Sukarrieta-Bermeo tranbia martxan jarri zen atzo. Inaugurazioan IsidoroLeon jauna,Olartua jauna,Bermeo eta Gernikako artzapezak etabeste jende duin eta agurgarri asko. Ospakizun alaia izan zen.Trenbidearenlanak goraipatu ziren. Izan ere, Bermeotar guztiok trenbidearietorkizun oparoa opa zioten.Halaber, El Nervión egunkariaren irailaren 10eko edizioan Mundakatikjasotako informazio hau ematen zen:Tranbia jarri zenetik gustura dabil Mundakako herria.Burdin bidea herrikokaleetan jartzen uztearren konpainiak zalgurdi bitarteko zerbitzuaezarri du Mundakatik eta bertoko bidaiariei ezarlekua bermatzendie, lehen gertatzen ez zen moduanEmakidari zegokion espedienteak administrazioko tramitazio motelarekinjarraitu zuen, eta baldintzen plegua 1899ko urtarrilaren12an onetsi zen. 1899ko uztailaren 19an emakidarako enkanteaonetsi zen, 34 eta 1899ko azaroaren 15era arte ez zitzaion VictorAranari behin betiko eman, tranbiak zerbitzuan hiru urte bainogehiago zeramatzanean… Dena den, administrazio arloko irregulartasunlarri horiek ez ziren inolako oztopo izan,Pedro Pascual deGandariasek, enpresaren akziodun nagusiak, politika munduanzuen eragin handia zela eta.Tranbiaren zerbitzua, Zornotzatik zetozen trenekin Sukarrietanlotura egitera mugatzen zen, eta, ondorioz, egunean, noranzko bakoitzean,hiruzirkulazio burutzen ziren.Zirkulazio horiei tren bereziaketa merkantzien trafikoari erantzuteko ezarritakoak gehitubehar zitzaizkien, batez ere Bermeoko kontserba eta arrantza industrieksortutakoa. Bost kilometro baino zertxobait gehiagokoibilbidea oso abiadura motelean egiten zen, eta ordubete ingurubehar zen ibilbide osoa egiteko. XX. mendearen hasieran bidaiakazkartu egin ziren, ibilbide berean ezarritako zaldi-kotxe zerbitzubatzuen konpetentziari aurre egin ahal izateko, eta, ondorioz, ibilbideosoa egiteko behar zen denbora ordu erdi ingurura murriztuzen. 35Tranbia horren ustiapena ez zen inoiz oso garrantzitsua izan, etaoso bidaiari gutxik erabili zuten. 1911n 39.919 bidaiarik erabilizuten, eta 3.137 tona merkantzia garraiatu zituen. Errepideko garraiomekanikoen garapena zela eta, tranbiaren bezeroak bertarajoan ziren. Horrela, ustiapeneko azken urte osoan, 1917an, 7.064Ayer se inauguró el tranvía de Pedernales a Bermeo.A la inauguraciónasistieron D. Isidoro León, el Sr. Olaortua, el arcipreste de Bermeo, el deGuernica y otras respetables personas. En la fiesta reinó gran animación.Se hicieron grandes elogios de la buena construcción de la vía, para la quetodos los bermeanos deseamos la mayor prosperidad.Asimismo, la edición del 10 de septiembre de El Nervión dabacuenta de la siguiente información procedente de Mundaca:El tranvía funciona desde su instalación muy a gusto del vecindario, elcual a conseguido, a cambio de la concesión de tender los rails en la calledel pueblo, que la empresa ponga para todos los trenes un servicio de carruajesque salga de Mundaca y asegure los asientos a los viajeros procedentesde aquí, cosa que antes no podían contar con seguridad.Por su parte, el expediente de la concesión prosiguió su lenta tramitaciónadministrativa, siendo aprobado el pliego de condicionesel 12 de enero de 1899. El 19 de julio de 1899 se autorizó la subastade la concesión, 34 la cual no fue definitivamente otorgada aVíctor Arana hasta el 15 de noviembre de 1899, cuando en realidad,el tranvía ya llevaba prestando servicio más de tres años…. Sinlugar a dudas, estas graves irregularidades administrativas no supusieronningún inconveniente gracias a la notable influencia políticadel principal accionista de la empresa, Pedro Pascual de Gandarias.El servicio del tranvía se limitaba a la expediciones necesarias paracombinar en Pedernales con los trenes procedentes de Amorebieta,por lo que habitualmente se registraban tres circulaciones diariasen cada sentido, a los que debían sumarse los trenes especialesy los establecidos para atender el tráfico de mercancías, principalmenteel generado por las industrias conserveras y las pesquerías deBermeo. El trayecto, de poco más de cinco kilómetros se cubría avelocidad muy reducida, invirtiendo cerca de una hora en cubrirla totalidad de la línea.A principios del siglo XX los viajes se acelerarona fin de hacer frente a la competencia de algunos serviciosde coches de caballos establecidos en este recorrido, reduciéndoseel tiempo de marcha a una media hora. 35La explotación de este tranvía siempre fue modesta, registrando untráfico verdaderamente reducido. En 1911 fue utilizado por un totalde 39.919 viajeros, transportando al mismo tiempo 3.137 toneladasde mercancías. El desarrollo de los transportes mecánicos por4034Boletín de Vizcaya, 1899ko uztailaren 22a.35José Ucelay, El ferrocarril de Bermeo, 15-17 orr.34Boletín de Vizcaya, 22 de julio 1899.35José Ucelay, El ferrocarril de Bermeo, pp. 15-17.
idaiarik baino ez zuten tranbia erabili, hau da, 20 bezero egunean,eta ehun tona merkantzia baino zertxobait gehiago garraiatuzen, abiadura motelean. Emaitza horiek ikusita, enpresak, 1918koapirilaren 3an, Bizkaiko Foru Aldundiari eskaria luzatu zion, tranbiarenordez errepideko garraio mekaniko zerbitzua ezartzeko.Behin behineko baimena jaso zuen hilabete bereko 20an.Garai hartan Isidoro Leon Arreguiak zuzentzen zuen tranbiarenenpresa ustiatzaileak, 36 berehala erosi zituen behar ziren baliabideguztiak, bi kamioi eta hiru autobus, hain zuzen ere, 37 eta 1918koabuztuaren 15ean zerbitzua eskaintzen hasi zen. 1919ko irailaren9an Bizkaiko Foru Aldundiak emakidadunari tranbiaren errailakjasotzeko baimena eman zion, eta behin betiko desagertu zen Sukarrietaeta Bermeo arteko tranbia txikia.EZAUGARRI TEKNIKOAKSukarrieta eta Bermeo arteko tranbia 5.635,65 metro luze zen, etaguztiak Bilbo eta Bermeo arteko errepidean zeuden. Hasiera batean,metro bateko bide zabalera ezartzeko eskaria egin zen, Zornotzakotrenarekin bateragarri izan zedin, 38 baina azkenean, eta errepideanzati handiegirik har ez zezan,horrek beste ibilgailu batzuenzirkulazioa zaildu egingo baitzuen,Aldundiak ez zuen horretarakobaimenik eman, eta zabalera 750 milimetrora mugatu zuen, Bilbokohiri barruko tranbiek zuten zabalera berera, alegia.Linea osoa bide bakarrekoa zen, errepidearen ezkerraldean, Sukarrieta-Bermeonoranzkoan. Ardatza errepidearen kanpoko ertzetik1.750 milimetrora zegoen. 