Onafhankelijk Verbindend Verbreden

hankelijkheid door de Raad. 58 In een aantal gesprekken die wij hebben gevoerd in het
kader van dit onderzoek is dit onderwerp eveneens benoemd.
Dit brengt ons tot de vraag of het mogelijk is structureel samen te werken en gelijktijdig
onafhankelijk te blijven. In een artikel over de betrekkelijke waarde van onafhankelijkheid
schrijft Barendrecht 59 dat onafhankelijkheid moeilijk te realiseren is, onder
andere omdat, om effectief te zijn, relaties dienen te worden aangegaan. Bovendien
heeft onafhankelijkheid een hoge prijs. Hij betoogt in het artikel dat de behoefte aan
maatregelen die grotere onafhankelijkheid van andere belangen creëren kleiner wordt
als beter wordt geëxpliciteerd hoe de eigenlijke taak moet worden verricht. Het komt
erop neer dat onafhankelijkheid ook kan worden gewaarborgd door bewuste transparantie.
De werkmethoden moeten transparant gemaakt worden. In het vorige hoofdstuk
over strategisch selecteren zijn wij ook al ingegaan op de wenselijkheid van
transparantie en ook in het hoofdstuk over strategisch beïnvloeden (hoofdstuk 6) gaan
wij nader in op het onderwerp. Hier volstaan wij met de constatering dat onafhankelijkheid
en structurele samenwerking elkaar niet in weg hoeven te staan als in ieder
geval voldoende openheid wordt betracht ten aanzien van zowel de onderzoeksmethode
en procesgang, alsook ten aanzien van de eisen waaraan samenwerkingspartners
dienen te voldoen, de wijze waarop en de frequentie waarmee dat wordt getoetst
en de selectiecriteria die daarbij gelden. Echte onafhankelijkheid wordt tenslotte bepaald
door de eigen oordeelsvorming door de Raad en dat moet zo blijven.
Transparantie kan als noodzakelijke, maar niet voldoende voorwaarde worden beschouwd
om de onafhankelijkheid van samenwerkingspartners te waarborgen. Het
kan worden aangevuld met andere rule-based of principle-based maatregelen. Volgens
enkele geïnterviewden kan de onafhankelijkheid bij samenwerking bijvoorbeeld worden
gewaarborgd door het maken van goede, bindende afspraken met de samenwerkingspartners.
Daarbij kan worden gedacht aan jaarlijkse schriftelijke onafhankelijkheidsverklaringen
en/of onafhankelijkheidsverklaringen per opdracht. De onderzoekers
die door de Onderzoeksraad voor Veiligheid worden ingeschakeld moeten volgens
een andere geïnterviewde uiteraard neutraal kunnen kijken. Het maakt dan niet veel
uit of het gaat om mensen in eigen dienst of om externe inhuur. Volgens een van
de geïnterviewden 60 geeft de “echte” specialist een waarborg voor neutraliteit. Veel
(onderzoeks)organisaties hanteren bovendien gedragsregels en certificeringen die
de onafhankelijkheid mede moeten aantonen en waarborgen.
58
Op pag. 5 van haar rapport stel de Commissie Sint: “Daarom is het wenselijk dat de OvV minder
krampachtig opereert in de verhouding tot de buitenwereld en meer aandacht besteedt aan het leggen van
een basis voor de succesvolle uitvoering van zijn aanbevelingen.” Op pag. 50 wordt in het kader van het
onderzoek naar de brand in het cellencomplex op Schiphol geschreven: “De indruk van het OM was
dat de Ovv minder krampachtig zou kunnen zijn in het benadrukken van de onafhankelijkheid.”
Bron: Lysias Consulting Group (2008), Rapportage evaluatie Onderzoeksraad voor veiligheid.
59
Barendrecht, J.M. (2003), De betrekkelijke waarde van onafhankelijkheid, in: Nederlands Juristenblad
1541.
60
Interview met een wetenschapper.
50 Onafhankelijk Verbindend Verbreden