Kitap Tanıtan Kitap (2)

Kitap tanıtan kitap (2)
Cemil Meriç, tarihin daha renkli bir dünya yaratmak için vesile olduğunu söyler ve “Yaşayanlara
kasvetli gelen bir çağ, daha sonraki nesiller için serüvenlerle dolu bir dünyadır.”[3] diye ekler. O
döneme ait her şey, her türlü yaşantı, dil, mekân, estetik, konuşma… romanın içinde olmalıdır.
Elbette yazar “geçmişi bugüne getirecektir” ama “geçmişi bugünün gözüyle değil; o günlerin gözüyle,
o günlerin havasıyla verecektir.”[4] Tarihsel romanın baskın özelliği “kişileri, tip ve karakterleri çağına
yerleştirmektir. Bu da tarihsel roman yazarının anlattığı çağın duyarlığını yakalamasına ve yaşantısına
girmesine bağlıdır.”[5]
Semih Gümüş “Roman sanatı için tarihin anlamı nedir?”[6] sorusunu sorar ve Tarihi romanı açıklamak
için tarih ile tarihçi ve tarih ile romancı arasındaki ilişkiden bahseder. Bu ilişkiyi dört unsura ayırır. ”
Romancı; roman tarafından değerlendirilen görece bağımsız tarihsel olgular; roman sanatının yazınsal
gerçekliği ve yaratın sürecinin etkin unsurları; romancı ve tarih ile roman sanatı ve tarihsel olgular
arasında -birincilerin kazanacağı- eşitsiz ilişki.”[7] Semih Gümüş, tarihsel olguların tarihsel romanda
yeniden kurulduğunu, düzenlendiğini ve biçimlendiğini ve biçimlenirken kurmaca anlatının bütüncü
bir tarihsel imgeye dönüştüğünü, yani tarihsel dönemin romanın yazınsal gerçekliğine izdüşen bir
imgesine dönüştüğünü belirtir. Çünkü tarihsel olgular, tarihsel roman içinde yeniden kurulur ve
romanın dili de tarihsel retorikten apayrı bir dil kullanarak yeni bir tarih tasarımının/yorumunun
ortaya çıkmasına neden olur. Tarihin kendisine benzemeyen bu yeni bilgi, tarihin öznelliğinden daha
fazla nesnel bir tavrın ürünü olacaktır. Kurmaca yapıt, kazanan/kaybeden tarafın görüşünü değil,
önyargılardan bağımsız, yaratıcı bir tutumla, bir tarafın bilimsel düzeyde verilen bilgilerine rağmen,
bireyin, vicdanın öyküsünü anlatacaktır. Gümüş’ün tarihsel romanın nesnelliği konusundaki görüşü
elbette tartışmaya açıktır ama şu unutulmamalıdır: Tarihi bir roman, tarihin herhangi bir dönemine
ait bir dilenciyi de anlatsa, o kişinin ardında o dönemi ‘farklı’, ‘kişiye ait’ ve ‘tarihin önemsemediğini
önemseyen’ yeni bir bakış açısıyla değerlendirme imkânı doğar ki bu da tarihin yapamayacağı bir
şeydir. Şu da denebilir, belki de roman, tarihin bilgi tarafı değil, insani tarafıdır.
Öyleyse tarihi romanda tutarlılık ve kesinlik aramak, ya da ne kadarı gerçek ne kadarı kurgu diye bir
nicel değerlendirmeye gitmek çok da anlamlı değildir. Anlattıkları gerçeklere mümkün olduğunca
sadık bir tarihi roman da yazsa yazar, adı üstünde yazdığı romandır ve romanın da
kurgu/fiction/kurmaca olduğu asla unutulmamalıdır.
Romanın İncelemesi:
Şah İsmail, Kamber Can’ın; Yavuz Sultan Selim, Hüseyin’in gözlerinden(Çaldıran Savaşı’na değin/altta
değinilecektir), kahraman anlatıcı bakış açısıyla sunulmuştur. Roman, Sünniliği ya da
Rafiziliği/Kızılbaşlığı değil, sultan ve şah olma iddiasında olan ve bu yolda yürüyen iki insanın
güttükleri siyasetin, teb’ada/halkta/toplumda nasıl yankılanıp sosyal/toplumsal
değişime/dönüşüme/ayrıma neden olduğunu vurgulamaktadır. Kardeşlik olgusu Selim’in yanındaki
Hüseyin’le, İsmail’in yanındaki -Hüseyin’in ikiz kardeşi- Aka Hasan’la -özellikle- belirtilerek, özelden
genele/topluma yayılan kardeşlikten düşmanlığa ilerleyen ilişkinin tarafsız tespiti yapılmıştır.
Hüseyin’le Hasan’a düşen yazgıda, kardeş ama düşman olma durumu, bu düşmanlığı ve ardından
gelen savaşı engelleyememe, içinde oldukları sistemin onları birbirinin uzağına düşürmesi, ikilemleri,
birbirlerini severken bir savaşın içinde kan dökmek üzere karşı karşıya gelmeleri toplumun
sürüklendiği siyasi kararlardaki edilgen ama seçime bir şekilde taraf olma tutumunu açıklamaktadır.
Hatta kimi insanlardaki ganimet, mal, makam hırsının bu ayrılığı daha da belirginleştiren unsurlar
olduğu tespiti de yapılarak, bu bölünmenin sadece taht kavgası olmadığı da objektif bir şekilde
kahramanların gözlemlerinden aktarılmaktadır.
www.derindusunce.org
Fikir Platformu
169