39 Tranbiak gurutzatzeko lau bazterbideezarri ziren: Portuondoganen (1.500 k.p.), Mundakako SantaMaria kalean edo Kale Nagusian (2.600 k.p.), Ondartxon (3.550k.p.) eta Larrosako gainean (4.272 k.p.), bai eta linearen bi muturretanere. Bazterbide horietako bakoitzak gutxienez hamabostmetroko luzera izan behar zuen piketeen artean, eta bideen ertzenarteko tartea ez zen 1.850 milimetrotik beherakoa izan behar, 1,60carretera arrebató rápidamente la clientela del tranvía,el cual,en suúltimo año de explotación completa, 1917, fue utilizado por tansólo 7.064 viajeros, lo que suponía una media de 20 clientes diariosy poco más de cien toneladas de mercancía en régimen de pequeñavelocidad.Ante estos resultados, la empresa solicitó a la Diputaciónde Vizcaya, el 3 de abril de 1918, la sustitución del tranvíapor un servicio de transporte mecánico por carretera, obteniendola autorización provisional para ello el 20 del mismo mes.De inmediato, la empresa explotadora del tranvía, dirigida enaquella época por Isidoro León Arreguía, 36 procedió a adquirir losmedios necesarios, en concreto dos camiones y tres autobuses 37con los que comenzó a prestar servicio el 15 de agosto de 1918. El9 de septiembre de 1919 la Diputación de Vizcaya autorizó al concesionarioal levante de las vías, desapareciendo definitivamente elpequeño tranvía de Pedernales a Bermeo.CARACTERÍSTICAS TÉCNICASEl tranvía de Pedernales a Bermeo tenía una longitud total de5.635,65 metros, implantados en su totalidad a lo largo de la carreterade Bilbao a Bermeo. Inicialmente se solicitó su establecimientoen ancho de vía métrico, a fin de hacerlo compatible con el ferrocarrilde Amorebieta, 38 pero finalmente, y con objeto de noocupar en exceso la calzada, lo que dificultaría la circulación de losrestantes vehículos, la Diputación exigió que el ancho de vía se redujeraa 750 milímetros, entrevía idéntica al de los tranvías urbanosde Bilbao.La línea se estableció en su totalidad en vía única, en el lado izquierdode la carretera en sentido Pedernales-Bermeo, encontrándosesu eje a 1.750 milímetros de la arista exterior de la calzada. 39Para el cruce de las composiciones se establecieron un total de cuatroapartaderos en Portuondogane (p.k. 1.500), en la calle SantaMaría o Mayor de Mundaca (p.k. 2.600), Ondarcho (p.k. 3.550) y36Pertsonaia horrek parte hartze aktiboa izan zuen garai hartako bizitza politikoan. Bizkaiko Diputatuizan zen, eta ondoren Badajozeko Gobernadore Zibil izendatu zuten, 1920ko abuztuaren10ean. Geroago kargu bera izan zuen Burgosen, 1921eko maiatzaren 14tik aurrera. 