<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ माचर् २००९ (वषर् २मास १५ अंक ३०) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ओ<strong>ह</strong>र आधनथ कमर्चारी सभक बीच मे यै<strong>ह</strong> चच <strong>ह</strong>ोमऽ लगलै जे सा<strong>ह</strong>ेब बड़ क़डािमजाज के छिथ।डॉ. ेमशंकर िसं<strong>ह</strong> (१९४२- ) ाम+पोट- जोिगयारा, थाना- जाले, िजला- दरभंगा। 24 ऋचायन, राधारानी िसन्<strong>ह</strong>ा रोड, भागलपुर-812001(िब<strong>ह</strong>ार)। मैिथलीक विरसृजनशील, मननशील आऽ अध्ययनशील ितभाक धनी साि<strong>ह</strong>त्य-िचन्तक, िदशा-बोधक, समालोचक, नाटक ओ रंगमंचक िनणात गवेषक, मैिथली गकेँ नव-वप <strong>दे</strong>िन<strong>ह</strong>ार,कु शल अनुवादक, वीण सम्पादक, मैिथली, ि<strong>ह</strong>न्दी, संकृ त साि<strong>ह</strong>त्यक खर <strong>िव</strong>ान् तथा बाङला एवं अंेजी साि<strong>ह</strong>त्यक अध्ययन-अन्वेषणमे िनरत ोफे सर डॉ. ेमशंकर िसं<strong>ह</strong> (२० जनवरी १९४२ )क <strong>िव</strong>लक्षण लेखनीसँ एकपर एक अक्षय कृ ित भेल अिछ िनःसृत। ि<strong>ह</strong>नक ब<strong>ह</strong>ुमूय गवेषणात्मक, मौिलक, अनूिदत आऽ सम्पािदत कृ ित र<strong>ह</strong>ल अिछ अ<strong>िव</strong>रलचिचर्त-अिचर्त। ओऽ अदम्य उत्सा<strong>ह</strong>, धैयर्, लगन आऽ संघषर् कऽ तन्मयताक संग मैिथलीक ब<strong>ह</strong>ुमूय धरोरािदक अन्वेषण कऽ <strong>दे</strong>लिन पुतकाकार प। ि<strong>ह</strong>नक अन्वेषण पूणर् न्थ आऽबन्धकार आलेखािद यापक, िचन्तन, मनन, मैिथल संकृ ितक आऽ परम्पराक िथक धरो<strong>ह</strong>र। ि<strong>ह</strong>नक सृजनशीलतासँ अनुािणत भऽ चेतना सिमित, पटना िमिथला <strong>िव</strong>भूित सम्मान(ता-प) एवं िमिथला-दपर्ण, मुम्बई विर लेखक सम्मानसँ कयलक अिछ अलंकृ त। सम्ित चािर दशक धिर भागलपुर <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयक ोफे सर एवं मैिथली <strong>िव</strong>भागाध्यक्षकगिरमापूणर् पदसँ अवकाशोपरान्त अनवरत मैिथली <strong>िव</strong>भागाध्यक्षक गिरमापूणर् पदसँ अवकाशोपरान्त अनवरत मैिथली साि<strong>ह</strong>त्यक भण्डारकेँ अिभविर्त करबाक िदशामे संल छिथ,वतन् सारवत-साधनामे।कृ ित-मौिलक मैिथली: १.मैिथली नाटक ओ रंगमंच,मैिथली अकादमी, पटना, १९७८ २.मैिथली नाटक पिरचय, मैिथली अकादमी, पटना, १९८१ ३.पुषाथर् ओ <strong>िव</strong>ापित, ऋचा काशन,भागलपुर, १९८६ ४.िमिथलाक <strong>िव</strong>भूित जीवन झा, मैिथली अकादमी, पटना, १९८७५.नाान्वाचय, शेखर काशन, पटना २००२ ६.आधुिनक मैिथली साि<strong>ह</strong>त्यमे <strong>ह</strong>ाय-यंग्य,मैिथली अकादमी, पटना, २००४ ७.