Kitap Tanıtan Kitap (2)

Kitap tanıtan kitap (2)
satırlarına gömüldüğümde Raskolnikov’la aramdaki bağın -kimselerin bilmediği kan bağının- başka
damarları olduğuna da şahit oldum. “Dosto’yu yani sonsuzu” (s.271) benim kadar sarsıcı bulanların
arasında ilk keşfettiğim Cemil Meriç oldu bu yüzden…
“Dosto ve Ben” başlığı altında, Marx okumaları yüzünden onun uhrevi diline nasıl da yabancı kaldığını
anlatır Meriç. Mistisizmden öylesine soğumuştur ki Beşir Fuadvari bir ilimciliğe, Zolacı gerçekliğe
kaptırmıştır kendini. Bu soğuk ve akli bakışta onun ruhunun karanlığına ve derinliğine inemez.
Delilerle uğraşan bir delidir ona göre Rus romancı. Bu yüzden Dostoyevsky düşkünlüğünü hasta bir
sevginin belirtisi olarak görür.
Belki doğrudur da; en az Raskolnikov kadar Yeraltı adamı da, Prens Mişkin de, İvan Karamazov da,
“öteki” de diğerleri de -belki gelmiş geçmişlerin en büyüğü olan - bu büyük yazarın yazarken yüz yıl
öncesinden iç haritalarının incelediğini düşündürtür okura. Onun kâşifliğine tutkuyla bağlanmak pek
sağlıklı bir tutum olmayacaktır. Bunu ileri taşıyan bazı Rusların “…eğer biri bana, İsa’nın gerçek
olmadığını kanıtlarsa ve gerçeğin İsa’da olmadığı doğru bir olguysa, ben gerçeğin yanında değil,
İsa’nın yanında olurum” diyen Dosto’yu ve Tolstoy’u peygamber mesabesinde değerlendirmeleri bir
tesadüf değildir çünkü… Edebiyatın engin denizlerinde boğulmaktan korkarak yüzen Meriç’in de
tutkusunun tesadüfî olmaması gibi.
Meriç’in kulaçları onu Avrupa’ya taşıdığında da şiirsel anlatımdan vazgeçmeyerek hakikati
kurcalamaya devam eder ve bir yerde Hugo’ya, Sefiller’e, Jan Valjan’a rastlar:
* “Zavallı dostum! Büyüklere yalnız acılarınla mı benzeyeceksin? Düşünce dikenli bir taç. İsa’dan
Gandhi’ye kadar Tanrı’ya nispeti olan her ulu Tanrı’nın hışmına uğradı. Tanrı’ya nispeti olmadan
Tanrı’ların hışmına uğramak, hazin…” Syf.281.
Bu sözleri Jan Valjan’a mı, kendine mi, -bir ümit- okura mı söylediğini kestirmek güç…
Meriç’in solcularımızı ya da Kemalistlerimizi kızdıracak hükümleri gelir sonra üst üste…
* “Bence Türk şiiri Nazım’la biter. Avrupai düşünce Nazım’la başlar.” Syf.239
* “Batan imparatorluk… aydınla halkın el ele vererek kazandıkları zafer: Yunan’ın harim-i
ismetimizden (girmesi yasak temiz yer: vatan) defedilişi. ‘Sonra yeni inkılâplar başladı. Halkla
münevver kati olarak birbirlerinden ayrıldılar. Millete mal olmuş telakkiler ve inanışlar kak addedildi.
Teşkilat-ı Esasiye kanunundaki değişikliklerle uğraşıldı. İsmi anayasa oldu ve bütün maddeleri yeni
‘tilcikler’e uyduruldu. Moğolca ‘tay’larla Şurayı devlet ‘Danıştay’, Muhasebat ‘Sayıştay’, Mahkeme-i
Temyiz ‘Yargıtay’, Meclis ‘Kamutay’ yapıldı. Kurultaylar, Kamutaylar, Şarbaylar, Kamunaylar birbirini
kovaladı… 1950′de yeniden 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun lisanına dönüldü.’
Evet, bir tımarhane tutanağı değil, siyasi ve içtimai tarihimizden bir sayfa.”
* “27 Mayıs’tan alınacak der-i ibret: ‘Son elli senelik nizamın bütün zaaflarını ve kati olarak
yürümediğini, yürümeyeceğini göstermesi.” Syf.260
Cezmi Ertuğrul: “Diller birlik ve saflıklarını kaybederek gelişir.” Syf.264.
* “Türk düşüncesinin en büyük düşmanı dildeki istikrarsızlık. Türkçe Tanzimat’a kadar sabit kurallara
kavuşamamıştır. Kelimeler müphemdir, düşüncenin değil zevkin emrindedir. Herkesçe kabul edilen
hiçbir kural yoktur.” Syf.265
www.derindusunce.org
Fikir Platformu
126