1922ko apirilaren17an Cuencako eta Logroñoko Gobernadore Zibil izendatu zuten.Tranbiaren nondik norakoazuzentzen zuen bitartean, Zornotza eta Sukarrieta arteko trenaren Zuzendari ere bazen, etalotura zuzena izan zuen beti Gandarias familiak eskualdean zituen interesekin.37Zehaztuz, esango dugu kamioiak hiru tona eta erdiko Selden bat eta bi tonako Panhard bat.Autobusak,berriz, 16 eserleku zituen Berliet bat, 14ko Panhard bat eta 12 plazako Renault bat.38Aukera horrekin merkantzien bagoiak Bermeoraino eraman ahal izango ziren, karga leku batetikbestera aldatzen ibili behar gabe.39Errepidea sei metro zabal zen.36Personaje que participó activamente en la vida política del momento. Fue Diputado Provincialde Vizcaya, siendo posteriormente nombrado Gobernador Civil de Badajoz el 10 de agosto de1920.A continuación también ostentó similar cargo en Burgos a partir del 14 de mayo de 1921.El 17 de abril de 1922 fue designado Gobernador Civil de Cuenca y de Logroño el 12 de abrildel mismo año.Al mismo tiempo que regía los destinos del tranvía era también Director Gerentedel ferrocarril de Amorebieta a Pedernales y estuvo permanentemente ligado a los intereses dela familia Gandarias en la comarca.37En concreto, los camiones eran un Selden de tres toneladas y media y un Panhard de dos toneladas,mientras que los autobuses eran un Berliet de 16 asientos, un Panhard de 14 y un Renaultde 12 plazas.38Esta opción hubiera permitido el acarreo de los vagones de mercancías hasta Bermeo sin necesidadde trasbordar su carga.39El ancho de la carretera era de seis metros.41
- Page 1 and 2: ZORNOTZA ETABERMEO ARTEKOTRENAEL FE
- Page 3 and 4: AurkibideaIndice7979871331852472692
- Page 6 and 7: Zornotza eta Bermeo arteko trenbide
- Page 8 and 9: Garai oparo horretan, eta garrantzi
- Page 10 and 11: Compañía del Ferrocarril de Amore
- Page 12 and 13: 12Echevarria (10), José Mª de Tor
- Page 14 and 15: ZEIN ZIREN GERNIKAKO TRENARENSUSTAT
- Page 16 and 17: Teresa de Borbonen hilobian edo Mad
- Page 18 and 19: Urte batzuk geroago Pablo de Alzola
- Page 20 and 21: hau;Probintziako diputatua den Goyo
- Page 22 and 23: 22Zornotza eta Gernika-Lumo artekot
- Page 24 and 25: Okako bidezubiaren ikuspegia, trenb
- Page 26 and 27: 26BrindisakLuis Landacho jauna hasi
- Page 28 and 29: 28Agirre diputatuak Gamazo jauna ai
- Page 30 and 31: Eta amaitzeko; batetik, aurrean des
- Page 32 and 33: Guernica y Luno izenekoak erabaki z
- Page 34 and 35: Zornotza-Gernika trenbidearen luzap
- Page 36 and 37: 1893an trenbidearen amaiera zen gel
- Page 38 and 39: SUKARRIETA ETA BERMEO ARTEKOTRANBIA
- Page 42 and 43: metro zabal ziren kotxeen gurutzake
- Page 44 and 45: Lutxana eta Mungia artekotrenbideko
- Page 46 and 47: Bermeorako luzapeneko lehenbiziko l
- Page 48 and 49: Narciso Buesa Buesa jaunaren izenda
- Page 50 and 51: Langileak tunel baten zulaketan lan
- Page 52 and 53: Lanen aurrerapenaMundaka inguruetan
- Page 54 and 55: pena, Antonio Cutillas Carrión kon
- Page 56 and 57: duan. Atzerapenaren kosteak erabilp
- Page 58 and 59: Pulgar apaiz jesuitaren ideiei jarr
- Page 60 and 61: 60hijos de los reclusos en el respe
- Page 62 and 63: tzeko lanak amaitzen zihoazen heine
- Page 64 and 65: 64por el vecindario, al tratarse de
- Page 66 and 67: 1942ko azaroaren 7an, José Martos
- Page 68 and 69: tiz ere lan osagarri batzuk falta d
- Page 70 and 71: 70José Gutíez jauna parte zen pre