पािणका, कणर्गोी, कोलकाता २००५, ८.ईक्षण, ऋचा काशन भागलपुर २००८ ९.युगसंिधक ितमान, ऋचा काशन, भागलपुर २००८१०.चेतना सिमित ओ नामंच, चेतना सिमित, पटना २००८मौिलक ि<strong>ह</strong>न्दी: १.<strong>िव</strong>ापित अनुशीलन और मूयांकन, थमखण्ड, िब<strong>ह</strong>ार ि<strong>ह</strong>न्दी न्थ अकादमी, पटना १९७१ २.<strong>िव</strong>ापित अनुशीलन और मूयांकन, ितीय खण्ड, िब<strong>ह</strong>ार ि<strong>ह</strong>न्दीन्थ अकादमी, पटना १९७२, ३.ि<strong>ह</strong>न्दी नाटक कोश, नेशनल पिब्लके शन <strong>ह</strong>ाउस, िदी १९७६.अनुवाद: ि<strong>ह</strong>न्दी एवं मैिथली- १.ीपादकृ ण को<strong>ह</strong>टकर, साि<strong>ह</strong>त्य अकादमी, नई िदी १९८८, २.अरण्य फिसल, साि<strong>ह</strong>त्य अका<strong>दे</strong>मी, नई िदी २००१ ३.पागल दुिनया, साि<strong>ह</strong>त्यअका<strong>दे</strong>मी, नई िदी २००१, ४.गो<strong>िव</strong>न्ददास, साि<strong>ह</strong>त्य अका<strong>दे</strong>मी, नई िदी २००७ ५.रानल, ऋचा काशन, भागलपुर २००८.िलप्यान्तरण-१. अीयानाट, मनोज काशन, भागलपुर, १९६७। सम्पादन-12
<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ माचर् २००९ (वषर् २मास १५ अंक ३०) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गवरी, म<strong>ह</strong>ेश काशन, भागलपुर, १९६६, २. नव एकांकी, म<strong>ह</strong>ेश काशन, भागलपुर, १९६७, ३.प-पुप, म<strong>ह</strong>ेश काशन, भागलपुर, १९७०, ४.पदलितका, म<strong>ह</strong>ेश काशन,भागलपुर, १९८७, ५. अनिमल आखर, कणर्गोी, कोलकाता, २००० ६.मिणकण, कणर्गोी, कोलकाता २००३, ७.<strong>ह</strong>ुनकासँ भेट भेल छल, कणर्गोी, कोलकाता २००४, ८.मैिथली लोकगाथाक इित<strong>ह</strong>ास, कणर्गोी, कोलकाता २००३, ९. भारतीक िबलािड़, कणर्गोी, कोलकाता २००३, १०.िचा-<strong>िव</strong>िचा, कणर्गोी, कोलकाता २००३, ११.साि<strong>ह</strong>त्यकारक िदन, िमिथला सांकृ ितक पिरषद, कोलकाता, २००७. १२. वुआिड़भितरिणी, ऋचा काशन, भागलपुर २००८, १३.मैिथली लोकोि कोश, भारतीय भाषासंथान, मैसूर, २००८, १४.पा सोना <strong>ह</strong>ीरा, कणर्गोी, कोलकाता, २००८।पिका सम्पादन- भूिमजा २००२मैिथली भाषाक साि<strong>ह</strong>त् य<strong>िव</strong>ापितक परवत मैिथलीक क<strong>िव</strong> लोकिनक रचनािद केँ ोत् साि<strong>ह</strong>त कयिन<strong>ह</strong>ार नरेश लोकिन मेकं सनारायणक नाम अगण् य अिछ जिनक दरबार मे जतेक क<strong>िव</strong> र<strong>ह</strong>िथ ओ सभ <strong>िव</strong>ापित ाराचलाओल शैली केँ सवार्िधक य <strong>दे</strong>लिन जाि<strong>ह</strong> मे उल् लेखनीय छिथ म<strong>ह</strong>ाक<strong>िव</strong> गो<strong>िव</strong>न् ददास(1663-4-1670-71)। ि<strong>ह</strong>नक एकमा रचना ‘ं◌ृगारभजनावली’ (1938) कािशत अिछ। ि<strong>ह</strong>नकक<strong>िव</strong>तािद सृ ंगािरकताक बोध <strong>ह</strong>ोइछ, िकन् तु ओ भि <strong>िव</strong>षयक रचना िथक। बंगालक वैष् णकभक् त क<strong>िव</strong> ि<strong>ह</strong>नका बंगाली बनयबाक यास कयलिन, िकन् तु ई िमिथलाक र<strong>ह</strong>िथ जिनक रचनाकअथर्क दुरू<strong>ह</strong>ताक कारणेँ िस अिछ। <strong>िव</strong>ापितक पश् चात ् ई मैिथलीक दोसर िस क<strong>िव</strong> छिथ।म<strong>ह</strong>ाराज कं सनारायणक संग <strong>ह</strong>ुनका ओ<strong>ह</strong>ी रूपक सम् बन् ध छलिन जे <strong>िव</strong>ापित केँ म<strong>ह</strong>ाराजिशविसं<strong>ह</strong>क संग छल। मैिथलीक ि<strong>ह</strong>नक पदावली साि<strong>ह</strong>त् य समस् त पूवार्न् चल मे एि<strong>ह</strong> नवीन पितकपोषक िस भेल।<strong>िव</strong>ापितक उत् तरािधकारी क<strong>िव</strong> लोकिन मे म<strong>ह</strong>ाक<strong>िव</strong> लोचन (1650-1725) क नाम अगण् यअिछ। यिप मैिथली मे ि<strong>ह</strong>नक अिधकांश रचनािद नि<strong>ह</strong> उपलब् ध भ’ र<strong>ह</strong>ल अिछ तथािप जेउपलब् ध भ’ र<strong>ह</strong>ल अिछ ओ कलाक दृिसँ उच् च कोिटक िथक। िकन् तु एकमा ‘रागतरिङनी;’(1924) उपलब् ध भ’ र<strong>ह</strong>ल अिछ। ि<strong>ह</strong>नक <strong>ह</strong>ाथक िलखल ‘नैषधीय चिरत’ क एक ित लिलतनारायण िमिथला <strong>िव</strong>श् व<strong>िव</strong>ालय पुस् तकालय मे सुरिक्षत अिछ। लोचन संस् कृ त क िनष् णात <strong>िव</strong>ान,संगीतक ममर्ज्ञ आ क<strong>िव</strong> र<strong>ह</strong>िथ। ि<strong>ह</strong>नक क<strong>िव</strong>तावली ‘रागतरिङणी’ मे उपलब् ध अिछ।13
- Page 1 and 2: िव दे ह िवदेह V
- Page 3 and 4: िव दे ह िवदेह V
- Page 6 and 7: िव दे ह िवदेह V
- Page 8 and 9: िव दे ह िवदेह V
- Page 10 and 11: िव दे ह िवदेह V
- Page 14 and 15: िव दे ह िवदेह V
- Page 16 and 17: िव दे ह िवदेह V
- Page 18 and 19: िव दे ह िवदेह V
- Page 20 and 21: िव दे ह िवदेह V
- Page 22 and 23: िव दे ह िवदेह V
- Page 24 and 25: िव दे ह िवदेह V
- Page 26 and 27: िव दे ह िवदेह V
- Page 28 and 29: िव दे ह िवदेह V
- Page 30 and 31: िव दे ह िवदेह V
- Page 32 and 33: िव दे ह िवदेह V
- Page 34 and 35: िव दे ह िवदेह V
- Page 36 and 37: िव दे ह िवदेह V
- Page 38 and 39: िव दे ह िवदेह V
- Page 40 and 41: िव दे ह िवदेह V
- Page 42 and 43: िव दे ह िवदेह V
- Page 44 and 45: िव दे ह िवदेह V
- Page 46 and 47: िव दे ह िवदेह V
