„POLAND”

Część B: Wybrane zagadnienia 125
maksimum poczucia bezpieczeństwa oraz pełnej anonimowości, czemu służyły: pełna poufność danych
zawartych w ankietach, wymóg nieobecności funkcjonariuszy służby więziennej w trakcie badania,
reguły postępowania ankietera (m.in. nie mógł chodzić po sali i zaglądać w kwestionariusze),
a także specjalna procedura zwrotu wypełnionego kwestionariusza polegająca na umieszczeniu go
przez respondenta w kopercie, którą następnie zaklejano. Anonimowość była zapewniona tak na
pozio mie indywidualnego respondenta, jak i całego zakładu. Badani zostali poinformowani, że mogą
odmówić udziału w badaniu bądź oddać niewypełniony kwestionariusz.
Uzupełnieniem badania ankietowego były wywiady pogłębione z osadzonymi, którzy byli
użyt kownikami nielegalnych substancji psychoaktywnych. Przedmiotem wywiadów były m.in.
doświad czenia badanych z narkotykami. Respondenci byli rekrutowani do wywiadów po zakończeniu
badania ankietowego na zasadzie woluntarystycznej. Dane jakościowe – mimo, że nie posiadają
cech reprezenta tywności statystycznej – pozwalają na pogłębienie spojrzenia na problem narkotyków
i narkomanii w warunkach pozbawienia wolności. Łącznie przeprowadzono 30 wywiadów z osadzonymi.
Respondentami byli mężczyźni osadzeni w zakładach penitencjarnych – zarówno odbywający
karę pozbawienia wolności, jak i tymczasowo aresztowani. Z badań zostali wykluczeni jedynie
najgroźniejsi przestępcy, wobec których były stosowane specjalne środki zabezpieczające. Dobór
próby był dwustopniowy. W pierwszym etapie losowano zakład penitencjarny, w kolejnym zaś –
również losowo – wybierano respondentów. Ich liczba w każdym z zakładów była proporcjonalna do
wielkości danego zakładu.
Założono objęcie badaniem próby o wielkości ok. 1 408 osadzonych, w 41 zakładach penitencjarnych.
Ostatecznie zebrano 1 240 ankiet. 168 osób (12%) odmówiło udziału w badaniu bądź zwróciło
niewypełnione ankiety. Przeprowadzenie badania trwało od 45 do 60 minut. Rozkład wieku w próbie
jest charakterystyczny dla rozkładu wieku populacji więziennej, w której dominują osoby młode
w wieku 20-29 lat (49%).
Przed pozbawieniem wolności respondenci zazwyczaj pracowali dorywczo (35%) albo pozostawali
bez pracy (8%). Jedynie 41% badanych posiadało stałe zatrudnienie.
W przypadku wykształcenia respondentów, najliczniejszą grupę tworzyły osoby, które swoją
edukację zakończyły na zasadniczej szkole zawodowej (34%) bądź na szkole podstawowej (26%). Najm
niej liczną grupę stanowiły osoby legitymujące się wykształceniem wyższym (2%).
Większość respondentów przed karą pozbawienia wolności mieszkało z rodziną. Tylko 16% osadzonych
to ludzie mieszkający samotnie.
Narkotyki to problem głównie miast, większość badanych mieszka właśnie w miastach, a jedynie
21% to mieszkańcy wsi.
W badanej próbie dominowali skazani na karę pozbawienia wolności (90%). Tymczasowo aresztowani
stanowili tylko 7% badanych.
Znaczna większość badanych przebywała w zakładzie penitencjarnym z powodu popełnienia
przestępstwa nie mającego związku z narkotykami. Osadzeni za przestępstwa dotyczące nielegalnych
substancji psychoaktywnych stanowili 21% badanych, w tym 13% oprócz przestępstwa związanego
z narkotykami dopuściło się również innego rodzaju przestępstwa.
Dane na temat długości wyroku, zarówno już odbytego, jak i pozostającego w perspektywie,
wskazują, że wśród badanych przeważają osoby o krótszych wyrokach.
Większość badanych była już wcześniej karana, ale tylko niewielka część za przestępstwa związane
z narkotykami (12%), w tym w przypadku 9% powodem skazania było także przestępstwo nie związane
z narkotykami. Dla większości badanych obecny pobyt w zakładzie penitencjarnym nie był ich
pierwszym pobytem, jednak tylko 36% odbywało już wcześniej karę pozbawienia wolności.
Porównując wyniki badania z 2007 r. z wynikami z 2001 r. możemy obserwować dynamikę rozpowszechnienia
używania narkotyków w populacji więziennej. Wyniki obu badań mogą być porówny-