEKOTRENAEL FE
- Page 3 and 4: AurkibideaIndice7979871331852472692
- Page 6 and 7: Zornotza eta Bermeo arteko trenbide
- Page 8 and 9: Garai oparo horretan, eta garrantzi
- Page 10 and 11: Compañía del Ferrocarril de Amore
- Page 12 and 13: 12Echevarria (10), José Mª de Tor
- Page 14 and 15: ZEIN ZIREN GERNIKAKO TRENARENSUSTAT
- Page 16 and 17: Teresa de Borbonen hilobian edo Mad
- Page 18 and 19: Urte batzuk geroago Pablo de Alzola
- Page 20 and 21: hau;Probintziako diputatua den Goyo
- Page 22 and 23: 22Zornotza eta Gernika-Lumo artekot
- Page 24 and 25: Okako bidezubiaren ikuspegia, trenb
- Page 26 and 27: 26BrindisakLuis Landacho jauna hasi
- Page 28 and 29: 28Agirre diputatuak Gamazo jauna ai
- Page 30 and 31: Eta amaitzeko; batetik, aurrean des
- Page 32 and 33: Guernica y Luno izenekoak erabaki z
- Page 36 and 37: 1893an trenbidearen amaiera zen gel
- Page 38 and 39: SUKARRIETA ETA BERMEO ARTEKOTRANBIA
- Page 40 and 41: Sukarrieta-Bermeo tranbia martxan j
- Page 42 and 43: metro zabal ziren kotxeen gurutzake
- Page 44 and 45: Lutxana eta Mungia artekotrenbideko
- Page 46 and 47: Bermeorako luzapeneko lehenbiziko l
- Page 48 and 49: Narciso Buesa Buesa jaunaren izenda
- Page 50 and 51: Langileak tunel baten zulaketan lan
- Page 52 and 53: Lanen aurrerapenaMundaka inguruetan
- Page 54 and 55: pena, Antonio Cutillas Carrión kon
- Page 56 and 57: duan. Atzerapenaren kosteak erabilp
- Page 58 and 59: Pulgar apaiz jesuitaren ideiei jarr
- Page 60 and 61: 60hijos de los reclusos en el respe
- Page 62 and 63: tzeko lanak amaitzen zihoazen heine
- Page 64 and 65: 64por el vecindario, al tratarse de
- Page 66 and 67: 1942ko azaroaren 7an, José Martos
- Page 68 and 69: tiz ere lan osagarri batzuk falta d
- Page 70 and 71: 70José Gutíez jauna parte zen pre
- Page 72 and 73: Bermeora heldu zen lehenengo lan tr
- Page 74 and 75: Linea berriaLinea berriaren trazatu
- Page 76 and 77: 76tzezko muturra garbitzeko lanak a
- Page 78 and 79: izan zen, trenbidea ez zegoelako be
- Page 80 and 81: Herria Biztanleak Gertuen zegoen Di
- Page 82 and 83: 82Barazki, fruta, ganadu beltza, eh
- Page 84 and 85:
Luzapeneko proiektuak ondoko herria
- Page 86 and 87:
nagusia Muruetako ontzioletan ikust
- Page 88 and 89:
Lurrun trena Okako bidezubitik igar
- Page 90 and 91:
ZUZENDARI BERRIAK: GANDARIASFAMILIA
- Page 92 and 93:
Sukarrietarainoko luzapena onuragar
- Page 94 and 95:
94Trenbide zabalak- Compañía del
- Page 96 and 97:
ait gurdi gidarirekin, eskualdeko h
- Page 98 and 99:
Baldintza berri horiek ez ziren Fer
- Page 100 and 101:
tiaren idazkaria Kudeaketa Batzorde
- Page 102 and 103:
Enpresa dela eta ustiapena erabat e
- Page 104 and 105:
Berehala,Vascongadosek Sukarrietako
- Page 106 and 107:
duaren 11n altxatu egin zen Bilbo e
- Page 108 and 109:
Gernikako tren geltokia zegoela. He
- Page 110 and 111:
talazioen egoera txarra gehitu beha
- Page 112 and 113:
dien ondorioz, autobusek ezin zuten
- Page 114 and 115:
Bermeoko geltokiak itxura ezin hobe
- Page 116 and 117:
FEVEk burututako lehenbiziko laneta
- Page 118 and 119:
deko zerbitzuen balorazioan. Izan e
- Page 120 and 121:
Argi eta garbi dago txostenak akats
- Page 122 and 123:
Zornotza eta Bermeo arteko elektrif
- Page 124 and 125:
i bazituzten ere -ETB-,garai hartan
- Page 126 and 127:
EuskoTrenek zerbitzua zabaldu egin
- Page 128 and 129:
etirako desagertu dira ordura arte
- Page 130 and 131:
- 1998. urtean: 5.566 tona altzairu
- Page 132 and 133:
EuskoTren. Zornotzatik Bermeorainok
- Page 134 and 135:
ere, 22,5 milareneko aldapak aurkit
- Page 136 and 137:
136turia-San Kristobalgo geralekua
- Page 138 and 139:
dea, ohiko txirula puntadun formako
- Page 140 and 141:
ZUBIAK ETA BIDEZUBIAKZornotza-Berme
- Page 142 and 143:
Hurrengo bidezubia 7,813. kilometro
- Page 144 and 145:
LUR BERDINKETA, TRENBIDEA ETA HORRE
- Page 146 and 147:
gehienak ere aldatu egin zituzten e
- Page 148 and 149:
148Urtegiei dagokienez, horiek Zorn
- Page 150 and 151:
ere bazuen, lokomotoren kotxetegira
- Page 152 and 153:
Halaber, Ibaizabalgo zubia erabili
- Page 154 and 155:
Okako bazterbidea, 7,300. k.Bide ba
- Page 156 and 157:
Lurgorriko geralekua, 13,578. k.Ger
- Page 158 and 159:
Gernikako bidaiarien eraikina gaur
- Page 160 and 161:
Gernikako geltokiko trenbide eskema
- Page 162 and 163:
Institutuko geralekua, 15,141. k.Ge
- Page 164 and 165:
Foruko geralekua gaur egun.Argazkia
- Page 166 and 167:
Dinamitako bazterbidea, 20,544. k.B
- Page 168 and 169:
Busturia-San Kristobalgo geralekua,
- Page 170 and 171:
Sukarrietako geltokia, 24,001. k.Au
- Page 172 and 173:
Mundakako geltokia, 26,243. k.1955e
- Page 174 and 175:
Bidaiarien trena irteera egiteko pr
- Page 176 and 177:
1960. urtean beste bide bat egin zu
- Page 178 and 179:
Gernikan zeuden instalazioak osatze
- Page 180 and 181:
Linea elektrifikatzearen ondorioz,
- Page 182 and 183:
182FEVEk hirurogeita hamarreko hama
- Page 184 and 185:
184Muruetako azpi-estazio mugikorra
- Page 186 and 187:
186Ondorengo hauek ditugu unitate h
- Page 188 and 189:
“Zugastieta” lurrun lokomotorar
- Page 190 and 191:
“Gandarias” lurrunlokomotoraren
- Page 192 and 193:
Bidaiarientzako tren gehienen titul
- Page 194 and 195:
de Ferrocarriles por el Estado” i
- Page 196 and 197:
Zerbitzuaren gorabeherek beharturik
- Page 198 and 199:
12 zenbakiko lokomotora Gernikakota
- Page 200 and 201:
17 zenbakiko lokomotoraGernikan apa
- Page 202 and 203:
aina tren horren eraikitze lanak am
- Page 204 and 205:
7 zenbakidun LokomotoraMakina hori
- Page 206 and 207:
FERROCARRILES VASCONGADOS KONPAINIA
- Page 208 and 209:
1951ko azaroaren 14an modelo horret
- Page 210 and 211:
Sadaba eta Gallur arteko trenbideko
- Page 212 and 213:
makinaren entrega burutu baitzen, e
- Page 214 and 215:
nengo seiak Frantziako Alsthom fabr
- Page 216 and 217:
1958ko uztailaren 28an lehenengo al
- Page 218 and 219:
1158 lokomotora konpontzen, Gernika
- Page 220 and 221:
1159 lokomotora Vasco-Navarroarenme
- Page 222 and 223:
1104 zenbakidun LokomotoraLokomotor
- Page 224 and 225:
1300 serieko diesel lokomotorak Ber
- Page 226 and 227:
tander eta Bilbo arteko trenera era
- Page 228 and 229:
Atoi propiorik ez zegoenez, zurezko
- Page 230 and 231:
- MAAC 1etik 8rako bidaiari-automot
- Page 232 and 233:
3000 serieko Naval automotore baten
- Page 234 and 235:
zerbitzua indartzeko. 1979. urteaz
- Page 236 and 237:
3502 unitatea Zugaztietako geltokia
- Page 238 and 239:
Berriro modernizatu eta aire girotu
- Page 240 and 241:
gusiaren esku gelditu zen. Handik g
- Page 242 and 243:
2001ean serie osoari baja eman ziot
- Page 244 and 245:
244Horietako hamar unitatek atoi er
- Page 246 and 247:
din, zenbait zerbitzu eskaintzen zi
- Page 248 and 249:
izkoen antzekoak, jarri zitzaizkien
- Page 250 and 251:
Zornotza-Bermeo Tren Konpainiaren b
- Page 252 and 253:
1927an,Trenbide Estatutuak emandako
- Page 254 and 255:
ESTATUAK BATERATUTAKOBIDAIARIENTZAK
- Page 256 and 257:
VASCO-NAVARRO TRENAREN BAGOIAK ETA
- Page 258 and 259:
tuzten. Bagoi horiek bidaiari asko
- Page 260 and 261:
Matrikula Egilea /Urtea Jatorria Ez
- Page 262 and 263:
MAN 5303 automotorearen atoia,Gerni
- Page 264 and 265:
Zornotza eta Bermeo arteko linean i
- Page 266 and 267:
dean.Lehenengo lana M-1,M-6,N-4,N-1
- Page 268 and 269:
Segurtasuna zirkulazioanSeguridad e
- Page 270 and 271:
1987an, Zugaztieta, Zornotza eta Le
- Page 272 and 273:
Ustiapena eta zerbitzuakExplotació
- Page 274 and 275:
274Zornotza eta Bermeo arteko trene
- Page 276 and 277:
50eko hamarkadaren amaieran materia
- Page 278 and 279:
1957. urteko tren ordutegia.Trenare
- Page 280 and 281:
Industria arkeologiaArqueologia ind
- Page 282 and 283:
HITZ-ATZEA EPÍLOGO Edorta Jimenez
- Page 284 and 285:
284Gogoan dut koltxoi eta guzti joa
- Page 286 and 287:
286Beste behin txapelokerrak ikusi
- Page 288 and 289:
nahita ere. Gero, trenbidera pasatu
- Page 290:
1937ko ekainaren 19an, Gerra Zibila
- Page 293 and 294:
EranskinaApéndiceZornotza eta Berm