- Page 72 and 73: Bermeora heldu zen lehenengo lan tr
- Page 74 and 75: Linea berriaLinea berriaren trazatu
- Page 76 and 77: 76tzezko muturra garbitzeko lanak a
- Page 78 and 79: izan zen, trenbidea ez zegoelako be
- Page 80 and 81: Herria Biztanleak Gertuen zegoen Di
- Page 82 and 83: 82Barazki, fruta, ganadu beltza, eh
- Page 84 and 85: Luzapeneko proiektuak ondoko herria
- Page 86 and 87: nagusia Muruetako ontzioletan ikust
- Page 88 and 89: Lurrun trena Okako bidezubitik igar
- Page 90 and 91:
ZUZENDARI BERRIAK: GANDARIASFAMILIA
- Page 92 and 93:
Sukarrietarainoko luzapena onuragar
- Page 94 and 95:
94Trenbide zabalak- Compañía del
- Page 96 and 97:
ait gurdi gidarirekin, eskualdeko h
- Page 98 and 99:
Baldintza berri horiek ez ziren Fer
- Page 100 and 101:
tiaren idazkaria Kudeaketa Batzorde
- Page 102 and 103:
Enpresa dela eta ustiapena erabat e
- Page 104 and 105:
Berehala,Vascongadosek Sukarrietako
- Page 106 and 107:
duaren 11n altxatu egin zen Bilbo e
- Page 108 and 109:
Gernikako tren geltokia zegoela. He
- Page 110 and 111:
talazioen egoera txarra gehitu beha
- Page 112 and 113:
dien ondorioz, autobusek ezin zuten
- Page 114 and 115:
Bermeoko geltokiak itxura ezin hobe
- Page 116 and 117:
FEVEk burututako lehenbiziko laneta
- Page 118 and 119:
deko zerbitzuen balorazioan. Izan e
- Page 120 and 121:
Argi eta garbi dago txostenak akats
- Page 122 and 123:
Zornotza eta Bermeo arteko elektrif
- Page 124 and 125:
i bazituzten ere -ETB-,garai hartan
- Page 126 and 127:
EuskoTrenek zerbitzua zabaldu egin
- Page 128 and 129:
etirako desagertu dira ordura arte
- Page 130 and 131:
- 1998. urtean: 5.566 tona altzairu
- Page 132 and 133:
EuskoTren. Zornotzatik Bermeorainok
- Page 134 and 135:
ere, 22,5 milareneko aldapak aurkit
- Page 136 and 137:
136turia-San Kristobalgo geralekua
- Page 138 and 139:
dea, ohiko txirula puntadun formako
- Page 140 and 141:
ZUBIAK ETA BIDEZUBIAKZornotza-Berme
- Page 142 and 143:
Hurrengo bidezubia 7,813. kilometro
- Page 144 and 145:
LUR BERDINKETA, TRENBIDEA ETA HORRE
- Page 146 and 147:
gehienak ere aldatu egin zituzten e
- Page 148 and 149:
148Urtegiei dagokienez, horiek Zorn
- Page 150 and 151:
ere bazuen, lokomotoren kotxetegira
- Page 152 and 153:
Halaber, Ibaizabalgo zubia erabili
- Page 154 and 155:
Okako bazterbidea, 7,300. k.Bide ba
- Page 156 and 157:
Lurgorriko geralekua, 13,578. k.Ger
- Page 158 and 159:
Gernikako bidaiarien eraikina gaur
- Page 160 and 161:
Gernikako geltokiko trenbide eskema
- Page 162 and 163:
Institutuko geralekua, 15,141. k.Ge
- Page 164 and 165:
Foruko geralekua gaur egun.Argazkia
- Page 166 and 167:
Dinamitako bazterbidea, 20,544. k.B
- Page 168 and 169:
Busturia-San Kristobalgo geralekua,
- Page 170 and 171:
Sukarrietako geltokia, 24,001. k.Au
- Page 172 and 173:
Mundakako geltokia, 26,243. k.1955e
- Page 174 and 175:
Bidaiarien trena irteera egiteko pr
- Page 176 and 177:
1960. urtean beste bide bat egin zu
- Page 178 and 179:
Gernikan zeuden instalazioak osatze
- Page 180 and 181:
Linea elektrifikatzearen ondorioz,
- Page 182 and 183:
182FEVEk hirurogeita hamarreko hama
