Kitap Tanıtan Kitap (2)

Kitap tanıtan kitap (2)
Esasen doğru gibi gözükse de C. Meriç bu sınıflandırmayı pek tatminkâr bulmuyor, bana da doğru bir
vurgu gibi geliyor Meriç’in değerlendirmesi. Çünkü tenkitçiliği, geniş düşünceyi (diyalektik) ve
hürriyetçiliği sadece liberaller ve liberalizme has bir olgu olarak düşünmek yanlışı bize daha baştan
sunuluyor.
”Schills’e göre entelektüel faaliyet iki merhalede tecelli eder: 1. Mevcut bilgilerin fethi (tekrarlama)
2. Mevcut bilgilerin aşılması için yapılan çalışmalar(yaratma) yani gelenek ve yaratıcılık.” (syf.23)
C. Meriç “Hülasa edersek” başlığı altında gösterdiği onlarca tarifin altında her çağ, ideoloji, ülke ve
sınıfın bu kavramı başka başka yaklaşımlarla kullandığını belirterek tekrar sağ-sol cephesinden
yaklaşmaya çalışıyor;
“Sağ entelektüel çoban köpeğidir. Esasen entelektüelin sağı olmaz. Entelektüel yükselen bir sınıfın
şuurudur yani devrimcidir. Ayırıcı vasfı: Tenkit. ”
Devamında da; “Şöyle taslak çizmek kabil: 1.Entelektüel zamanının irfanına sahip olacaktır, ülkesinin
dilini, edebiyatını tarihini bilecek, dünyadaki belli başlı düşünce akımlarına yabancı olmayacaktır. 2.
Peşin hükümlere iltifat etmeyecek, olayları kendi kafasıyla inceleyip değerlendirebilecektir” (syf.24)
Elbette onca tarifte bu iki temel anlam ve tenkitçilik vasfı var, esasen sağlam bir tabir denilebilir.
Kitapta bir devrin gerçek entelektüelleri olarak kabul edilen sofistlere dair Meriç’in ilginç bir sözü var,
sofistlerin oportünizmle çökmeye yüz tutmuş eğilimleri değil gelecek vadeden fikirleri savunduklarını
belirtiyor. Yani para karşılığı birilerine (öğrencilerine) yaptıkları hitaplarda onları coşturmak niyetiyle
hareket ettiklerini belirtiyor.
“Meçhulün fethi maziye bağlı olanları rahatsız eder, her tecessüs tehlikelidir.” (syf.26)
“Masal deyip geçmeyelim. İnsan, kaba kuvvetin hükümran olduğu bir devirde hayata katlanmak için
bambaşka bir dünyanın varlığına inanmak zorundadır.” (syf. 32)
Burada C. Meriç ister istemez üç olguya işaret ediyor; sanat, ütopya ve dinin insansal yaratımlarının
ne kadar gerekli ve mecburi olduğunu masal gerçeği üzerinden aktarıyor. Üstelik bu üç olgu da
toplumsal sınıflandırmalarda orta sınıfa/tabakaya ait birer yarattım/oluşum. Bir sonraki sayfada
Sartre’ın “rahip beyle köylü arasında aracıdır. Görevi: Sınıf tezatlarını gizlemek.” sözüne de yer veriyor
ve aklındaki kurdu sofraya atıveriyor. Yani sanatın amacı ne olursa olsun alt ve üst sınıfın arasına
sıkışmış kişilerin afyo(n)lanması. İfadelere göre aynı şey din ve ütopyacılık için de geçerli.
“…düşünmek bu iki zümre arasında (mutlular ve sömürülenler) sıkışıp kalanların işidir.” (syf.38)
Burjuva ideolojisi ile intelijansya arasındaki ilişkiye de bana kalırsa doğru bir yönden yaklaşmış Meriç
ve devrimci burjuvanın son kuşağının yani 18.yy. burjuvazisinin ideolojisini bilimsel araştırmanın
prensiplerinden doğurduğunu/oluşturduğunu belirterek günümüz burjuvazisinin (ki hiç de devrimci
değil, çünkü ilerici değil) bugünkü intelijansyasının bilgi ve metoduna ters düştüğünü gösteriyor.
Entelektüalizm ve orta sınıf ilişkisi…
“Kitapla hayat, nazari bilgi ile günlük rutin arasındaki uçurum doldurulmadıkça tefekkür iki kutuptan
birine yönelecektir: Ütopya veya beyin yıkama(ideoloji.)” (syf.39)
www.derindusunce.org
Fikir Platformu
24