Mundus Subterraneus

1
]
mollitiem
;
Gaudent,
Merula.
Dijfenfas
mri cum
ftrre
:
J
'
j
i
j
'
ciwW^^-num^nempeciwicfjferriodorefummopere verfis laboribus corpus fatigant ,
quicirca
^ ""
7ur.^ deleftari , nzm ferrum loco infixum , in quo venam ferri difficulter fufilem , & serofam
nidulantur, paulo poft omnes quafi concor- verfantur ;
qui modi apud Agricolam legendi Agricola.
des illud ampleftuntur. Prsterea non de- funt. Si jamadtemperaturasferrianimum
funt vegetabilia ,
quse amicitiam ferri dili- convertamus,/i?/'r«w reco^um , & a fcoria di- J?cm coligenter
feparatum , duritiem n on vulgarem ^''""'' *" •
gunt, & hac de caufa fuper mineras ferri fs-
LIB.X. DE FODINARUM CONDiTiONIBUS. 239
Cap. X. tanus mulieri cuidam profundum vulnus, converti. Csterum antequam vena ferri ex- oifervancoquatur
per verticem capitis acuto cultello infli-
, diligenter eft examinanda , num
'11"!'.'''
.
opprefTa decefferit , curiofi Chirurgi, movetur, grana ferri magnetis motum fe-"^^^,^*."
aperto cranio, inter duram meningem, & ftantia, a terrafeparantur , &hacfacilera-OT;W«»'.
cranium, mediam partem cultelli ,
quo olim
fuerat vulnerata , rubiginofam invenerunt.
Inter bruta animantia nullum eft, quod tan-
^"''''^'""^''topereferro deleifletur ,
quim firutbiocame-
Itittur. ins: hKcenimvolucris, objed:o clavo, vel
tione quantitas ferri in venacontentacognofcitur.
Hodiein Germaniabifariam/^rrum
praeparatur; primo ex quibufdam lapidibus
elicitur ; fecundo ex terra rubraferrugine
quafi Isfa excoquitur,quod opusin Silefiaperagitur.Prasterea
clave ferrea, uti Melits non femel expertus
funtetiam nonnul-
fum, illico fitobvia, &nonfecus, ac canis li in Germania ,
qui ex magnete optimum
vifo panis im{\:o, ferrum apprehenfum avide
deglutit, digeritque, cujus caufam alibi reddimus.
Hoc quidem a veritate non eft alieferrum
eliciunt. Animadvertendum tamen
eft,quodvariJslaboribusfeexercentilli,qui
prascipuae bonitatis ferrum excoquunt, di-
Amktti» pjf^ijnie crefcunt : Inter has plantas ifatis po- adipifcitur. Artifices tamen in officinis
ferrt cum r._,
coloremcandentisferriprimbobfervant,
de-
r \ n • c ^ ' • i
tkntts. tiflimum lylveltris , & Erytarodanum recenfentur
,
quoniam quadam qualitate ferrea indeliquorem juxta intentionem eligunt.
infignitae,nonfolumMagneti confervando utferruminillo extindtum, duritiem, vel
conierunt , uti in Arte Magnetica oftendi- nancifcatur. Quandoigiturviomus,
fed & in cineres redaftae , & fornacibus lentia igms ferrum ultimam candoris notam
vitrariis inditae, fedimentumquoddamferrugineum
acquifiverit , vocant argentum, &tunc
in fundo catini relinquunt. Viciffim
funt aliae plantae ,
quae naturae ferreae
penitus adverfantur, idque de ocymo Gaudentius
Merula pronunciavit. Pariter ferrum
Mercurio, Auro, & Argento nuUo amicitiae
vinculo conjungitur , cum illis difficillime
copuletur , & propterea catinis ferreis
officinae monetaris quidquam praediftorum
metallorum adhsefifTe opifices nunquam
obfervarunt,
illudnon extinguunt, quoniamconfumeretur
: at fi croceo colore , velrubrotingatur,
ferrumrofeum , w^Xaureum dicitur , &tunc
liquoribusmerfum,duriusefficitur. Hodie Temper*._
in officinis quadruplex ferri tinBura obferva- '^aria ad*
tur : prima colore eft albo ,
quae nimis dura varia i»-
eft : fecunJa flava ,
qua ofl^a , & lapides fcin-^'"''"''"'*-
duntur: ?e'/-/i^expurpureo,& coeruleomixta
adfecanda ligna idonea: quarta eft nigra,
quaenimiummoUisefTe perhibetur. Ex al-
§ II.
tera parte ponderandi funtliquores , in quibus
ferrum,candefa(R:um pro varia tempe-
Ferripraparandi ^ temperandi ratio.
Flinius. Narrat Plinius ,
quod in Cappadociahomines
non multis laboribus fe exercent ut zdferri temperaturam apta celebrantur : hac
ratione, extinguendum eft. Multa flumina
copiamferri habeant, quandoquidem certo decaufaferrum in Norico fcriptis veterum
flumine terram perfundunt , &exilla terra fuit commendatum ; hujus conditionis funt
ferrum producitur, tanquam a fornacibus Biblis , Taraffius, Salo , kjuflino Chalybs , &
prodiret. Similiter habitantes fupra AmarcanumHybernisUrbem,
haftam ligneam fimis apud Horatium leguntur. De Salone
ab aliis Iberus , unde Ibers lorics pro fortis-
inftagnoquodamdefigunt, & poft aliquot fluvio Martialis fic cecinit
Martialis,
:
menfespartemhaftffilutoinvolutamin /'//- Quam fludu tenui , Jed inquieto
pidetmkT'^'*^" f^>'^^^ degenerafTereperiunt :
pars in Armorun:^ Salo temperator amlit.
rum mit- aquamerfa Cos evadit , & qusfupraaquam Pariter in Italia amnis Comum interfluens,
remanfit.propriamligni naturamfervat. fic &LambrusMediolanum hac eadem prsroinlnfula
Hyberniae pariter circa oppidum; gativagaudereperhibentur, quapropter de
1
quoddam lapis invenitur, qui fimplici com- hoc poftremo flumine fic canitur
Ariftoteies. buftione in ferrum vertitur. Arifloteles talem Necnifiduratum Lamhro thoracavoleham.
ferripraparationem afl[ignat, dicens, vehementi
virtute ignis ferrum more aliorum amneoptimetemperato verba faciensceci-
Virgilius quoque de ghdio Turni in Stygio virgiiim,
metallorum fundi,& multam fcoriam feparari,
ficque ferrum purius , & durius reddi, Enfis,quem Dauno ignipotensDeus
nit hunc in modum
ipfeparenti
&H:eiterata operatione ferrum in chalybem
Fecerat, ^ Stygia candentem tinxerat unda.
Cum