- Page 184 and 185:
184Muruetako azpi-estazio mugikorra
- Page 186 and 187:
186Ondorengo hauek ditugu unitate h
- Page 188 and 189:
“Zugastieta” lurrun lokomotorar
- Page 190 and 191:
“Gandarias” lurrunlokomotoraren
- Page 192 and 193:
Bidaiarientzako tren gehienen titul
- Page 194 and 195:
de Ferrocarriles por el Estado” i
- Page 196 and 197:
Zerbitzuaren gorabeherek beharturik
- Page 198 and 199:
12 zenbakiko lokomotora Gernikakota
- Page 200 and 201:
17 zenbakiko lokomotoraGernikan apa
- Page 202 and 203:
aina tren horren eraikitze lanak am
- Page 204 and 205:
7 zenbakidun LokomotoraMakina hori
- Page 206 and 207:
FERROCARRILES VASCONGADOS KONPAINIA
- Page 208 and 209:
1951ko azaroaren 14an modelo horret
- Page 210 and 211:
Sadaba eta Gallur arteko trenbideko
- Page 212 and 213:
makinaren entrega burutu baitzen, e
- Page 214 and 215:
nengo seiak Frantziako Alsthom fabr
- Page 216 and 217:
1958ko uztailaren 28an lehenengo al
- Page 218 and 219:
1158 lokomotora konpontzen, Gernika
- Page 220 and 221:
1159 lokomotora Vasco-Navarroarenme
- Page 222 and 223:
1104 zenbakidun LokomotoraLokomotor
- Page 224 and 225:
1300 serieko diesel lokomotorak Ber
- Page 226 and 227:
tander eta Bilbo arteko trenera era
- Page 228 and 229:
Atoi propiorik ez zegoenez, zurezko
- Page 230 and 231:
- MAAC 1etik 8rako bidaiari-automot
- Page 232 and 233:
3000 serieko Naval automotore baten
- Page 234 and 235:
zerbitzua indartzeko. 1979. urteaz
- Page 236 and 237:
3502 unitatea Zugaztietako geltokia
- Page 238 and 239:
Berriro modernizatu eta aire girotu
- Page 240 and 241:
gusiaren esku gelditu zen. Handik g
- Page 242 and 243:
2001ean serie osoari baja eman ziot
- Page 244 and 245:
244Horietako hamar unitatek atoi er
- Page 246 and 247:
din, zenbait zerbitzu eskaintzen zi
- Page 248 and 249:
izkoen antzekoak, jarri zitzaizkien
- Page 250 and 251:
Zornotza-Bermeo Tren Konpainiaren b
- Page 252 and 253:
1927an,Trenbide Estatutuak emandako
- Page 254 and 255:
ESTATUAK BATERATUTAKOBIDAIARIENTZAK
- Page 256 and 257:
VASCO-NAVARRO TRENAREN BAGOIAK ETA
- Page 258 and 259:
tuzten. Bagoi horiek bidaiari asko
- Page 260 and 261:
Matrikula Egilea /Urtea Jatorria Ez
- Page 262 and 263:
MAN 5303 automotorearen atoia,Gerni
- Page 264 and 265:
Zornotza eta Bermeo arteko linean i
- Page 266 and 267:
dean.Lehenengo lana M-1,M-6,N-4,N-1
- Page 268 and 269:
Segurtasuna zirkulazioanSeguridad e
- Page 270 and 271:
1987an, Zugaztieta, Zornotza eta Le
- Page 272 and 273:
Ustiapena eta zerbitzuakExplotació
- Page 274 and 275:
274Zornotza eta Bermeo arteko trene
- Page 276 and 277:
50eko hamarkadaren amaieran materia
- Page 278 and 279:
1957. urteko tren ordutegia.Trenare
- Page 280 and 281:
Industria arkeologiaArqueologia ind
- Page 282 and 283:
HITZ-ATZEA EPÍLOGO Edorta Jimenez
- Page 284 and 285:
284Gogoan dut koltxoi eta guzti joa
- Page 286 and 287:
286Beste behin txapelokerrak ikusi
- Page 288 and 289:
nahita ere. Gero, trenbidera pasatu
- Page 290:
1937ko ekainaren 19an, Gerra Zibila
- Page 293 and 294:
EranskinaApéndiceZornotza eta Berm