- Page 48 and 49: िव दे ह िवदेह V
- Page 50 and 51: िव दे ह िवदेह V
- Page 54 and 55: िव दे ह िवदेह V
- Page 56 and 57: िव दे ह िवदेह V
- Page 58 and 59: िव दे ह िवदेह V
- Page 60 and 61: िव दे ह िवदेह V
- Page 62 and 63:
िव दे ह िवदेह V
- Page 64 and 65:
िव दे ह िवदेह V
- Page 66 and 67:
िव दे ह िवदेह V
- Page 68 and 69:
िव दे ह िवदेह V
- Page 70 and 71:
िव दे ह िवदेह V
- Page 72 and 73:
िव दे ह िवदेह V
- Page 74 and 75:
िव दे ह िवदेह V
- Page 76 and 77:
िव दे ह िवदेह V
- Page 78 and 79:
िव दे ह िवदेह V
- Page 80 and 81:
िव दे ह िवदेह V
- Page 82 and 83:
िव दे ह िवदेह V
- Page 84 and 85:
िव दे ह िवदेह V
- Page 86 and 87:
िव दे ह िवदेह V
- Page 88 and 89:
िव दे ह िवदेह V
- Page 90 and 91:
िव दे ह िवदेह V
- Page 92 and 93:
िव दे ह िवदेह V
- Page 94 and 95:
िव दे ह िवदेह V
- Page 96 and 97:
िव दे ह िवदेह V
- Page 98 and 99:
िव दे ह िवदेह V
- Page 100 and 101:
िव दे ह िवदेह V
- Page 102 and 103:
िव दे ह िवदेह V
- Page 104 and 105:
िव दे ह िवदेह V
- Page 106 and 107:
िव दे ह िवदेह V
- Page 108 and 109:
िव दे ह िवदेह V
- Page 110 and 111:
िव दे ह िवदेह V
- Page 112 and 113:
िव दे ह िवदेह V
- Page 114 and 115:
िव दे ह िवदेह V
- Page 116 and 117:
िव दे ह िवदेह V
- Page 118 and 119:
िव दे ह िवदेह V
- Page 120 and 121:
िव दे ह िवदेह V
- Page 122 and 123:
िव दे ह िवदेह V
- Page 124 and 125:
िव दे ह िवदेह V
- Page 126 and 127:
िव दे ह िवदेह V
- Page 128 and 129:
िव दे ह िवदेह V
- Page 130 and 131:
िव दे ह िवदेह V
- Page 132 and 133:
िव दे ह िवदेह V
- Page 134 and 135:
िव दे ह िवदेह V
- Page 136 and 137:
िव दे ह िवदेह V
- Page 138 and 139:
िव दे ह िवदेह V
- Page 140 and 141:
िव दे ह िवदेह V
- Page 142 and 143:
िव दे ह िवदेह V
- Page 144 and 145:
िव दे ह िवदेह V
- Page 146 and 147:
िव दे ह िवदेह V
- Page 148 and 149:
िव दे ह िवदेह V
- Page 150 and 151:
िव दे ह िवदेह V
- Page 152 and 153:
िव दे ह िवदेह V
- Page 154 and 155:
िव दे ह िवदेह V
- Page 156 and 157:
िव दे ह िवदेह V
- Page 158 and 159:
िव दे ह िवदेह V
- Page 160 and 161:
िव दे ह िवदेह V
- Page 162 and 163:
िव दे ह िवदेह V
- Page 164 and 165:
िव दे ह िवदेह V
- Page 166 and 167:
िव दे ह िवदेह V
- Page 168 and 169:
िव दे ह िवदेह V
- Page 170 and 171:
िव दे ह िवदेह V
- Page 172 and 173:
िव दे ह िवदेह V
- Page 174 and 175:
िव दे ह िवदेह V
- Page 176 and 177:
िव दे ह िवदेह V
- Page 178 and 179:
िव दे ह िवदेह V